Có nên áp giá sàn vé máy bay nội địa?

Vì sao chỉ áp giá trần?

Tại Hội nghị ĐBQH hoạt động chuyên trách mới đây, khi thảo luận Luật Giá (sửa đổi), một số đại biểu đề xuất áp giá trần và giá sàn vé máy bay nội địa. Lý do được nêu ra là nhằm bảo đảm môi trường cạnh tranh bình đẳng, lành mạnh giữa các hãng hàng không cũng như lợi ích của người dân.

Để trả lời cho câu hỏi “có cần thiết quy định giá sàn vé máy bay nội địa?”, việc quy định trong Luật không thể dựa vào ý chí, cảm tính hay nhận định chủ quan mà phải dựa trên căn cứ của thể chế quản lý giá trong nền kinh tế thị trường cũng như các hiệp định, điều ước quốc tế mà Việt Nam tham gia.

Theo thể chế quản lý giá trong nền kinh tế thị trường, có 2 phương thức quản lý giá, gồm: Quản lý giá trực tiếp (quy định mức giá cụ thể, giá trần, giá sàn, khung giá) và quản lý giá gián tiếp (Nhà nước không quy định giá mà sử dụng các công cụ tài chính thuế, phí, tín dụng, thương mại, quản lý thị trường - giá cả và các công cụ hành chính, tổ chức để bình ổn giá).

Nhà nước sử dụng phương thức quản lý giá trực tiếp đối với thị trường độc quyền và thị trường cạnh tranh còn yếu (có những doanh nghiệp giữ vị trí thống lĩnh). Theo Luật Cạnh tranh, nếu trên thị trường có 1 doanh nghiệp chiếm 30%, 2 doanh nghiệp chiếm 50% và 3 doanh nghiệp chiếm 65% thị phần thì đó là những doanh nghiệp giữ vị trí thống lĩnh thị trường. Đối với doanh nghiệp độc quyền trên thị trường, Nhà nước quy định mức giá cụ thể. Đối với thị trường có những doanh nghiệp giữ vị trí thống lĩnh, Nhà nước quy định giá trần (giá tối đa) hoặc giá sàn (giá tối thiểu).

Vậy khi nào Nhà nước quy định giá trần? Đó là khi thị trường có những doanh nghiệp bán hàng hóa, dịch vụ giữ vị trí thống lĩnh thị trường, trong khi có rất nhiều người mua hàng hóa, dịch vụ. Nếu không quy định giá trần, doanh nghiệp đó sẽ lợi dụng vị thế thống lĩnh để nâng giá gây thiệt hại cho người mua.

Trong trường hợp này, Nhà nước không quy định giá sàn vì sẽ không khuyến khích doanh nghiệp hoạt động tốt, có khả năng giảm giá nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế cho xã hội và có lợi cho người tiêu dùng. Còn nếu doanh nghiệp nào với mục địch giảm giá bán để chịu lỗ, bán dưới giá thành, để tiêu diệt đối thủ sau đó giữ vị thế độc quyền sẽ bị xử lý theo quy định về bán phá giá. Ngược lại, Nhà nước phải quy định giá sàn nếu thị trường đó có những doanh nghiệp mua giữ vị trí thống lĩnh thị trường thuộc lĩnh vực mua hàng hóa, dịch vụ. Nếu không quy định giá sàn đối với doanh nghiệp này, lợi dụng vị trí thống lĩnh thị trường sẽ mua với giá rất thấp, gây thiệt hại cho người bán.

Xem xét cụ thể trên thị trường hàng không nội địa ở nước ta cho thấy, hiện có 6 hãng đang hoạt động, trong đó Vietnam Airlines chiếm gần 40%, VietJet Air chiếm trên 30%, Bamboo Airways chiếm hơn 10%. Như vậy, thị trường hàng không nội địa vẫn có những doanh nghiệp giữ vị trí thống lĩnh thị trường. Hàng không nội địa là bán dịch vụ bay (dịch vụ bán). Do đó, Nhà nước buộc phải quy định giá trần mà không quy định giá sàn.

Luật Hàng không dân dụng Việt Nam cũng quy định giá sàn là “0”, có nghĩa là không có giá sàn. Tại sao có hãng lại quảng cáo giá vé 0 đồng? Thực ra, vé 0 đồng nhưng khách hàng vẫn phải chi trả những phụ phí và chi phí khác, tức mất ít nhất vài trăm nghìn đồng mới bay được.

Tương tự, trên thị trường xăng dầu hiện nay, tuy có đến 36 doanh nghiệp kinh doanh đầu mối nhưng có 3 doanh nghiệp giữ vị trí thống lĩnh thị trường. Do vậy, Nhà nước quy định giá cơ sở (thực chất là giá trần) mà không quy định giá sàn, vì là những doanh nghiệp bán xăng dầu.

Nếu áp giá sàn sẽ làm mặt bằng giá vé tăng cao, tước bỏ quyền đi lại bằng đường hàng không giá rẻ của người dân. Ảnh: TTXVN

Hệ quả của việc áp giá sàn

Hiện, chúng ta đang xem xét sửa đổi Luật Giá. Những phân tích trên cho thấy, nếu áp giá sàn với vé máy bay nội địa trong bối cảnh đường bay nội địa còn có hãng bay giữ vị trí thống lĩnh thị trường là trái với thể chế (định chế) về quản lý giá theo nguyên tắc của nền kinh tế thị trường cũng như theo Luật Hàng không dân dụng Việt Nam. Áp giá sàn là đi ngược với xu hướng của hàng không thế giới, đặc biệt là xu hướng phát triển của hàng không giá rẻ.

Không những thế, việc áp giá sàn vé máy bay còn vi phạm các hiệp định, điều ước quốc tế mà ta đã tham gia ký kết tại 17 FTA, khiến nhà đầu tư quan ngại về môi trường kinh doanh tại Việt Nam. Điều đó cũng sẽ ảnh hưởng không tốt đến chủ trương, chính sách khuyến khích cạnh tranh lành mạnh, môi trường kinh doanh bình đẳng theo nguyên tắc thị trường mà Đảng và Nhà nước đã nhiều năm kiên trì thực hiện.

Về phía ngành hàng không Việt Nam, nếu quy định giá sàn sẽ tạo lợi thế cho hãng hàng không làm ăn kém hiệu quả, gây khó khăn cho hãng khác, làm giảm nguồn thu của các doanh nghiệp trong hệ sinh thái hàng không, đặc biệt là Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam và Tổng công ty Quản lý bay. Nhìn rộng ra, mô hình hàng không giá rẻ chiếm 50% thị phần vận chuyển khách hàng không toàn thế giới. Ở khu vực Đông Nam Á, hàng không giá rẻ đã chiếm khoảng 65% thị phần. Trong đại dịch, so với hãng hàng không truyền thống thì các hãng hàng không giá rẻ có sức chịu đựng tốt hơn, có khả năng bật dậy nhanh hơn.

Trong bối cảnh phần lớn người dân nước ta thu nhập còn thấp, chúng ta cũng vừa trải qua đại dịch Covid-19 và rất nhiều khó khăn, thách thức đang bủa vây, tình hình thế giới vẫn biến động hết sức khó lường, việc duy trì mô hình giá vé rẻ vẫn rất cần thiết để hỗ trợ người thu nhập thấp, góp phần bảo đảm an sinh xã hội. Nếu áp giá sàn sẽ làm mặt bằng giá vé máy bay tăng cao, tước bỏ quyền đi lại bằng đường hàng không với giá rẻ của hàng triệu người, ảnh hưởng trực tiếp tới ngành du lịch, kéo theo đó là ảnh hưởng tới quá trình phục hồi và phát triển kinh tế mà chúng ta đang rất nỗ lực thực hiện nhưng chưa được như mong đợi!

Chúng ta vận hành nền kinh tế theo mô hình kinh tế thị trường, đang đề nghị các nước công nhận nền kinh tế chúng ta là nền kinh tế thị trường. Do đó, xây dựng thể chế cần phải tuân thủ theo nguyên tắc của thị trường!