Công nghệ mRNA mang lại hy vọng cho thế giới

Điều này thúc đẩy các nhà khoa học tiếp tục nghiên cứu ứng dụng công nghệ mRNA để tạo ra các loại vắc xin phòng ngừa những bệnh khác.

Là một trong những công nghệ được chú ý nhất trong đại dịch Covid-19, mRNA được viết đầy đủ là Messenger RNA (RNA thông tin). Công nghệ này được sử dụng để “hướng dẫn” tế bào tạo bản sao khỏe mạnh của một protein.

Vắc xin công nghệ mRNA có cơ chế hoạt động là khiến tế bào tạo ra thứ được coi như một mảnh của virus để kích thích cơ thể sản sinh kháng thể. Theo The Guardian, trước khi đại dịch Covid-19 bùng phát trên toàn cầu, nhiều người hoài nghi về công nghệ mRNA.

Tuy nhiên, hiện nay, ngày càng có nhiều ý kiến cho rằng có thể ứng dụng công nghệ này để phát triển những loại vắc xin mới phòng ngừa các bệnh từ cúm, ung thư, sốt rét đến HIV.

Vắc xin ngừa Covid-19 Pfizer/BioNTech và Moderna được sản xuất theo công nghệ mRNA. Ảnh: Reuters

Trên thế giới hiện có 4 chủng virus cúm. Do mỗi loại đều nhanh chóng biến đổi nên vắc xin luôn được cập nhật và thay đổi mỗi năm. Vì vậy, mục tiêu hàng đầu của các nhà khoa học là tìm ra một loại vắc xin phổ quát ngăn chặn được cả 4 chủng virus cúm và các biến chủng trong tương lai.
Với sự nhanh chóng và dễ dàng trong sản xuất, vắc xin dựa trên công nghệ mRNA được kỳ vọng có thể ngăn ngừa nhiều chủng virus cúm.

Nhóm nghiên cứu của nhà vi sinh vật học Norbert Pardi ở Đại học Pennsylvania (Mỹ) đang nghiên cứu một loại vắc xin sử dụng công nghệ mRNA. “Loại vắc xin này nhiều khả năng có thể tạo ra phản ứng bảo vệ diện rộng”, ông Pardi cho biết.

Hãng dược phẩm Pfizer (Mỹ) cũng đã tiến hành cuộc thử nghiệm lâm sàng đối với vắc xin ngừa cúm sử dụng công nghệ mRNA. Theo người đứng đầu bộ phận nghiên cứu vắc xin của Pfizer Kathrin Jansen, mRNA là công nghệ lý tưởng để nâng cao mức độ hiệu quả của vắc xin ngừa cúm.

Trong khi đó, ung thư là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu trên toàn thế giới. Các nhà khoa học hy vọng sử dụng vắc xin công nghệ mRNA để ngừa ung thư qua việc làm cho hệ thống miễn dịch nhận ra các đột biến trước khi chúng xảy ra.

Giáo sư Herbert Kim Lyerly, người đang nghiên cứu về vắc xin ngừa ung thư tại Đại học Duke (Mỹ) cho biết, nhóm của ông có kế hoạch thử nghiệm vắc xin công nghệ mRNA ở các bệnh nhân ung thư vú giai đoạn cuối vào năm 2022.

Nếu thành công, tuổi thọ của các bệnh nhân trên có thể kéo dài thêm nhiều tháng nữa. Các nhà khoa học đang đặt mục tiêu ứng dụng công nghệ mRNA để tạo ra vắc xin ngừa ung thư ở nhóm người có rủi ro cao như người nghiện thuốc lá.

Ngoài cúm và ung thư, phòng ngừa sốt rét cũng là mối quan tâm hàng đầu của các nhà khoa học. Mỗi năm, bệnh sốt rét đã cướp đi sinh mạng của 500.000 người, chủ yếu là trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.

Hồi tháng 10 vừa qua, WHO đã cấp phép sử dụng vắc xin ngừa sốt rét đầu tiên trên thế giới RTS,S/AS01, còn gọi là Mosquirix, do hãng dược phẩm GlaxoSmithKline của Anh phát triển. Loại vắc xin này làm giảm nguy cơ sốt rét ác tính đến 30% và vẫn còn tiềm năng để cải tiến hơn nữa.

Tuy nhiên, thách thức cơ bản hiện nay là ký sinh trùng sốt rét đã tìm ra cách ngăn chặn trí nhớ miễn dịch của con người. Giáo sư Richard Bucala ở Trường Y Yale (Mỹ) và các đồng nghiệp của mình đã phát hiện ra rằng, bệnh sốt rét ức chế trí nhớ miễn dịch thông qua một protein gọi là PMIF để tiêu diệt các tế bào nhớ.

Do đó, ông Bucala đang nghiên cứu một loại vắc xin sử dụng công nghệ mRNA có thể chống lại PMIF. Các nghiên cứu trên chuột cho thấy, việc ngăn chặn protein PMIF giúp hệ thống miễn dịch tiêu diệt ký sinh trùng sốt rét nhanh hơn, giúp bệnh nhẹ hơn và quan trọng là tạo ra khả năng miễn dịch trong tương lai.

Ông Bucala đã hợp tác với các nhà khoa học tại Viện Jenner của Đại học Oxford (Anh) để thử nghiệm loại vắc xin này. Nếu kết quả khả quan, họ hy vọng có thể thử nghiệm trên người vào năm 2022. Theo ông Bucala, việc sản xuất vắc xin theo công nghệ mRNA sẽ tiết kiệm chi phí hơn rất nhiều so với vắc xin dựa trên protein.

Cho đến nay, thế giới vẫn chưa tìm ra loại vắc xin ngừa HIV. Tuy nhiên, thành công của vắc xin ngừa Covid-19 Pfizer/BioNTech và Moderna đã mở ra hy vọng về vắc xin ngừa HIV trong tương lai.

Nhà khoa học Derek Cain thuộc Viện Vắc xin cho người của Đại học Duke cho biết, nhóm nghiên cứu của ông đang tập trung nghiên cứu một nhóm bệnh nhân nhiễm HIV. Đó là những người đã phát triển các kháng thể đặc biệt có thể vô hiệu hóa HIV nhiều năm sau khi nhiễm.

Ông Cain và các đồng nghiệp đã vạch ra cách hệ thống miễn dịch tạo ra các kháng thể này. Từ đó, họ điều chế 4-5 loại vaccine sử dụng công nghệ mRNA để tạo ra cuộc chạy đua giữa hệ thống miễn dịch và mầm bệnh.

Theo Financial Times, những nhà khoa học ủng hộ công nghệ mRNA cho rằng cuộc chiến chống đại dịch Covid-19 chỉ là điểm khởi đầu của công nghệ này. Và việc áp dụng rộng rãi công nghệ mRNA có thể mở ra một cuộc cách mạng trong y học hiện đại.

Lâm Anh / Báo QĐND