Có phải 'nền thơ ca chính thống của ta hiếm có lấy một bài buồn'...

Có đúng như vậy không? Hoàn toàn không!

Dưới đây, tôi sẽ chứng minh không "hiếm có" chút nào những bài thơ buồn mang "cái buồn riêng của cá nhân" như Giáo sư Phong Lê khẳng định. Xin lưu ý thời gian (ngày, tháng, năm) mà các nhà thơ ghi ở cuối bài.

Ảnh minh họa

Hãy đọc "Không nói", bài thơ của nhà thơ Nguyễn Đình Thi. Bài này đăng lần đầu trên Tạp chí Văn nghệ số 6 (tháng 10-11 năm 1948) ngay trong lúc quân dân ta đang chiến đấu chống thực dân Pháp xâm lược. Về sau, tác giả có mấy lần chỉnh lý vài ba câu chữ, nhưng tinh thần của bài thơ, cái buồn của bài thơ thì không thay đổi. Bản này lấy từ quyển "Nguyễn Đình Thi - tác phẩm được giải thưởng Hồ Chí Minh".

KHÔNG NÓI

Dừng chân trong mưa bay
Liếp nhà ai ánh lửa
Yên lặng đứng trước nhau
Em em nhìn đi đâu
Em sao em không nói
Mưa rơi ướt mái đầu
Mỗi đứa một khăn gói
Ngày nào lần gặp sau
Ngập ngừng không dám hỏi
Chuyến này chắc lại lâu
Chiêu mờ gió hút
Nào đồng chí - bắt tay
Em
Bóng nhỏ
Đường lầy.

18/2/1948

Lại đọc bài này của nhà thơ Nguyễn Bính mà cái buồn của tình yêu nằm trong cái buồn của đất nước đang bị chia cắt làm hai miền. Bản này lấy trong "Nguyễn Bính toàn tập":

ĐÊM SAO SÁNG

Đêm hiện dần lên những chấm sao
Lòng trời đương thấp bỗng nhiên cao
Sông Ngân đã tỏ đôi bờ lạnh
Ai biết cầu Ô ở chỗ nào?
Tìm mũ Thần Nông chẳng thấy đâu
Thấy con vịt lội giữa dòng sâu
Sao Hôm như mắt em ngày ấy
Rớm lệ nhìn tôi bước xuống tàu
Chòm sao Bắc Đẩu sáng tinh khôi
Lộng lẫy uy nghi một góc trời
Em ở bên kia bờ vĩ tuyến
Nhìn sao thao thức mấy năm rồi...
Sao đặc trời cao, sáng suốt đêm
Sao đêm chung sáng chẳng chia miền
Trời còn có bữa sao quên mọc
Tôi chẳng đêm nào chẳng nhớ em.

Tháng 2/1957

Lại đọc một bài của nhà thơ Tế Hanh, cũng gần với hoàn cảnh và tâm trạng của nhà thơ Nguyễn Bính trong "Đêm sao sáng". Bản này lấy trong "Tuyển tập Tế Hanh":

EM Ở ĐÂU?

Sầm Sơn có những cặp bên nhau
Mắt trong mắt, tay trong tay âu yếm
Sao ta vẫn một mình với biển
Em ở đâu rồi, em ở đâu?

....

Ta không phải người đi kiếm khổ đau
Nhưng đau khổ vẫn là sự thật
Như đất nước lòng ta chưa thống nhất
Em ở đâu rồi, em ở đâu?

Dẫu lòng ta có hóa con tàu
Lòng em chẳng bao giờ thành bến
Nên ta vẫn bơ vơ trời biển
Em ở đâu rồi, em ở đâu?

1957

Còn Xuân Diệu? Nhà thơ này có nhiều bài thơ buồn. Lấy một bài trong "Toàn tập Xuân Diệu":

HỎI

Một năm thêm mấy tháng rồi,
Thu đi, đông lại, bồi hồi sắp xuân
Gặp em, em gặp mấy lần
Tưởng quen mà lạ, tưởng gần mà xa
Ai làm cách trở đôi ta,
Vì anh vụng ngượng, hay là vì em?
Trăng còn đợi gió chưa lên
Hay là trăng đã tròn trên mái rồi?

Hằng ngày em nói bao lời
Với cha, với mẹ, với người chung quanh,
Với đường phố, với cây xanh,
Sao em chưa nói với anh một lời?
Tương tư ăn phải miếng mồi
Đứng đi trên lửa, nằm ngồi trong sương.
Phải duyên, phải lửa thì thương,
Để chi đêm thắm ngày trường, hỡi em!

7/1957

Hãy đọc thêm một bài nữa, của nhà thơ Quang Dũng. Bài này từ tập "Mây đầu ô" của ông:

CHIỀU NÚI MƯA RÀO

Kỳ Sơn mây kéo nặng
Hoa trấu rụng đầy đường
Sấm đầu mùa đã động
Sao động lòng tha hương?

Đồi sắn ướt sũng lá
Gà ướt cánh nép hiên
Chim xào xạc trốn biệt
Mưa dăng màn triền miên

Nằm đợi ven sông Đà
Thuyền mờ trong sóng vỗ
Mưa bao giờ cho yên
Một chặng đường mưa gió

(31/3/1972)

Tôi còn nhớ nhiều bài thơ khác, nhưng thấy chưa cần phải dẫn thêm, trong đó có những bài không chỉ mang "cái buồn" mà cao hơn, còn mang cái đau, cái xót xa "của cá nhân" nữa. Chúng không “hiếm” mà nhiều đến mức có thể làm cả một quyển sách! Không biết đọc những bài thơ trên, Giáo sư Phong Lê nghĩ sao? Tôi thì tôi cho chúng vừa mang “cái buồn riêng của cá nhân" vừa nói được cái buồn chung của con người, mà cái vế sau mới là cái đích cuối cùng của thơ.

Hồng Diệu