Có một làng Hà Tĩnh nơi Bác dừng chân trên đất Lào

Cụ Đặng Văn Hồng kể về lịch sử bản Xiêng Vang

Một cảm xúc khó tả khi đặt chân đến bản Xiêng Vang, bởi nơi đây có hàng trăm hộ với hàng ngàn nhân khẩu thuần Việt sinh sống, đều có nguồn gốc quê hương ở Hà Tĩnh và Quảng Bình.

Cụ Đặng Văn Hồng (gần 90 tuổi), một cư dân bản Xiêng Vang kể: “Bản chúng tôi có một cái phước lớn là nơi Bác Hồ từng sống và hoạt động cách mạng và cũng tại nơi này, Đảng, Chính phủ hai nước Việt Nam và Lào đã xây dựng khu tưởng niệm Bác. Nhờ vậy mà muôn nơi biết đến bản Xiêng Vang. Bộ mặt của bản chúng tôi cũng đang thay da đổi thịt từng ngày. Nay, bản có đường nhựa, có điện về, thật là ơn phúc lộc của Bác Hồ quá!”.

Cụ Hồng chỉ nhớ là quê gốc mình ở Hà Tĩnh, do đói khổ dưới ách đô hộ của thực dân Pháp mà bố mẹ cụ bế bồng con vượt đèo Ngang vào đất Quảng Bình sinh sống, sau đó các cụ lại đưa con cái vượt núi sang tận đây. “Hồi đó làm gì ai biết đâu là biên giới, đâu là nước Lào, nước Thái, chỉ nghĩ đến chạy giặc, chạy đói mà thôi. Đến nơi nào có thể cắm dùi dựng nhà, sản xuất được lương thực nuôi sống con người thì dừng lại. Khi chúng tôi lớn lên mới biết đây là đất Lào và bên kia bờ sông kia là nước Thái Lan”, cụ Hồng kể.

Bà con bản Xiêng Vang đến dâng hương tại Khu lưu niệm Bác Hồ

Xiêng Vang, tiếng Lào có nghĩa là vùng bãi ngang sông Mê-Kông. Bên này sông là tỉnh Khăm Muộn của Lào và bờ bên kia là tỉnh Na khon pha nôm của Thái Lan. Từ những năm 1940-1945, Xiêng Vang là một bản, hiện nay dân cư khoảng 500 hộ với hơn 5000 nhân khẩu nên đã chia thành 3 bản, gồm các bản: Xiêng Vang dưới (Xiengvang Tay), Xiêng Vang giữa (Xiengvang Cang) và Xiêng Vang trên (Xiengvang Nuea).

Theo cụ Đặng Văn Hồng, bản Xiêng Vang từng là căn cứ địa của những người Cộng sản Lào và Việt Nam, là địa chỉ kiên cường nhất về phong trào đấu tranh cách mạng, chống ách áp bức đô hộ của thực dân, phong kiến trên đất Lào thời bấy giờ, nên kẻ địch xếp Xiêng Vang là địa chỉ “nguy hiểm nhất”.

Khoảng những năm 1928 - 1929, khi Bác Hồ hoạt động tại các tỉnh Đông Bắc Thái Lan thì Bác thường vượt sông sang Xiêng Vang để nghiên cứu tình hình, tuyên truyền và xây dựng phong trào cách mạng Đông Dương cho cả 2 bờ Lào -Thái.

Bà con Việt kiều ở Lào dâng hương trước bàn thờ Bác nhân dịp sinh nhật của Người

Nhờ vậy, phong trào cách mạng các tỉnh Đông Bắc Thái Lan và các tỉnh dọc sông Mê-kông của Lào được củng cố và phát triển. Khi kẻ địch gây hấn, truy sát lực lượng cách mạng Đông Dương bên Thái thì cán bộ vượt sông Mê-Kông sang trú ngụ đất Xiêng Vang và ngược lại. Đối diện với bản Xiêng Vang bên kia sông Mê-kông là bản Mạy, huyện Mương của tỉnh Nakhon phanom, nơi Bác Hồ từng hoạt động ở Thái Lan thời kỳ 1928-1929 và hiện giờ đã được bà con Việt kiều Thái Lan xây dựng Khu lưu niệm Hồ Chí Minh trên đất Thái.

Để ghi nhận hành trình của người cộng sản Hồ Chí Minh trên đất Lào, Bộ Chính trị Trung ương Đảng Nhân dân cách mạng Lào đã quyết định xây dựng Khu lưu niệm Chủ tịch Hồ Chí Minh tại chính ngôi làng thuần Việt này.

Các cơ quan đại diện của Việt Nam tại Lào và các bộ, ngành của Lào dâng hương tại Khu lưu niệm Bác Hồ ở bản Xiêng Vang nhân dịp sinh nhật Người.

Khu lưu niệm được khởi công xây dựng năm 2012 và hoàn thành năm 2014, với kiến trúc kết hợp giữa Lào và Việt Nam; gồm 15 hạng mục, trong đó phía Lào đảm nhận 12 hạng mục, Việt Nam đảm nhận 3 hạng mục. Khuôn viên gồm nhà tưởng niệm và trưng bày; có ao cá Bác Hồ. Vườn cây, giống cá đều được mang từ Khu Di tích Chủ tịch Hồ Chí Minh ở Hà Nội sang; trồng, nuôi xen kẽ với một số giống cây, con tiêu biểu của Lào.

Cứ mỗi dịp kỷ niệm ngày sinh của Bác Hồ (19/5) thì nhân dân Xiêng Vang lại được đón các đoàn khách đến từ Trung ương Lào và các đoàn thể, địa phương của Lào, các cơ quan đại diện của Việt Nam tại Lào và bà con Việt kiều đến dâng hoa, dâng hương lên bàn thờ Bác.

Đảng, Chính phủ Lào cũng tạo nhiều điều kiện thuận lợi cho bà con lập làng theo phong cách Việt và vẫn giữ phong tục tập quán Việt Nam trên đất Lào. Người Lào coi đây là biểu tượng của tình hữu nghị Việt- Lào.

Bây giờ, bà con đã mang Quốc tịch Lào, nhưng mọi sinh hoạt văn hóa trong các ngày lễ tết vẫn theo phong cách Việt. Ngay cả giao tiếp chủ yếu bằng tiếng Việt và còn giữ nguyên cách phát âm của người Hà Tĩnh và Quảng Bình. Các ngày lễ chính lớn nhất trong năm của bà con là tết Nguyên đán, Ngày sinh Bác Hồ (19/5) và tết Độc lập của Việt Nam (2/9).

Đã có rất nhiều gia đình và cá nhân các bản Xiêng Vang được nhận huân, huy chương kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ của 2 nhà nước Việt Nam và Lào. Đặc biệt, đến Xiêng Vang, người ta sẽ nhận thấy nhà nào cũng treo ảnh Bác Hồ và có bàn thờ Bác.

Lang Quốc Khánh