Cởi 'nút thắt' trong Luật Phá sản cho khu vực kinh tế HTX

Một số HTX hiện nay do điều kiện thị trường, thiên tai dịch bệnh nên quá trình hoạt động gặp khó khăn, kinh doanh bị thua lỗ, thậm chí rơi vào tình trạng quá thời hạn thanh toán mà không thanh toán được khoản nợ đến hạn phải trả. Khi đó, HTX bị coi là lâm vào phá sản.

"Sống" không được, "chết" không xong

Bà Cao Thị Thủy, Giám đốc HTX kinh doanh nông nghiệp Đoàn Kết (Hà Nội), cho biết quy định này theo Luật Phá sản là chưa thực sự phù hợp với thực tiễn. Đa số HTX hiện nay hoạt động trong lĩnh vực nông nghiệp, phải chịu rất nhiều tác động khách quan từ thời tiết, thiên tai, thị trường. Chỉ cần một trận bão lũ thôi, có khi HTX cũng có thể mất khả năng thanh toán nợ.

Nếu coi thua lỗ là một trong những vấn đề HTX lâm vào phá sản thì cũng cần phải đưa các lý do khách quan vào tiêu chuẩn thua lỗ trong hoạt động sản xuất kinh doanh của HTX để có cái nhìn cụ thể hơn. Nếu không, HTX dẫn dễ bị “kết tội” phá sản vì mất khả năng thanh toán nợ đến hạn nhưng tòa án sẽ không thể chấm dứt được sự tồn tại của HTX.

Một trong những vấn đề khác mà nhiều HTX cho rằng cần được giải quyết, sửa đổi đó chính là Luật Phá sản hiện hành vẫn chưa có quy định riêng cho HTX có nguy cơ mất khả năng thanh toán nhưng có cơ hội tái cơ cấu, duy trì hoạt động thay vì phải phá sản.

Nhiều HTX trong thời gian dài bị vướng mắc bởi Luật Phá sản.

Ông Lê Thanh Lam, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Phú Yên, cho biết nếu HTX chấm dứt hoạt động thì mọi thủ tục phải thực hiện theo Luật Phá sản. Tuy nhiên, trong suốt thời gian qua, luật này lại không nói rõ về những tiêu chí HTX lâm vào phá sản và phương án xử lý đối với HTX. Do đó, HTX rất dễ rơi vào tình trạng mất khả năng thanh toán nhưng không được hưởng các quyền lợi khi làm các thủ tục phá sản.

Ngoài ra, tại Điều 28 Luật Phá sản 2014 có yêu cầu HTX khi nộp hồ sơ phá sản phải có báo cáo tài chính trong 3 năm gần nhất. Nếu HTX đăng ký thành lập trên 3 năm thì phải kèm theo báo cáo tài chính trong suốt quá trình hoạt động.

Theo ông Lê Thanh Lam, Luật quy định là vậy nhưng lại không nêu rõ báo cáo tài chính đó có phải thực hiện kiểm toán hay không. Và nếu thực hiện kiểm toán thì không phải HTX nào cũng đủ năng lực để làm được.

Thêm nữa, Luật Phá sản năm 2014 quy định HTX phải tổ chức hội nghị chủ nợ thì mới được áp dụng thủ tục phục hồi hoạt động kinh doanh. Trên thực tế, để làm được điều này không hề đơn giản với các HTX do HTX thường có nhiều chủ nợ khác nhau, mỗi chủ nợ đều muốn HTX trả nợ riêng mà không muốn gộp lại vì mục đích chung. Điều này cũng khiến HTX khó có thể làm các thủ tục phục hồi và càng khiến các chủ nợ khó được thanh toán nợ theo quy định.

Vì các thủ tục phá sản cho HTX không được xác định cụ thể trong Luật Phá sản và quy định về việc phá sản lẫn trong quy định về phục hồi nên không tạo điều kiện cho chính các HTX phục hồi hoạt động sản xuất kinh doanh. Đây cũng là lý do mà rất nhiều HTX hiện nay rơi vào cảnh "muốn sống cũng không được, mà muốn chết cũng không xong".

Cần phù hợp với thông lệ quốc tế

Để hạn chế thấp nhất vấn đề này, việc nhanh chóng sửa đổi, bổ sung Luật Phá sản là rất cần thiết. Theo giới chuyên gia, kinh tế tập thể, HTX cũng có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế xã hội, phát triển kinh tế đất nước. Do đó, Luật Phá sản phải tạo điều kiện thuận lợi cho HTX đang trong tình trạng kinh doanh khó khăn, chẳng may bị thua lỗ có cơ hội để rút khỏi thương trường một cách phù hợp. Khi đó, HTX có thể chuyển quyền kiểm soát tài sản sang các chủ nợ và góp phần tái phân phối tài sản nhằm sử dụng hiệu quả hơn các tài sản đó. Hay nói cách khác là Luật cần tạo điều kiện để HTX có thể thực hiện và áp dụng các thủ tục về phục hồi một cách thuận lợi, hợp lý.

Bởi hiện nay vẫn còn có những HTX gặp khó khăn trong kinh doanh, bị phá sản nhưng cũng không thể phục hồi hay chấm dứt hoạt động một cách danh chính ngôn thuận. Mà nguyên nhân chính là vì quy định của Luật phá sản năm 2014 có điểm chưa cụ thể, chưa phù hợp thực tiễn, chưa thống nhất với một số luật liên quan, nên các HTX này không thể áp dụng.

Tuy nhiên, khó khăn có phần được giải quyết vì trong Dự thảo Luật Phá sản (sửa đổi) do Tòa án Nhân dân tối cao soạn thảo hiện đã đề xuất quy định về việc phục hồi HTX. Luật Phá sản hiện hành quy định phục hồi là một thủ tục nằm chung trong thủ tục phá sản. Còn trong Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung theo hướng quy định tách riêng thủ tục phục hồi và khuyến khích, ưu tiên áp dụng thủ tục phục hồi trước phá sản nhằm tạo điều kiện phục hồi HTX.

Theo đánh giá của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), việc bổ sung thủ tục này là cần thiết và phù hợp với thông lệ quốc tế. Còn theo đại điện các HTX, việc tách riêng thủ tục phục hồi với thủ tục phá sản sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các HTX trong tiếp cận quy định pháp luật. Ngay việc nộp đơn mở thủ tục phá sản kịp thời và đúng theo quy định cũng giúp HTX tránh rơi vào tình trạng mất khả năng thanh toán.

Bởi các HTX có nghĩa vụ nộp đơn xin phá sản, nhưng trước đây do không nắm bắt được các quy định pháp luật nên hầu như các HTX đều không thực hiện nghĩa vụ của mình. Còn các HTX có quyền nộp đơn lại có thể chưa hiểu biết về những quyền lợi mà mình được hưởng và được bảo vệ do ngại kiện tụng, không tin tưởng nên ít nộp đơn theo đúng yêu cầu.

Huyền Trang