Côn Minh - 52 năm ngày gặp lại, cùng viết tiếp câu chuyện tương lai

5 giờ trước Gốc

Buổi gặp mặt đầy mong đợi diễn ra tại Đài PT-TH Vân Nam bắt đầu bằng những cái ôm thật chặt của những người bạn cũ sau 52 năm gặp lại.

Kỷ niệm 80 năm ngày thành lập Đài Tiếng nói Việt Nam và 75 năm ngày thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Trung Quốc, lãnh đạo Đài Tiếng nói Việt Nam có kế hoạch cử một đoàn công tác tới Côn Minh, Vân Nam, Trung Quốc - nơi cách đây 52 năm Đoàn 59 gồm hơn 100 thành viên đã sống và làm việc nhằm bảo đảm làn sóng của Đài luôn thông suốt trong những năm tháng chiến tranh ác liệt. Công việc chuẩn bị được giao cho Phòng Hợp tác quốc tế (Ban Tổ chức cán bộ Hợp tác quốc tế) của Đài thực hiện.

Đinh Anh Tuấn, chuyên viên Phòng hợp tác quốc tế cho biết, khi trao đổi kế hoạch này với lãnh đạo Đài PT-TH Vân Nam đã nhận được sự hưởng ứng nhiệt tình từ phía bạn. Lịch trình công tác, bố trí các cán bộ, phóng viên của Đoàn 59 và Văn phòng 731 (Văn phòng công tác được phía bạn thành lập để giúp đỡ Đoàn 59 khi đó) gặp gỡ nhau sau 52 năm được thảo luận chi tiết nhằm đảm bảo đạt được kết quả tốt nhất. Phía Việt Nam sẽ có 2 thành viên từng công tác tại Đoàn 59 tham gia, phía bạn cũng bố trí 5 thành viên của Văn phòng 731 tham dự buổi gặp mặt.

Nhà báo Đinh Thế Lộc và nhà báo Nguyễn Hữu Tính đi lại con đường 52 năm trước họ thường xuyên đi từ nơi ở đến nơi làm việc

Điều chúng tôi lo nhất là các thành viên Đoàn 59 giờ đều đã ở tuổi 80, liệu họ có đủ sức khỏe để di chuyển một hành trình dài bằng ô tô và tàu hỏa - những phương tiện mà cách đây 52 năm họ đã từng lên đường sang nước bạn. Tuy nhiên, trái với những lo lắng của chúng tôi, cả nhà báo Đinh Thế Lộc và nhà báo Nguyễn Hữu Tính đều rất hồ hởi, sẵn sàng tham gia. Nhà báo Đinh Thế Lộc dù có chút vấn đề về sức khỏe nhưng vẫn sẵn sàng cho cuộc hành trình trở về với những ký ức xưa. Còn nhà báo Nguyễn Hữu Tính cũng mới trải qua một chuyến đi dài ngày đến Bắc Mỹ nhưng cũng rất hồ hởi “Còn dư sức để đi tiếp”.

Đầu tháng 6/2025, chúng tôi lên đường đến Côn Minh. Theo lịch trình ban đầu đoàn sẽ di chuyển bằng ô tô đến Lào Cai rồi di chuyển bằng tàu hỏa đến Côn Minh. Tuy nhiên, trước hôm xuất phát một ngày, Đinh Anh Tuấn cho biết phía bạn vừa thông báo do Vân Nam có mưa lớn nên chuyến tàu hỏa từ Hà Khẩu đi Côn Minh tạm dừng khai thác để đảm bảo an toàn. Lại thêm một nỗi lo của các thành viên trẻ trong đoàn liệu các cụ có đủ sức khỏe để di chuyển bằng ô tô qua 500km từ Hà Khẩu đến Côn Minh trong điều kiện đường núi hay không? Rồi mọi chuyện cũng ổn thỏa khi 2 thành viên “già nhất” lại là người đầu tiên quyết định - tiếp tục hành trình.

Buổi gặp mặt đầy mong đợi diễn ra tại Đài PT-TH Vân Nam bắt đầu bằng những cái ôm thật chặt của những người bạn cũ sau 52 năm gặp lại. Ông Dương Chiêu - người phụ trách Văn phòng 731 năm đó bắt tay ông Đinh Thế Lộc, ông Nguyễn Hữu Tính và mở đầu bằng câu “Tôi rất mừng vì thấy các bạn vẫn rất khỏe”. Với họ, được nhìn thấy nhau bằng xương bằng thịt sau 52 năm, thấy nhau vẫn mạnh khỏe ở cái tuổi ngoài 80 là một điều không có gì vui hơn.

“Chúng tôi phải nói lời cảm ơn khi hơn 100 con người chúng tôi đặt chân đến đây, có cả người già, người trẻ và các cháu còn rất nhỏ phải đi theo mẹ. Sang một môi trường mới với nhiều khó khăn nhưng rất may mắn và hạnh phúc được sống và làm việc trong một cộng đồng như tiếng Việt hay nói là “rất tử tế”, chân tình, lo cho chúng tôi từng bữa ăn, trang thiết bị làm việc, đảm bảo an ninh, đặc biệt là nơi làm việc rất tốt”, nhà báo Đinh Thế Lộc bắt đầu bằng lời cảm ơn chân tình đến những người bạn Trung Quốc đã hỗ trợ ông và các thành viên Đoàn 59 trong 18 tháng làm việc tại Côn Minh của 52 năm về trước.

Với nhà báo Nguyễn Hữu Tính, quãng thời gian công tác tại Côn Minh cho ông cảm giác bình yên vì được sống và làm việc như ở nhà. “Với sự giúp đỡ chân tình của các bạn, trong thời gian gần 2 năm chúng tôi rất yên tâm làm việc. Rất cảm ơn Đảng và nhà nước Trung Quốc cũng như Đài phát thanh Vân Nam đã giúp chúng tôi hoàn thành nhiệm vụ”.

Ông Dương Chiêu, người được phân công phụ trách Văn phòng 731 giúp đỡ đoàn công tác của Đài Tiếng nói Việt Nam kể rằng: Sau này ông được biết vào thời điểm đó, Chủ tịch Trung Quốc Mao Trạch Đông sau khi biết thông tin đài phát sóng Mễ Trì của Việt Nam bị bom Mỹ phá hủy đã lập tức chỉ thị miệng rằng không thể để Tiếng nói Việt Nam bị gián đoạn, đích thân Thủ tướng Chu Ân Lai là người xử lý vấn đề này. Côn Minh khi đó có vị trí gần Việt Nam nhất và cũng là nơi đặt trạm phát sóng lớn nhất của Trung Quốc thời điểm bấy giờ nên được chọn. Rất nhanh chóng, Văn phòng 731 đã được thành lập, thành viên của Văn phòng là những cán bộ chủ chốt của tỉnh Vân Nam như Cục trưởng Cục PT-TH Vân Nam, lãnh đạo Cục Bưu điện Vân Nam… và những cán bộ kỹ thuật dày dặn kinh nghiệm để giúp đỡ đoàn Việt Nam về cơ sở vật chất, kỹ thuật truyền dẫn và phát sóng.

“Cũng như ông Lộc vừa nói, vào thời điểm đó đây là nhiệm vụ tuyệt mật, chúng tôi cũng chỉ biết có một đoàn công tác của Đài Tiếng nói Việt Nam với 100 người sẽ sang đây làm nhiệm vụ sản xuất và phát sóng các chương trình của Đài tại Côn Minh và chúng tôi được lệnh phải tạo mọi điều kiện cho đoàn hoạt động”, ông Dương Chiêu kể.

Kỹ sư Chu Trường Phát nay đã 83 tuổi cho biết, khi đó ông được phân công phụ trách đảm bảo kỹ thuật phát sóng cho đoàn công tác của Đài Tiếng nói Việt Nam. Cùng làm việc với ông có 5 kỹ sư khác của Đài phát thanh nhân dân Vân Nam với nhiệm vụ đảm bảo máy móc vận hành ổn định. “Chính quyền tỉnh Vân Nam đã bố trí 2 phòng máy để đảm bảo công tác phát sóng của Đài Tiếng nói Việt Nam diễn ra thuận lợi. Ngoài ra chính quyền Trung ương cũng cử 2-3 cán bộ phụ trách kỹ thuật xuống Vân Nam để hỗ trợ. Với tình huống khẩn cấp khi đó, chính quyền Trung ương cũng đã điều máy bay chở trang thiết bị xuống và trong vòng 1 tháng chúng tôi đã lắp đặt xong phòng máy mới, đảm bảo việc phát sóng tốt nhất có thể”, ông Chu Trường Phát nhớ lại.

Rào cản lớn nhất trong thời gian đầu là ngôn ngữ. Khi đó đoàn Việt Nam chỉ có một phiên dịch là ông Nguyễn Trường Sơn và Đài Phát thanh nhân dân Vân Nam có 2 phiên dịch nữa nên quá trình trao đổi, phối hợp giữa 2 bên chưa được như ý. “Về mặt kỹ thuật, Việt Nam khi đó có cử các kỹ sư sang, nhưng lúc đó thiếu phiên dịch, đặc biệt là vào ca làm việc tối, nếu không có phiên dịch thì không thể nào trao đổi với nhau được, nên nhóm ông Chu Trường Phát phụ trách xử lý chính về vấn đề kỹ thuật. Sau đó, Đài Trung ương Trung Quốc có cử đến thêm 3 người từ chương trình phát thanh tiếng Việt để hỗ trợ nên phần nào khó khăn về ngôn ngữ đã được giải quyết”, ông Trần Đức cho biết.

Theo sự sắp xếp của Sở Ngoại vụ tỉnh Vân Nam, một số phòng tại Khách sạn Thúy Hồ được sử dụng làm nơi ở cho các thành viên Đoàn 59, bên ngoài có lực lượng bảo vệ túc trực 24/24h đảm bảo an ninh cho đoàn. Một căng tin đặc biệt cũng được thành lập dành cho cán bộ của Đài Tiếng nói Việt Nam, nơi họ được cung cấp ba bữa ăn thịnh soạn mỗi ngày. Ngoài ra, Sở Ngoại vụ tỉnh Vân Nam cũng đã cử ông Lương Duy Từ thuộc Cục Công tác chính quyền tỉnh và một nữ bác sĩ đến sống tại đây để hỗ trợ các vấn đề về sinh hoạt và sức khỏe cho đoàn Việt Nam. Cục Công tác Chính quyền tỉnh cũng đã gửi bốn chiếc xe hiệu Volga và một xe tải Mercedes-Benz để phía Việt Nam sử dụng.

Theo ông Trần Đức, người được phân công phụ trách an ninh, an toàn cho Đoàn 59, những ngày đầu, tổ an ninh của ông mỗi đêm đều phải tuần tra từ cổng sau núi Ngũ Hoa đến khu nhà ở của đoàn Việt Nam (là lối duy nhất để nhân viên Việt Nam đi qua) đảm bảo an toàn. Khi công việc trở nên ổn định hơn, 3 người khác được điều chuyển về đơn vị cũ, chỉ còn mình ông ở lại phụ trách công tác an ninh.

Ngoài đảm bảo cơ sở vật chất, trang thiết bị cho đoàn Việt Nam sinh sống và làm việc, ông Trần Đức cũng cho biết, trong thời gian lưu trú tại Côn Minh, ngoài giờ làm việc, để các thành viên Đoàn 59 vơi đi nỗi nhớ nhà, họ đã được bố trí tham quan nhiều danh lam, thắng cảnh nổi tiếng của Vân Nam như Thạch Lâm, Tây Sơn, Đại Quan Lầu và suối nước nóng Ôn Tuyền, xem Đại hội Thể dục dụng cụ toàn quốc và giải quần vợt được tổ chức tại Côn Minh, xem kinh kịch "Sa Gia Binh" do Nhà hát Kinh kịch tỉnh Vân Nam biểu diễn…

Cũng theo ông Trần Đức, một số thành viên đoàn công tác của Việt Nam rất thích bơi, tuy nhiên vào mùa đông ở Côn Minh rất lạnh nên cán bộ của Văn phòng 731 đã tìm cách để có thể tổ chức cho các thành viên Đoàn 59 đến bơi tại bể bơi nước nóng An Ninh, nằm ở ngoại ô phía tây Côn Minh. Khi đó, bể bơi này không mở cửa cho người ngoài mà chỉ dành cho sĩ quan trung cấp trở lên trong quân đội.

Bà Vương Ngọc Anh, khi đó mới 16 tuổi, xung phong làm công tác hậu cần phục vụ Đoàn 59. Tình cảm bà dành cho những người bạn Việt Nam sang đây công tác cũng giống như người nhà. “Ban đầu đơn thuần cũng chỉ là nhận nhiệm vụ, nhưng qua tiếp xúc, làm việc hàng ngày tôi cảm nhận được sự chân tình của các bạn. Với tôi, các bạn không phải là người ngoài. Cùng nhau, chúng ta đã có thời gian sống và làm việc như một gia đình lớn”.
Tại buổi gặp mặt sau 52 năm, nhạc sĩ Đường Thiên Nghiêu mang đến một kỷ vật đặc biệt mà theo ông đó là một “báu vật” nên dù hơn 50 năm qua, dù đã chuyển nhà không dưới 5 lần, phải bỏ lại rất nhiều thứ nhưng kỷ vật này luôn theo ông đến tận bây giờ. “Báu vật” đó là chiếc đàn bầu mà nghệ sĩ đàn bầu Phạm Xuân Đồng trong một lần sang Côn Minh biểu diễn đã dạy ông cách chơi và tặng ông món quà quý giá này. Trong không gian ấm cúng của buổi hội ngộ sau 52 năm, những giai điệu của bài hát "Việt Nam - Trung Hoa" đã vang lên từ những ngón tay run run vì xúc động của nhạc sĩ Đường Thiên Nghiêu.

“Khi nhận nhiệm vụ, dù Trung Quốc lúc đó cũng còn nhiều khó khăn nhưng chúng tôi luôn coi đây là nghĩa vụ quốc tế cao cả phải giúp đỡ Việt Nam. Ban đầu là nhiệm vụ nhưng dần về sau nó thành những hành động tự nhiên giúp Tiếng nói Việt Nam được thông suốt”, ông Dương Chiêu nói.

Cuộc gặp mặt của bậc lão thành hai bên sau 52 năm với đầy ắp kỷ niệm cũng như một sự tiếp nối, mở ra những dự án hợp tác trong tương lai giữa Đài Tiếng nói Việt Nam và Đài PT-TH Vân Nam. Nói như bà Trương Doanh - Phó Tổng giám đốc Đài PT-TH Vân Nam tại buổi làm việc với đoàn công tác của Đài Tiếng nói Việt Nam: “Giai đoạn lịch sử quý báu này xứng đáng được ghi nhớ và lưu lại, vừa góp phần gìn giữ tình hữu nghị sâu đậm giữa các bậc tiền bối làm báo giữa hai bên, vừa thể hiện ý nghĩa đương đại của sự giao lưu hữu nghị, vượt qua không gian và thời gian giữa truyền thông hai nước”.

Với cá nhân bà Trương Tinh - Giám đốc kênh truyền hình quốc tế - Đài PT-TH Vân Nam, sự hợp tác này cũng là sự tiếp nối quan hệ truyền thống tốt đẹp của cha ông. Cha bà Trương Tinh cũng đã từng có thời gian làm việc với các thành viên Đoàn 59 vào những năm 1973 của thế kỷ trước. “Ngày còn bé, tôi thường nghe cha kể về quãng thời gian ông làm việc với những người bạn Việt Nam, những lần dẫn các bạn Việt Nam của ông đi chơi Thạch Lâm, Ôn Tuyền… Với tôi, đó là những kỷ niệm đẹp và thật vinh dự khi tôi lại được tiếp bước cha thực hiện các dự án hợp tác giữa Đài PT-TH Vân Nam và Đài Tiếng nói Việt Nam”, bà Trương Tinh nói.

Trong buổi tiếp và ký kết hợp tác với Đài PT-TH Vân Nam ngày 15/5/2024, Phó Tổng Giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam Ngô Minh Hiển nhấn mạnh: “Chúng tôi không bao giờ quên những ngày kháng chiến gian khổ, một bộ phận phóng viên, biên tập viên, phát thanh viên và đội ngũ kỹ thuật của VOV đã sang và làm việc tại Đài PT-TH Vân Nam và được các bạn ủng hộ rất nhiều. Trong lịch sử phát triển gần 80 năm của VOV, sự kiện trên mãi là một mốc son trong mối quan hệ giữa VOV và Đài PT-TH Vân Nam”.