Cơ hội và thách thức của tâm lý học lâm sàng, tâm lý trị liệu ở Việt Nam

PGS.TS Võ Văn Bản, Chủ tịch Hội tâm lý trị liệu Việt Nam phát biểu tại hội thảo. Ảnh: A.N

Hội thảo hướng đến mục tiêu tăng cường nhận thức về nhu cầu, cơ hội, thách thức và định hướng phát triển tâm lý lâm sàng/tâm lý trị liệu ở Việt Nam. Các nghiên cứu trong nước và trên thế giới về tâm lý học lâm sàng, tâm lý học trị liệu được công bố, trao đổi để thúc đẩy và nâng cao năng lực nghiên cứu khoa học, thực hành, đào tạo dựa trên thực chứng.

Tại hội thảo, các nhà nghiên cứu, chuyên gia, học giả trong lĩnh vực tâm lý học lâm sàng, tâm lý trị liệu cho rằng, việc công nhận tâm lý lâm sàng như một chức danh nghề nghiệp yêu cầu có giấy phép hành nghề theo Luật Khám bệnh, chữa bệnh, đã mở ra nhiều cơ hội mới nhưng cũng đặt ra không ít thách thức cho việc phát triển tâm lý lâm sàng, tâm lý trị liệu tại Việt Nam.

PGS.TS Võ Văn Bản, Chủ tịch Hội tâm lý trị liệu Việt Nam cho biết, khi đại dịch Covid-19 bùng phát ở Việt Nam, nhu cầu sử dụng dịch vụ tham vấn/tư vấn và trị liệu tâm lý, dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần ngày càng gia tăng. Nhân lực các nhà trị liệu tâm lý, nhà tâm lý lâm sàng không đủ đáp ứng nhu cầu của người dân, cộng đồng xã hội.

Ngày 9/1/2023, Luật Khám bệnh chữa bệnh được Quốc hội ban hành, trong đó mã nghề tâm lý lâm sàng trở thành chức danh chuyên môn trong hệ thống khám chữa bệnh. Để được hành nghề, nhà tâm lý lâm sàng cần phải có đủ điều kiện để được cấp giấy phép hành nghề. Giấy phép hành nghề cho các nhà tâm lý lâm sàng sẽ được cấp bởi Hội đồng Y khoa cấp quốc gia hoặc cấp tỉnh hoặc thành phố.

Đây là một cơ hội cho các nhà tâm lý lâm sàng phát triển chuyên môn, hành nghề mang tính chuyên nghiệp hơn, nhưng họ cũng sẽ đối diện với nhiều thách thức và khó khăn trong khi hành nghề tâm lý lâm sàng và tâm lý trị liệu.

Theo PGS.TS Võ Văn Bản, khó khăn đầu tiên là vấn đề tài chính. Một trong những lý do chính khiến nhiều người không tìm cách điều trị các vấn đề về sức khỏe tâm thần là không đủ khả năng chi trả cho các dịch vụ chăm sóc sức khỏe tâm thần, hoặc không có bảo hiểm y tế, hoặc bảo hiểm y tế không chi trả. Bên cạnh đó, nhà tâm lý lâm sàng ở Việt Nam cũng chưa được chi trả đúng với năng lực.

Ngoài ra, còn có khó khăn về thiếu nguồn nhân lực trong lĩnh vực tâm lý lâm sàng, tâm lý trị liệu. Hiện nay mới chỉ có các trường thuộc Bộ GD&ĐT, còn trong hệ thống khoa học sức khỏe chưa có đào tạo về tâm lý học lâm sàng. Trong chương trình đào tạo các bộ môn tâm thần ở các trường đại học y khoa có chương trình đào tạo lý thuyết về các liệu pháp tâm lý, các trắc nghiệm tâm lý ở mức sơ lược và thiếu thực hành.

PGS.TS Võ Văn Bản nhấn mạnh: "Trên thực tế, trong hệ thống đào tạo của cả các ngành khoa học giáo dục lẫn trong ngành khoa học sức khỏe, việc đào tạo về tâm lý học lâm sàng, tâm lý trị liệu, kể cả tâm bệnh học vẫn nặng lý thuyết, thiếu về thực hành trị liệu tâm lý, đánh giá chẩn đoán các rối loạn tâm bệnh, các trắc nghiệm tâm lý. Trong tương lai, đây là khó khăn cho các nhà tâm lý lâm sàng trong việc cấp chứng chỉ hành nghề/giấy phép hành nghề".

Ngoài ra, các thủ tục, bằng cấp đào tạo về lý thuyết, chứng nhận thực hành, quy trình cấp chứng chỉ hành nghề/giấy phép hành nghề cho nhà tâm lý lâm sàng chưa có hướng dẫn rõ ràng. Trong xã hội còn có sự kỳ thị về những người làm trong hệ thống chăm sóc sức khỏe tâm thần. Đánh giá về vai trò của tâm lý học lâm sàng, tâm lý trị liệu của xã hội, của các cấp lãnh đạo chưa thỏa đáng,…

Phó Chủ tịch Thường trực Tổng hội Y học Việt Nam Nguyễn Văn Kính phát biểu tại sự kiện. Ảnh: A.N

Tại hội thảo, thạc sĩ, bác sĩ, chuyên gia y tế cao cấp Lê Minh Sang (Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam) trao đổi về nội dung "Nguồn nhân lực cho bao phủ chăm sóc sức khỏe tâm thần toàn dân". Ông Lê Minh Sang nêu quan điểm: “Cần tăng cường nguồn nhân lực cho ngành tâm lý lâm sàng, tâm lý trị liệu. Hội Tâm lý trị liệu Việt Nam hãy là đơn vị tiên phong, xây dựng chuẩn năng lực cho chính ngành nghề của mình. Từ đó, các cơ sở giáo dục sẽ chuyển đổi dựa trên năng lực người học, thay đổi bài giảng, cách đánh giá sinh viên,… Sau đó sẽ có cuộc thi để cấp chứng chỉ ngành nghề dựa trên năng lực".

Thạc sĩ, bác sĩ, chuyên gia y tế cao cấp Lê Minh Sang trao đổi tại hội thảo. Ảnh: A.N

Bên cạnh đó, các chuyên gia quốc tế như: TS Andrea Bruni - Cố vấn về sức khỏa tâm thần của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khu vực Đông Nam Á chia sẻ về kinh nghiệm và định hướng của khu vực Đông Nam Á về sức khỏe tâm thần; GS.TS Ronald O'Donnel (ĐH Arizona, Hoa Kỳ) trao đổi về thực trạng sử dụng can thiệp tâm lý ở Việt Nam; GS.TS.Bác sĩ Malek Bajbouj - Phó Giám đốc Viện tâm thần và trị liệu tâm lý, ĐH Y Charité, Berlin, CHLB Đức trao đổi về nội dung sức khỏe tâm thần số;...

TS Andrea Bruni - Cố vấn về sức khỏa tâm thần của WHO khu vực Đông Nam Á chia sẻ về kinh nghiệm và định hướng của khu vực Đông Nam Á về sức khỏe tâm thần. Ảnh: A.N

GS.TS Ronald O'Donnel (ĐH Arizona, Hoa Kỳ) trao đổi về thực trạng sử dụng can thiệp tâm lý ở Việt Nam. Ảnh: A.N

Ngoài chủ đề phát triển tâm lý lâm sàng thích ứng với hoàn cảnh Việt Nam, tại hội thảo, các chuyên gia, nhà nghiên cứu đã trao đổi, chia sẻ về thực hành tâm lý lâm sàng, tâm lý trị liệu; nghiên cứu về tâm lý lâm sàng, tâm lý trị liệu và các đề tài khác liên quan đến lĩnh vực này.

An Nhiên