Cộng hưởng sức mạnh bằng chiến lược M&A

Xu hướng "về chung một nhà"

Tại Đại hội đồng cổ đông bất thường vừa tổ chức vào trung tuần tháng 11/2025, Công ty cổ phần Viglacera Tiên Sơn trình cổ đông và được phê duyệt phương án sáp nhập Viglacera Hà Nội và Viglacera Thăng Long nhằm tái cấu trúc toàn diện nhóm công ty con trong mảng gạch ốp lát của Tổng Công ty Viglacera.

Ban lãnh đạo công ty cho biết, việc hợp nhất không chỉ tạo ra một pháp nhân niêm yết quy mô lớn hơn, mà quan trọng hơn sẽ giúp tối ưu chi phí quản trị, tăng quy mô vốn hóa và thanh khoản của cổ phiếu, chuẩn hóa trong quản trị rủi ro, chuẩn mực kế toán IFRS và hệ thống hoạch định nguồn lực doanh nghiệp (ERP).

Công ty dự kiến, việc sáp nhập sẽ diễn ra trong quý IV/2025 đến quý I/2026. Sau khi phát hành cổ phiếu thông qua hoán đổi cổ phần, quy mô vốn điều lệ của Viglacera Tiên Sơn sẽ tăng từ 500 tỷ đồng lên 688 tỷ đồng.

Thị trường mua bán - sáp nhập tại Việt Nam đang phục hồi mạnh cả về giá trị lẫn quy mô giao dịch. Ảnh minh họa

Ở mô hình trước đây, Viglacera Tiên Sơn, Viglacera Hà Nội và Viglacera Thăng Long đóng vai trò sản xuất, trong khi Công ty cổ phần Kinh doanh gạch ốp lát Viglacera - đơn vị do 3 công ty cùng góp vốn - giữ vai trò kinh doanh.

Thời gian tới, theo mô hình mục tiêu sau sáp nhập, các nhà máy sẽ trực thuộc khối sản xuất thay vì riêng từng doanh nghiệp. Mảng gạch ốp lát sẽ được khai thác cộng hưởng, hợp nhất kênh bán hàng, nghiên cứu và phát triển (R&D), mua hàng tập trung, tối ưu công suất nhà máy, chia sẻ thương hiệu và hệ thống logistics.

Không riêng nhóm doanh nghiệp ngành vật liệu xây dựng, xu hướng lựa chọn "về chung một nhà" để tạo ra sức mạnh cộng hưởng, tinh gọn bộ máy và cải thiện năng lực cạnh tranh, đặc biệt ở nhóm doanh nghiệp nhà nước cổ phần hóa cùng công ty mẹ, đang ngày càng phổ biến.

Năm 2024, thị trường ghi nhận thương vụ hợp nhất lớn trong ngành đường sắt giữa Công ty cổ phần Vận tải đường sắt Hà Nội (Haraco) và Công ty cổ phần Vận tải đường sắt Sài Gòn (Saratrans). 2 doanh nghiệp này cổ phần hóa, đăng ký giao dịch trên UPCoM vào năm 2016 và cùng hủy giao dịch sau 8 năm lên sàn để hợp nhất thành một pháp nhân mới - Công ty cổ phần Vận tải đường sắt.

Cổ phiếu TRV của Công ty cổ phần Vận tải đường sắt trở lại sàn giao dịch từ giữa năm 2025. Kết quả kinh doanh của Công ty 9 tháng năm 2025 đạt hơn 4.230 tỷ đồng, tăng hơn 8% so với tổng doanh thu của 2 doanh nghiệp trước hợp nhất. Lợi nhuận doanh nghiệp sau hợp nhất đạt xấp xỉ 183 tỷ đồng, tăng hơn 13%, nhờ doanh thu hồi phục và nhiều khoản chi phí được tiết kiệm. Tổng số nhân sự sau hợp nhất tăng nhẹ, nhưng chi phí quản lý doanh nghiệp giảm đáng kể so với trước đây, góp phần thúc đẩy lợi nhuận.

Một trường hợp khác là thương vụ sáp nhập trong ngành than, cũng là một lĩnh vực truyền thống và có lực lượng lao động rất lớn. 2 công ty con của Tập đoàn Than Khoáng sản Việt Nam (Vinacomin) đang niêm yết trên sàn gồm Công ty Than Cọc Sáu và Công ty Than Đèo Nai đã hợp nhất thành một doanh nghiệp mới, mang tên Công ty Than Đèo Nai - Cọc Sáu - TKV.

Từ tổng quy mô lao động hơn 3.800 người, số lượng nhân sự tại công ty hợp nhất giảm còn 3.546 người vào cuối năm 2024 và tiếp tục giảm xuống 3.367 người tại thời điểm cuối quý II/2025.

Tiếp tục tái cấu trúc, tăng hiệu quả hoạt động

Dù có những thuận lợi sau hợp nhất, diễn biến tiêu cực của thị trường đã tác động mạnh đến cả ngành than và Công ty Than Đèo Nai - Cọc Sáu - TKV. Trong quý III/2025, sản lượng tiêu thụ than giảm 22%, giá bán giảm 21% do các nhà máy nhiệt điện giảm nhu cầu, trong khi nhà máy thủy điện tăng công suất nhờ tình hình thủy văn thuận lợi. Sau hợp nhất, quy mô nhân sự đã tinh giản mạnh, nhưng chi phí quản lý doanh nghiệp tại Công ty Than Đèo Nai - Cọc Sáu - TKV vẫn cao, chủ yếu nằm ở khoản chi phí lương cho nhân sự quản lý.

Đây cũng là tình trạng chung ở nhiều doanh nghiệp cùng ngành. Kết quả kinh doanh quý III của ngành than trong 2 năm gần đây gặp nhiều bất lợi đã “bào mỏng” đáng kể lợi nhuận gộp, khiến các khoản chi phí khác, bao gồm chi phí quản lý doanh nghiệp, càng thêm nặng gánh.

Với đặc thù của ngành khai khoáng, việc gom các đơn vị cùng ngành về một mối được đánh giá sẽ giúp Tập đoàn mẹ Vinacomin giảm đáng kể chi phí cố định, từ đó tiết giảm thêm các khoản chi phí.

Cũng trong tháng 11/2025, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 360/NQ-CP về việc áp dụng quy định pháp luật khi thực hiện sáp nhập công ty con vào Công ty mẹ - Tập đoàn Công nghiệp Than - Khoáng sản Việt Nam. Theo đó, Vinacomin thực hiện sáp nhập Công ty TNHH MTV Nhôm Lâm Đồng - TKV, Công ty TNHH MTV Môi trường - TKV. Đây là 2 công ty con do Vinacomin nắm giữ 100% vốn điều lệ.

Đối với trường hợp Viglacera, Tổng công ty đã lên sẵn kế hoạch tiếp tục triển khai đợt tái cấu trúc, nhằm tối ưu hóa vận hành toàn hệ sinh thái vật liệu xây dựng. Gần nhất, Hội đồng Quản trị Viglacera phê duyệt phương án tái cấu trúc mảng gạch ngói, trong đó Viglacera Hạ Long sẽ xây dựng chiến lược phát triển theo mục tiêu tối ưu hóa hiệu quả hoạt động và phát triển bền vững. Trong khi đó, Viglacera sẽ thoái vốn tại Công ty cổ phần Gốm xây dựng Yên Hưng và Công ty cổ phần Gạch chịu lửa Cầu Đuống.

Viglacera sở hữu tới 22 công ty con tại thời điểm ngày 31/12/2024. Với cách tiếp cận “gom cụm ngành”, mô hình hoạt động tại Viglacera sau tái cấu trúc được kỳ vọng sẽ thu gọn. Theo lãnh đạo Viglacera, việc tập trung tái cơ cấu nhóm vật liệu nhằm mục tiêu nâng cao tỷ suất lợi nhuận. Những “phép cộng” nói trên có thể giúp cải thiện hiệu quả vận hành và nâng sức cạnh tranh dài hạn cho doanh nghiệp. Với cấu trúc đơn giản hơn, Tổng công ty có thể tập trung nguồn lực đầu tư chiều sâu ở các mảng truyền thống và phát triển các vật liệu mới như kính tự làm sạch, kính chống phản quang, kính tự phát điện trên vách...

Các chuyển động chính sách thời gian gần đây cho thấy, Chính phủ đang thúc đẩy quá trình tái cơ cấu nhằm nâng cao hiệu quả mô hình tăng trưởng. Không riêng doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp có vốn nhà nước cũng cần tái cấu trúc để tăng cường hiệu quả.

Tùng Linh