Công an TP.HCM nêu lý do chưa xử lý hình sự được doanh nghiệp trốn đóng BHXH

Ngày 30-7, Sở LĐ-TB&XH TP.HCM phối hợp cùng Bảo hiểm Xã hội (BHXH) TP.HCM tổ chức hội nghị về “Giải pháp thúc đẩy mở rộng độ bao phủ người tham gia BHXH ở những nơi có quan hệ lao động trên địa bàn TP”.

Phát biểu tại hội nghị, thượng tá Ngô Thuận Lăng, Đại diện Công an TP.HCM cho biết qua công tác nắm tình hình địa bàn, Công an TP nhận diện một số hành vi, thủ đoạn có dấu hiệu vi phạm pháp luật liên quan đến lĩnh vực bảo hiểm.

Chưa xử lý hình sự được hành vi trốn đóng BHXH

Thượng tá Ngô Thuận Lăng, Đại diện Công an TP.HCM phát biểu tại hội nghị. Ảnh: NGUYỄN HIỀN

Thượng tá Ngô Thuận Lăng cho biết từ năm 2020 đến nay, Công an TP tiếp nhận rất nhiều nguồn tin từ cơ quan BHXH chuyển đến nhưng chưa khởi tố được vụ án cũng chưa khởi tố bị can nào có liên quan đến đơn vị sử dụng người lao động có hành vi vi phạm pháp luật về BHXH.

Theo thượng tá Lăng, có ba khó khăn lớn liên quan đến việc xử lý các vi phạm về BHXH.

Một là, căn cứ quy định tại Điều 216 BLHS về tội trốn đóng BHXH, bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) cho người lao động (NLĐ) thì bắt buộc người vi phạm phải "đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi này mà còn vi phạm" mới có đủ căn cứ xử lý hình sự.

Tuy nhiên, các hồ sơ kiến nghị khởi tố của Cơ quan BHXH chuyển đến chỉ bị xử lý vi phạm hành chính các hành vi như chậm đóng, đóng không đúng mức quy định.

Bên cạnh đó, những hồ sơ cơ quan BHXH chuyển giao cho Cơ quan CSĐT chưa đảm bảo; toàn bộ chứng từ tài liệu là bản photo, không có giá trị pháp lý;…

Hai là, Nghị quyết 05/2019 của Hội đồng thẩm phán TAND Tối cao có xác định trốn đóng bảo hiểm quy định tại Điều 216 của Bộ luật Hình sự là hành vi của người sử dụng lao động có nghĩa vụ đóng BHXH, BHYT, BHTN cho NLĐ mà gian dối hoặc bằng thủ đoạn khác để không đóng...

Tuy nhiên, qua trao đổi với cơ quan BHXH thì quá trình kiểm tra, xử lý, cơ quan BHXH chỉ có thể xác định là không đóng hoặc đóng không đủ số người thuộc diện tham gia BHXH, BHTN, BHYT và đóng không đúng mức đóng BHXH, BHTN, BHYT quy định … Những hành vi này không đủ cơ sở để xác định được các hành vi đó là trốn đóng hay không đóng do không chứng minh được người có nghĩa vụ cố ý và có hành vi gian dối và bằng thủ đoạn khác theo hướng dẫn tại Nghị quyết số 05/2019.

Ba là, công tác thanh tra, kiểm tra của cơ quan bảo hiểm diễn ra đã lâu. Hiện nay, nhiều doanh nghiệp đã không còn hoạt động hoặc đã chuyển sang địa phương khác. Trong nhiều trường hợp, tổ chức, cá nhân có biểu hiện vi phạm lợi dụng kẽ hở của pháp luật để thay đổi pháp nhân hoặc tuyên bố phá sản để tránh né các nghĩa vụ phải thực hiện đối với NLĐ, gây ra rất nhiều khó khăn cho quá trình điều tra, xác minh. …

Bà Lượng Thị Tới, Phó Giám đốc Sở LĐ-TB&XH TP.HCM cho biết về tình hình người tham gia BHXH tại TP.HCM. Ảnh: NGUYỄN HIỀN

DN lách luật để không đóng BHXH cho người lao động

Cũng tại hội nghị, bà Lượng Thị Tới, Phó Giám đốc Sở LĐ-TB&XH TP.HCM, cho biết số người lao động tham gia BHXH tăng nhanh từ 2,34 triệu người (năm 2018) đến trên 2,76 triệu người (năm 2023).

Trong đó, số người tham gia BHXH bắt buộc đạt trên 54% và số người tham gia BHXH tự nguyện đạt 2% so với lực lượng lao động từ đủ 15 tuổi trở lên trên địa bàn.

Dù vậy, theo ông Nguyễn Quốc Thanh, Phó Giám đốc BHXH TP.HCM, hiện nay số người tham gia BHXH, BHYT, BHTN của TP vẫn đạt tỷ lệ thấp so với kế hoạch BHXH Việt Nam giao, số tiền chậm đóng BHXH, BHTN, BHYT còn cao; việc khai thác, phát triển người tham gia BHXH còn hạn chế.

Các nguyên nhân chủ yếu là do lao động không đáp ứng các yêu cầu của DN; chế độ phúc lợi như tiền lương, tiền thưởng thấp; điều kiện làm việc như môi trường làm việc, an toàn lao động, chế độ quản lý...

Cũng theo ông Thanh, từ đầu năm đến nay có 10 DN giảm nhiều với gần 20.000 lao động và nhiều người đã dịch chuyển công việc từ khu vực chính thức sang khu vực phi chính thức. Chính vì thế, người lao động chưa quan tâm đến nhu cầu tuyển dụng của các doanh nghiệp.

Ông Thanh cho biết thêm, căn cứ dữ liệu thuế năm 2023 do BHXH Việt Nam cung cấp, toàn TP có 57.345 đơn vị với hơn 1,4 triệu lao động cần phải rà soát do những đơn vị này có sử dụng lao động thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc nhưng thường lách luật BHXH để không tham gia BHXH cho NLĐ.

Ngoài ra, các DN nhỏ, siêu nhỏ ở ngoài khu công nghiệp thường lách luật cố tình không tham gia BHXH cho NLĐ. Khi cơ quan BHXH xuống kiểm tra các đơn vị này chỉ thấy treo biển hiệu, ngoài ra các đơn vị này nhỏ nên không có tổ chức công đoàn để bảo vệ quyền lợi cho NLĐ nên khi NLĐ mất việc làm, thu nhập bị ảnh hưởng nhưng không được quỹ BHXH đảm bảo chi trả.…

NGUYỄN HIỀN