Cơ hội nào cho nước Anh đạt được thỏa thuận thương mại tự do với EU vào năm 2020?

Thủ tướng Anh đang kêu gọi cử tri bỏ phiếu bằng cách lập luận rằng nước này có thể chuyển sang các vấn đề khác. Nhưng các nhà phê bình chỉ ra rằng, quá trình xác định mối quan hệ Anh - EU trong tương lai sẽ chỉ mới bắt đầu - và rủi ro này phức tạp hơn nhiều. Họ cáo buộc Chính phủ Anh thiếu trung thực khi lập luận rằng một thỏa thuận thương mại tự do với EU có thể đạt được vào năm tới. Nếu sau đó không có hiệp định nào được thỏa thuận, Anh và EU sẽ giao dịch theo các điều khoản của Tổ chức Thương mại thế giới (WTO). Điều này sẽ mang lại một sự thay đổi đột ngột cho quan hệ thương mại EU-Anh mà nhiều tổ chức kinh doanh và chuyên gia thương mại cho rằng sẽ gây ra sự gián đoạn xuyên biên giới và giá cả cao hơn.

Thủ tướng Anh Boris Johnson đã nhắc lại mục tiêu của chính phủ là thực hiện một thỏa thuận thương mại tự do lớn với bạn bè và đối tác EU, không dựa trên bất kỳ loại liên kết chính trị nào. Ông Johnson cho biết, thỏa thuận mà Vương quốc Anh nhắm đến sẽ là mô hình của một thỏa thuận siêu Canada cộng. FTA của Canada với Liên minh châu Âu (được gọi là CETA), có hiệu lực tạm thời vào năm 2017, mất 7 năm để đàm phán và gần 1.600 trang và sẽ mất vài năm nữa để thực hiện đầy đủ bộ văn kiện này. Thỏa thuận CETA loại bỏ hầu hết thuế quan đối với hàng hóa nhưng không loại bỏ các rào cản pháp lý. Canada không nằm trong thị trường chung EU nên các sản phẩm của họ vẫn trải qua kiểm tra biên giới, mặc dù việc sử dụng công nghệ được khuyến khích để tăng tốc các thủ tục hải quan. Có các quy định để công nhận lẫn nhau trong các dịch vụ, một lĩnh vực đại diện cho hầu hết nền kinh tế của Vương quốc Anh. Tuy nhiên, các dịch vụ tài chính của Canada không được cấp quyền tiếp cận về phạm vi hoạt động trên toàn EU.

Kế hoạch Brexit “Super Canada” được Thủ tướng Anh Johnson lập ra vào tháng 9 năm 2018 - bao gồm thuế quan và hạn ngạch bằng 0 đối với tất cả hàng hóa xuất nhập khẩu, công nhận lẫn nhau về tiêu chuẩn, giải pháp công nghệ và sẽ bao gồm hàng hóa và dịch vụ. Những người ủng hộ ông Johnson cho rằng, một thỏa thuận thương mại nên được thực hiện dễ dàng hơn bởi thực tế là hai bên đang bắt đầu từ một điểm bị tranh cãi. Ông Johnson muốn Vương quốc Anh được tự do chuyển hướng khỏi các quy tắc của EU. Trong khi cảnh giác với việc cho phép Anh có lợi thế cạnh tranh, Brussels sẽ yêu cầu London cam kết duy trì "sân chơi bình đẳng", như quy định trong phần không ràng buộc của thỏa thuận Brexit.

Sau ngày 31/1/2020, Vương quốc Anh sẽ chỉ còn 11 tháng để đàm phán một thỏa thuận thương mại tự do với EU - so với 7 năm mà Canada đã trải qua để đạt được thỏa thuận với EU. Thủ tướng Johnson và những người ủng hộ ông nhấn mạnh tốc độ mà chính phủ đã đồng ý một thỏa thuận Brexit mới của EU. Điều này đã xảy ra với các nhà lãnh đạo EU vào tháng 10 - nhưng chỉ sau khi Thủ tướng Anh từ bỏ một phần quan trọng trong chiến lược trước đó đối với Bắc Ailen. Theo các điều khoản của thỏa thuận, một khi Vương quốc Anh rời khỏi EU, một giai đoạn chuyển tiếp sẽ diễn ra cho đến cuối năm sau, giữ cho các thỏa thuận giữa Anh và EU chủ yếu như hiện tại.

Ngay cả khi Vương quốc Anh rời khỏi EU với một thỏa thuận vào tháng 01, quyết định về việc có nên kéo dài thời gian chuyển tiếp sau ngày hết hạn vào ngày 31/12/2020 hay không sẽ phải được đưa ra vào tháng 7. Ông Boris Johnson khẳng định, một thỏa thuận thương mại có thể được thực hiện trong quá trình chuyển đổi và đã loại trừ việc gia hạn quá trình chuyển đổi. Đây là một yếu tố quan trọng để tránh chia rẽ phiếu bầu ủng hộ Brexit tại cuộc bầu cử. Các hướng dẫn của Liên minh châu Âu về đàm phán các hiệp định thương mại nói rằng việc đạt được một thỏa thuận thường mất vài năm, và bao gồm hơn 30 giai đoạn. Quá trình này bao gồm sự tương tác trong đàm phán và ra quyết định giữa Ủy ban châu Âu (cơ quan hành pháp hoặc dịch vụ dân sự của EU), Hội đồng châu Âu (đại diện cho các chính phủ quốc gia) và Nghị viện châu Âu. Cũng như thương mại, các mối quan hệ Anh - EU trong tương lai về các vấn đề khác cũng sẽ phải được đàm phán trong khung thời gian này - bao gồm cả an ninh, khoa học và giáo dục.

Việt Dũng