Cơ hội và rủi ro với 'sóng' thoái vốn

Cổ phiếu PET sớm tăng trần lên 32.200 đồng/cổ phiếu ngay sau khi PVN công bố kế hoạch đấu giá công khai toàn bộ hơn 24,9 triệu cổ phiếu này.

Điểm sáng trong giai đoạn điều chỉnh

Cổ phiếu CTCP Dịch vụ Tổng hợp Dầu khí - Petrosetco (HOSE: PET) sớm tăng trần lên 32.200 đồng/cổ phiếu trong phiên giao dịch đầu tuần (10-11-2025), ngay sau khi Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia Việt Nam (PVN) công bố kế hoạch đấu giá công khai toàn bộ hơn 24,9 triệu cổ phiếu PET, tương ứng 23,2% vốn điều lệ, với giá khởi điểm 36.500 đồng/cổ phiếu.

Tuần trước, cổ phiếu CTCP Viễn thông - Tin học Bưu điện (HOSE: ICT) tăng hơn 30% chỉ sau 5 phiên, từ khoảng 18.000 lên đỉnh 24.000 đồng/cổ phiếu. Động lực đến từ việc Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam (VNPT) ngày 29-10 công bố đấu giá toàn bộ hơn 10 triệu cổ phiếu ICT (tương đương 31,43% vốn điều lệ) với giá khởi điểm 74.106 đồng/cổ phiếu, cao khoảng gấp bốn lần thị giá thời điểm công bố.

Trước đó, ngày 24-10, Tổng công ty Đầu tư và Kinh doanh vốn nhà nước (SCIC) đấu giá thành công 38,5 triệu cổ phiếu Tổng CTCP Điện tử và Tin học Việt Nam - VEC (UpCom: VEC), tương đương gần 88% vốn. Geleximco trúng đấu giá với giá 66.000 đồng/cổ phiếu, cao gấp 3,5 lần mức khởi điểm. Sau đó, cổ phiếu VEC bứt phá, tăng gần gấp 4 lần trong nửa cuối tháng 10.

Đáng chú ý, các doanh nghiệp liên quan như CTCP Viettronics Tân Bình (HOSE: VTB), CTCP Điện tử Biên Hòa (UpCom: BEL) và CTCP Điện tử Bình Hòa (UpCom: VBH) cũng ghi nhận nhiều phiên tăng trần sau thương vụ Geleximco mua lại phần vốn nhà nước tại VEC.

Gần đây, một loạt tập đoàn, tổng công ty nhà nước liên tục đăng ký thoái vốn tại nhiều doanh nghiệp với mức định giá cao, như VNPT bán đấu giá vốn tại CTCP Dịch vụ - Xây dựng Công trình Bưu Điện (UpCom: PTO), CTCP Công nghệ và Truyền thông Việt Nam (UpCom: TTN), CTCP Thanh toán Điện tử VNPT (VNPT EPAY)...

Thị trường chứng khoán khởi sắc từ đầu năm là nền tảng để doanh nghiệp nhà nước đẩy mạnh thoái vốn. Dù VN-Index đã mất 200 điểm từ đỉnh 1.795 điểm ngày 14-10 (giảm 11,1%), chỉ số vẫn tăng hơn 25% so với cuối 2024 và cao hơn khoảng 48% so với đáy tháng 4-2025.

Đặc biệt, năm nay cũng là thời hạn cuối trong lộ trình tái cơ cấu của nhiều doanh nghiệp nhà nước, trong đó công tác thoái vốn là một trong những mục tiêu quan trọng của đề án. Như tại VNPT, các thương vụ thoái vốn nói trên nằm trong đề án cơ cấu lại tập đoàn này đến hết năm 2025, được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt theo Quyết định 620/QĐ-TTg ngày 10-7-2024.

Thận trọng với sóng thoái vốn

Thoái vốn khỏi doanh nghiệp là một chủ trương được thực hiện xuyên suốt thời gian qua. Nhà nước rút khỏi lĩnh vực không cần nắm giữ để tập trung nguồn lực cho ngành ưu tiên và tránh đầu tư ngoài ngành, tạo nguồn thu cho ngân sách và cơ quan chủ quản... Về phía doanh nghiệp, sự xuất hiện cổ đông chiến lược sau thoái vốn có thể giúp huy động vốn, tiếp cận công nghệ, cải thiện quản trị và thúc đẩy cải cách để tăng sức cạnh tranh.

Tuy nhiên, công tác thoái vốn của các doanh nghiệp nhà nước gặp khá nhiều thách thức và có tiến độ thực hiện rất chậm. Đơn cử, tại SCIC, theo kế hoạch sắp xếp và đề án cơ cấu đến hết năm 2025, có 74 doanh nghiệp thuộc diện thoái toàn bộ vốn trong năm nay, nhưng đến thời điểm này số thương vụ hoàn tất vẫn chỉ đếm trên đầu ngón tay.

Ngoài những khó khăn về công tác định giá, không ít doanh nghiệp cần phải thoái vốn hiện nay nắm giữ những khu đất vàng giá trị cao, các thương vụ bất thành còn đến từ các yếu tố như giá thoái cao hơn nhiều so với giá thị trường, bán lô lớn, tỷ lệ bán không đủ để nhà đầu tư nắm quyền quản trị tại doanh nghiệp nên không thu hút được các nhà đầu tư lớn, có tiềm lực tham gia.

Dù vậy, trong bối cảnh thị trường đang trải qua giai đoạn điều chỉnh ảm đạm như hiện nay, các thông tin về thoái vốn được công bố góp phần mang lại sức hút dòng tiền tham gia tại một số doanh nghiệp, đẩy giá các cổ phiếu này tăng mạnh, tạo cơ hội không nhỏ cho các nhà đầu tư muốn lướt sóng thoái vốn.

Làn sóng này cũng tiềm ẩn những rủi ro. Khi thông tin thoái vốn được công bố, dòng tiền cá nhân thường đẩy giá lên theo kỳ vọng có nhà đầu tư chiến lược hoặc định giá lại doanh nghiệp. Nhưng nếu phiên đấu giá bị hoãn, thất bại hoặc không có nhà đầu tư tham gia, giá cổ phiếu có thể nhanh chóng quay đầu giảm mạnh, khiến người mua đuổi chịu thiệt hại đáng kể.

Ngay cả khi thoái vốn thành công, nhiều mã sau nhịp tăng vẫn bước vào giai đoạn điều chỉnh kéo dài. Nguyên nhân thường là doanh nghiệp đổi chủ nhưng cổ đông mới thiếu năng lực, hoặc lợi thế cạnh tranh đã suy giảm, kéo kết quả kinh doanh đi xuống và giá phản ánh lại thực tế.

Một số trường hợp, các nhóm lợi ích thâu tóm để khai thác tài sản thay vì tập trung phát triển các mảng kinh doanh cốt lõi. Đặc biệt, một số cổ phiếu có vốn nhà nước lớn nhưng thanh khoản thấp, nhà đầu tư cá nhân khó thoát hàng khi sóng kết thúc. Cuối cùng, không phải doanh nghiệp nào được thoái vốn cũng có tiềm năng tăng trưởng tốt. Một số trường hợp thoái vốn vì doanh nghiệp hoạt động kém hiệu quả, thua lỗ, hoặc không còn phù hợp định hướng ngành.

Triêu Dương