Có thu phí bản quyền phim về chiến tranh khi phát qua các nền tảng quốc tế?

Sáng 25-11, trong khuôn khổ Liên hoan phim Việt Nam lần thứ 24, Viện Phim Việt Nam tổ chức Hội thảo "Phát huy giá trị tư liệu hình ảnh động lưu trữ trong tình hình hiện nay".

Toàn cảnh hội thảo

Phát biểu tại hội thảo, bà Lê Thị Hà, Viện trưởng viện Phim Việt Nam cho biết đơn vị trực thuộc Bộ VH-TT&DL, là nơi lưu trữ các phim Việt Nam sau khi phân loại.

Tuy nhiên, phim do nhà nước sản xuất sẽ được lưu trữ mở trong khi phim tư nhân sản xuất lại bị mã hóa, khiến việc kiểm tra và đánh giá khó khăn.

“Mặc dù chúng tôi lưu trữ các phim có giá trị lớn, đặc biệt là các tác phẩm về chiến tranh, vấn đề bản quyền vẫn là một thách thức.

Các phim này được cấp miễn phí cho công chúng, nhưng khi phát qua các nền tảng quốc tế, chúng ta cần cân nhắc về quyền lợi bản quyền: liệu có thu phí hay không, và nếu có, cách thức thu và sử dụng như thế nào.

Bên cạnh đó, trong bối cảnh chuyển đổi số, các nền tảng phim trực tuyến phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là với đối tượng khán giả trẻ. Thế nhưng, khi các nền tảng này thu phí, chúng ta cần có cơ chế rõ ràng để đảm bảo quyền lợi hợp pháp cho các tác phẩm điện ảnh lưu trữ và phổ biến" – bà Hà nói.

Bà Lê Thị Hà, Viện trưởng viện phim

Lưu trữ, phát huy phim vẫn còn nhiều trăn trở

Chia sẻ tại hội thảo, Tiến sĩ Ngô Đặng Trà My, Phó Viện trưởng viện Phim nhận định tư liệu hình ảnh động là một phần quan trọng trong kho tư liệu nghe nhìn, là minh chứng lịch sử nền tảng của một quá trình lịch sử và phát triển văn minh quốc gia.

Nó góp phần phục vụ giảng dạy, nghiên cứu, báo chí và là chất liệu quan trọng cho sáng tạo nghệ thuật truyền thông, phục dựng văn hóa và xây dựng bản sắc dân tộc.

Tiến sĩ Ngô Đặng Trà My, Phó Viện trưởng viện phim

Cùng chung quan điểm, TS Nguyễn Thế Hùng, nguyên vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ Bộ VH-TT&DL nhận định: Tư liệu phim, hay hình ảnh động, là sản phẩm của ngành điện ảnh và là một phần quan trọng trong văn hóa. Việc khai thác và bảo tồn tốt các tư liệu này không chỉ giúp phát triển nền điện ảnh mà còn góp phần quảng bá văn hóa, bảo tồn lịch sử và bản sắc dân tộc.

Thế nhưng, theo TS Nguyễn Thế Hùng, mạng xã hội và vấn đề bản quyền đã làm cho việc bảo vệ quyền tác giả trở nên phức tạp hơn.

TS Ngô Phương Lan, Chủ tịch Hiệp hội Xúc tiến Phát triển Điện ảnh, cho biết về việc khai thác di sản điện ảnh, hiệp hội đã triển khai nhiều chương trình như “Dấu ấn Điện ảnh Chiến tranh Việt Nam” vào tháng 7- 2025, hay tổ chức hội thảo về phim chiến tranh Việt Nam, đánh dấu 50 năm thống nhất đất nước.

Đồng thời TS Ngô Phương Lan cũng nhận định việc khai thác di sản điện ảnh gặp nhiều thử thách, đặc biệt là vấn đề lưu trữ và bảo tồn các bộ phim cũ.

Cần có định hướng rõ ràng và đầu tư thích đáng

TS Ngô Phương Lan cũng đề xuất về vấn đề bảo tồn và số hóa di sản điện ảnh.

Bà nhấn mạnh, cần có một định hướng rõ ràng và đầu tư thích đáng để bảo tồn, số hóa các bộ phim quý giá, tránh để chúng bị mất mát theo thời gian.

TS Ngô Phương Lan, Chủ tịch Hiệp hội Xúc tiến Phát triển Điện ảnh

Bà lấy ví dụ về bộ phim hoạt hình 'Chuyện ông Gióng' (1970), do NSND Ngô Mạnh Lân thực hiện, từng giành giải "Bồ Câu Vàng" tại Liên hoan phim quốc tế Leipzig (Đức) năm 1971.

"Tuy nhiên, khi tìm lại để phát lại vào năm 2009, chỉ còn ba cuốn phim, trong đó một cuốn đã bị hỏng và không thể khôi phục. Đây là một mất mát lớn" - bà Lan chia sẻ.

TS Ngô Phương Lan cho biết công nghệ số hiện nay giúp bảo tồn và số hóa các phim quan trọng, qua đó gìn giữ di sản và tạo cơ hội phát triển điện ảnh.

Trong chương trình “Nửa thế kỷ phim Việt Nam về chiến tranh”, Hiệp hội đã chọn 22 phim tiêu biểu và mong muốn đưa phim chiến tranh Việt Nam đến các liên hoan phim lớn như Cannes và Venice.

Bà cũng cho hay Hiệp hội đang xúc tiến kết hợp di sản điện ảnh với du lịch văn hóa, phát triển tour và bảo tàng điện ảnh, ứng dụng công nghệ số, VR/AR để tái sinh phim lịch sử, thu hút giới trẻ.

Cuối cùng, bà đề xuất đưa đào tạo điện ảnh cách mạng vào các chương trình học để đảm bảo sự phát triển bền vững của ngành.

Cần phân biệt hình ảnh động ghi lại bằng thiết bị với hình ảnh do AI tạo ra

PGS.TS Đỗ Lệnh Hùng Tú, Chủ tịch Hội Điện ảnh, chia sẻ câu nói của cố Đại tướng Nguyễn Chí Thanh năm 1964: "Bí mật quốc gia hôm nay là lịch sử ngày mai. Hãy tạo điều kiện để phóng viên ghi hình, để dành cho thế hệ mai sau".

Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của hình ảnh động trong việc lưu giữ quá khứ. Nếu không ghi lại những hình ảnh này, chúng ta sẽ không thể truyền tải giá trị lịch sử cho thế hệ sau.

PGS.TS Đỗ Lệnh Hùng Tú cho rằng, kho tư liệu lịch sử từ các cuộc chiến tranh và thời kỳ hòa bình là tài sản quý giá, nhưng nếu không tiếp tục ghi hình động, chúng ta sẽ có lỗi với hậu thế. Hình ảnh động không chỉ mang giá trị văn hóa, lịch sử mà còn có giá trị truyền thông, nghệ thuật và trong bối cảnh chuyển đổi số.

Với sự phát triển của trí tuệ nhân tạo và công nghệ số, ông cảnh báo về sự khác biệt giữa hình ảnh gốc do nghệ sĩ ghi lại và hình ảnh tái tạo bằng công nghệ. Nếu không phân biệt rõ, thế hệ sau sẽ khó nhận ra đâu là hình ảnh thật, đâu là giả. Việc lưu trữ, phân loại kho tư liệu số cần được làm cẩn thận để bảo vệ giá trị của những hình ảnh gốc.

PGS.TS Đỗ Lệnh Hùng Tú kết luận, tư liệu hình ảnh động là di sản sống, gắn liền với văn hóa, nghệ thuật và lịch sử dân tộc. Để bảo vệ và phát huy giá trị này, cần có quy trình lưu trữ, phân loại và đánh giá nghiêm ngặt, đảm bảo chỉ lưu giữ hình ảnh gốc và đúng đắn.

VĂN HÀ