Côn trùng cắn: Bác sĩ nhi khoa hướng dẫn cách xử trí nhiễm trùng

ThS.BS chuyên khoa II Kiều Thị Minh Nguyệt - Giám đốc Chuyên môn Phòng khám Medelab

Càng gãi càng ngứa, càng dễ nhiễm trùng

Chúng ta vẫn thường hay chủ quan với các vết côn trùng cắn bởi mức độ tổn thương nhìn thấy ngoài da gần như không đáng kể. Thực tế, nhiều vết cắn có thể tự khỏi mà không cần phải can thiệp gì nhiều. Tuy nhiên, điều này không có nghĩa chúng không tiềm ẩn những nguy cơ ảnh hưởng đến sức khỏe, nhất là ở trẻ em với làn da mỏng manh và hệ thống miễn dịch chưa hoàn thiện.

Theo đó, ThS.BS chuyên khoa II Kiều Thị Minh Nguyệt - Giám đốc Chuyên môn Phòng khám Medelab chỉ ra 3 nguy cơ thường gặp từ các vết côn trùng như muỗi, ong, kiến… bao gồm nhiễm trùng thứ phát do gãi; sẩn ngứa, chàm hóa tại vết cắn và gây mất thẩm mỹ về lâu dài nếu không được xử lý đúng cách.

Trong số này, dễ thấy nhất là nguy cơ nhiễm trùng thứ phát do gãi. Khi côn trùng cắn, chúng sẽ phóng ra nọc độc là các yếu tố dị nguyên xâm nhập vào máu, khiến cơ thể sản sinh lượng kháng thể IgE, giải phóng Histamin và các hóa chất gây viêm khác. Đây chính là nguyên nhân gây ngứa và các triệu chứng dị ứng khác với nọc độc của côn trùng.

Do đó, người bị côn trùng cắn thường phản ứng lại bằng cách gãi, vô tình làm cho làn da bị trầy xước và tổn thương, tạo cơ hội cho vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể và gây nên nhiễm trùng. Ở trẻ em, nguy cơ này phổ biến hơn do trẻ chưa nhận thức được việc không được gãi, dẫn đến gãi không kiểm soát gây tổn thương da, từ đó dễ xảy ra nhiễm trùng hơn so với người trưởng thành.

Đối với trẻ em có làn da nhạy cảm và hệ miễn dịch chưa hoàn thiện cũng như một số người có cơ địa dị ứng, bị côn trùng như muỗi cắn nhiều lần, cơ thể sẽ sản sinh đáp ứng miễn dịch mạnh và nhanh hơn, gây ngứa nhiều hơn. Cảm giác ngứa có thể phát ra toàn thân, dẫn tới sẩn ngứa, xuất hiện các nốt viêm đỏ và và mụn nước li ti.

Sau thời gian dài nhiễm trùng thứ phát không điều trị đúng cách và dứt điểm, tổn thương ở vùng da có vết côn trùng cắn sẽ dày lên và sừng hóa, đặc biệt ở những người có cơ địa sẹo lồi, sẹo thâm, không chỉ gây mất thẩm mỹ mà còn khiến việc điều trị khó khăn và tốn kém hơn.

Sơ cứu, hút nọc độc ra khỏi vết cắn của côn trùng

BS. Kiều Thị Minh Nguyệt cũng khuyến nghị một số lưu ý cho cha mẹ trong việc xử lý đúng cách vết côn trùng cắn cho trẻ.

Theo đó, khi phát hiện trẻ em bị côn trùng cắn, người lớn cần quan sát và theo dõi mức độ nghiêm trọng của vết cắn trên da trẻ để có cách xử lý phù hợp.

Với vết cắn sưng đỏ và gây ngứa, cha mẹ có thể rửa sạch bằng xà phòng, hút nọc độc ra, chườm đá, và thoa kem hoặc gel có chứa chất chống ngứa và kháng viêm. Ngoài ra, ước tính 100 người bị côn trùng đốt, có 1-3 người dễ bị dị ứng như nổi mề đay, phù mặt, co thắt phế quản, nghiêm trọng nhất là sốc phản vệ. Trong trường hợp nặng hơn, đe dọa đến tính mạng, cha mẹ nên sơ cứu bằng cách buộc garo vùng tay/chân bị côn trùng đốt để ngăn cản nọc độc phát tán, sau đó đưa trẻ đến cơ sở y tế gần nhất để cấp cứu kịp thời.

Cũng theo BS. Nguyệt, cách đầu tiên và quan trọng nhất giúp làm dịu vết côn trùng cắn chính là loại bỏ nước bọt hoặc nọc độc của côn trùng để lại bên dưới da. Phương pháp này đặc biệt hiệu quả và an toàn đối với trẻ em do có thể loại bỏ ngay lập tức các yếu tố dị nguyên, khiến cơ thể ngừng sản xuất các chất đáp ứng miễn dịch gây ngứa và sưng tấy. Phương pháp này cũng không sử dụng hóa chất, hạn chế tối đa các tác dụng phụ của thuốc đối với trẻ nhỏ, đi kèm với những cảm giác khó chịu cho trẻ khi bôi thuốc, như mùi hắc, nhớp, dính, hay dễ bị chùi đi và mất tác dụng khi trẻ vận động.

Bug Bite Thing là dụng cụ sơ cứu, giúp hút nọc độc ra khỏi vết cắn, đốt của côn trùng. Đây là dụng cụ nên có trong tủ thuộc của mỗi gia đình vì giúp giảm ngứa, châm chích và sưng tức thì. Ống sơ cứu Bug Bite Thing cũng hiệu quả trong việc loại bỏ mảnh dằm, gai và vết ong đốt. Dụng cụ có phần tay cầm được thiết kế đặc biệt, có thể sử dụng để khẩy ngòi ong ra rồi sử dụng ống hút để hút nốt ngòi/nọc còn sót lại trên da.

Lệ Thanh