Công nghệ Israel: Giữa kỷ lục hàng tỷ USD và dấu hiệu suy thoái
Ngành công nghệ cao — được coi là 'động cơ tăng trưởng số 1' của nền kinh tế Israel — đang đứng trước một ngã rẽ sống còn.
Báo cáo thường niên của Cơ quan Đổi mới Israel (IIA) vừa công bố cho thấy một bức tranh hai mặt: Trong khi các tập đoàn công nghệ Israel vẫn thu hút đầu tư toàn cầu với những thương vụ tỷ đô, thì chính nền móng của hệ sinh thái khởi nghiệp lại đang lún sâu vào khủng hoảng.
Khách hàng mua hàng tại một siêu thị ở Israel. Ảnh: Vũ Hội-TTXVN
Năm 2025 đang trở thành một năm lịch sử về các thương vụ “exit” (thoái vốn) của các công ty công nghệ Israel. Google đã chi 32 tỷ USD để mua lại công ty an ninh mạng Wiz, trong khi Palo Alto Networks bỏ ra 25 tỷ USD để thâu tóm CyberArk.
Với hơn 1.500 công ty Deep-Tech đang hoạt động, Israel hiện được xếp hạng là trung tâm công nghệ cao thứ 5 toàn cầu, chỉ sau San Francisco, New York, London và Boston về gọi vốn khởi nghiệp (startup).
Tuy nhiên, theo Giám đốc điều hành IIA, Dror Bin, đằng sau những con số gây choáng ngợp là những dấu hiệu đáng lo ngại về cấu trúc tăng trưởng. Ông cho biết: “Sản lượng công nghệ cao không tăng trong hai năm qua. Tăng trưởng việc làm gần như dừng lại. Số lượng công ty khởi nghiệp mới giảm mạnh. Những dữ liệu này không còn là ngoại lệ – chúng là cảnh báo hệ thống".
Theo báo cáo, trong nửa đầu năm 2025, chỉ có 500 công ty khởi nghiệp mới được thành lập, giảm gần 20% so với năm 2023 và chỉ bằng một nửa so với một thập kỷ trước. Việc làm trong R&D giảm 6,5% so với năm trước, mặc dù công nghệ cao chiếm 11,5% lực lượng lao động (403.000 người). Tốc độ tăng trưởng việc làm trong ngành tech chỉ đạt dưới 2%, giảm mạnh so với mức 5-6% từng thấy suốt thập kỷ 2010.
Đổi mới đang bị thu hẹp, khi phần lớn đầu tư vẫn tập trung vào an ninh mạng và phần mềm doanh nghiệp, thay vì mở rộng sang các lĩnh vực công nghệ mới như AI, năng lượng sạch hay công nghệ bán dẫn. Điều này diễn ra trong bối cảnh chiến tranh kéo dài hai năm đã khiến hàng nghìn nhân sự công nghệ phải tham gia quân đội dự bị. Cùng lúc, xung đột địa chính trị, lãi suất toàn cầu cao, và biến động chuỗi cung ứng đã đè nặng lên khả năng phục hồi của các công ty công nghệ.
Ngành công nghệ Israel hiện đóng góp 17% GDP và hơn 50% kim ngạch xuất khẩu, đồng thời chiếm hơn 1/3 nguồn thu thuế của chính phủ. Bởi vậy, bất kỳ sự suy yếu nào cũng có thể kéo theo hệ lụy toàn diện đối với nền kinh tế quốc gia. Tuy nhiên, báo cáo cho biết, AI – vốn được kỳ vọng là “chất xúc tác” tăng năng suất – hiện vẫn chưa tạo được tác động đáng kể nào đến hiệu quả lao động.
Ông Dror Bin nhấn mạnh: “Israel cần hiểu rằng cuộc đua công nghệ ngày nay không chỉ là cuộc chơi của thị trường tự do. Các chính phủ trên thế giới đang rót hàng trăm tỷ USD để xây dựng chuỗi giá trị công nghệ chiến lược — nếu không có hành động táo bạo, chúng ta sẽ bị bỏ lại phía sau”.
Báo cáo kêu gọi một chiến lược công–tư toàn diện nhằm duy trì vị thế công nghệ của Israel, bao gồm khuyến khích thành lập startup mới ngoài các lĩnh vực truyền thống; tăng hỗ trợ tài chính và chính sách cho đổi mới công nghệ nền tảng, đặc biệt trong lĩnh vực AI, năng lượng và phần cứng; cải cách hệ thống giáo dục và đào tạo nghề để đáp ứng nhu cầu kỹ năng mới; tăng thu hút vốn mạo hiểm quốc tế trong bối cảnh vốn nội địa suy giảm.
Năm 2025, ngành công nghệ Israel vừa mừng, vừa lo. Các thương vụ kỷ lục mang lại sự chú ý quốc tế và lượng tiền mặt khổng lồ. Nhưng đồng thời, hệ sinh thái đổi mới – thứ từng giúp Israel được mệnh danh là “quốc gia khởi nghiệp” – đang mất dần sức sống. Nếu không có sự can thiệp chiến lược, những thành tựu của hôm nay có thể trở thành quá khứ huy hoàng, thay vì là bàn đạp cho tương lai.
