'Công trường' hút trộm cát trên sông Trà Khúc

Sông Trà Khúc đoạn qua TP Quảng Ngãi, tỉnh Quảng Ngãi, các ghe hút trộm cát hoạt động rầm rộ. Nhiều thời điểm, số ghe tập trung rút ruột sông Trà Khúc tại khu vực này lên đến hàng chục chiếc.

Trước thực trạng này, giữa tháng 3-2025, chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ngãi có văn bản yêu cầu chấm dứt tình trạng khai thác, vận chuyển, mua bán cát trái phép trên sông Trà Khúc. Chủ tịch UBND TP Quảng Ngãi và huyện Sơn Tịnh khẩn trương tổ chức kiểm tra, xác minh, xử lý nghiêm các sai phạm (nếu có) đồng thời có biện pháp ngăn chặn hữu hiệu, xử lý nghiêm trách nhiệm đối với người đứng đầu để xảy ra tình trạng này.

Những điểm rút ruột lòng sông Trà Khúc

Tình trạng khai thác cát trái phép trên sông Trà Khúc diễn ra kéo dài từ nhiều năm qua và các lực lượng chức năng đã nhiều lần xử lý nhưng vẫn tồn tại.

Ghi nhận tại công trình thi công xây dựng kè chống sạt lở, kết hợp tạo quỹ đất bờ bắc sông Trà Khúc, đường dẫn vào công trình được sa tặc sử dụng làm đường xuống điểm khai thác cát.

Khoảng 17 giờ 30 hằng ngày, các ghe hút cát từ phía cầu Cổ Lũy và phía đập dâng sông Trà Khúc bắt đầu đổ về phía “bãi đáp” ngay trước công trình để hoạt động. Các nhóm khai thác cát này hoạt động liên tục từ 18 giờ đến 4 giờ sáng hôm sau.

Dày đặc ghe hút trộm cát trên một đoạn sông Trà Khúc vào chiều tối 17-3. Ảnh: N.YÊN

Hơn 18 giờ ngày 14-3, nhiều ghe lớn được trang bị máy bơm, vòi hút bắt đầu hoạt động. Một trong hai người trên ghe sẽ cầm ống cắm xuống lòng sông tìm cát, người còn lại canh ống dẫn để cát chảy vào khoang thuyền.

Trời càng tối, ghe trộm cát tập trung về càng đông, tiếng máy nổ rền cả đoạn sông. Chỉ trong khoảng thời gian ngắn, nhiều ghe đầy cát, trực chỉ vào bờ và xuống hàng cho các xe vận chuyển đi nơi khác.

Không chỉ hoạt động về đêm, nhiều thời điểm việc trộm cát trên sông Trà Khúc còn được thực hiện vào ban ngày. 17 giờ 30 ngày 15-3, ống kính PV ghi nhận nhiều ghe hút cát hoạt động giữa dòng sông. Trong một nhánh nhỏ cách đó không xa, hai ghe hút cát của sa tặc đang hoạt động rút ruột lòng sông Trà Khúc.

Cận cảnh hút trộm cát trên sông Trà Khúc vào chiều 15-3.

Hơn 17 giờ ngày 13-3, trên sông Trà Khúc đoạn qua phường Quảng Phú, TP Quảng Ngãi có ba ghe của sa tặc hoạt động. Tại “công trường” này, tiếng máy hút cát ầm ầm vang lên.

Chỉ trong vòng khoảng 15 phút, ba ghe trộm cát trên đã đầy khẳm, nhổ neo rồi cho ghe xuôi theo dòng nước về hướng cầu Thạch Bích thuộc xã Tịnh Hà, huyện Sơn Tịnh và xã Tịnh Ấn Tây, TP Quảng Ngãi. Khi đến bờ, máy đào đưa cát từ ghe lên bãi tập kết rồi chuyển lên xe tải.

Hiện giá cát ở mức 300.000 đồng/m³ và sông Trà Khúc đang là “mỏ vàng” của các ghe cát lậu.

Điểm tập kết cát lậu trong khu dân cư

Để chuyển số cát trộm từ lòng sông Trà Khúc đi, nhóm sa tặc tại khu vực này dùng nhiều xe ba gác để vận chuyển cát. Ước chừng mỗi xe ba gác đầy cát chở 1-2 m3 và mỗi đêm cát bị trộm từ sông Trà Khúc lên đến hàng trăm mét khối.

Các xe này sẽ chuyển cát đến các điểm tập kết nằm sâu trong khu dân cư dọc theo đường Hoàng Sa rồi được các xe tải chuyển đến nhiều nơi ở tỉnh Quảng Ngãi.

Gần 20 giờ ngày 15-3, xe ba gác chở cát từ điểm khai thác cát lậu trên sông Trà Khúc di chuyển men theo đường bê tông, vượt qua nhiều dãy nhà rồi chạy thẳng vào một bãi đất sâu trong khu dân cư. Đến nơi, xe lùi vào, đổ vào đống cát lớn ở đây rồi tiếp tục chạy về phía bờ sông Trà Khúc.

Một điểm tập kết cát trộm ở khu dân cư thôn Long Bàn, xã Tịnh An, TP Quảng Ngãi.

Hơn 20 giờ 30 ngày 14-3, theo một xe ba gác chở đầy cát, chúng tôi tiếp cận điểm tập kết cát lậu khác cũng trong khu dân cư dọc theo đường Hoàng Sa, cách điểm khai thác cát lậu khoảng 800 m. Điểm này tập kết một lượng lớn cát rút từ sông Trà Khúc chuyển về.

Ngay trên đường Hoàng Sa, một điểm tập kết cát lậu cũng hoạt động rầm rộ. Liên tục trong một thời gian ngắn, bãi này tiếp nhận hàng chục xe cát được chuyển đến và các xe ba gác chạy đi chạy lại điểm này như con thoi.

Cát sông Trà Khúc chuyển đi tiêu thụ

Một xe chở cát đổ vào bãi cát nằm sâu trong khu dân cư thôn Long Bàn vào tối 15-3.

Cát được khai thác trái phép từ sông Trà Khúc sau khi được chuyển đến các điểm tập kết thì ngay trong đêm, số cát này sẽ được chuyển lên các xe tải và chở đi nhiều nơi tiêu thụ.

Đêm 14-3, nhiều xe tải trọng của các cửa hàng vật liệu xây dựng trên địa bàn tỉnh Quảng Ngãi bắt đầu đổ về các bãi tập kết để thu mua hàng.

Gần 21 giờ cùng ngày, xe tải biển số 76H-029.13 lùi vào một bãi tập kết cát sâu trong thôn Long Bàn. Tại đây, xe tải này được một máy múc đổ đầy cát lên thùng xe sau đó chạy ra đường Hoàng Sa rồi thẳng hướng về xã Tịnh Châu, huyện Bình Sơn.

Đến bãi đất thuộc địa phận xã Tịnh Châu, xe đổ cát xuống rồi quay trở lại khu vực tập kết cát trộm. Địa điểm xe tải đổ cát xuống là bãi đất của một cửa hàng vật liệu xây dựng.

Khoảng 18 giờ ngày 17-3, tại bãi tập kết cát nằm trên đường Hoàng Sa, xe tải biển số 76C-109.36 sau khi nhận cát đã chạy về hướng Quốc lộ 1 rồi rẽ vào Khu công nghiệp Tịnh Phong, huyện Sơn Tịnh, đổ cát vào khu vực đang xây nhà xưởng của một công ty trong khu công nghiệp này.

Tối 15-3, tại một điểm tập kết khác, xe tải loại 5 tấn lùi vào cho máy múc đổ cát lên thùng. Sau khi đầy, xe chạy về hướng Quốc lộ 24B rồi trực chỉ về hướng Quốc lộ 1A, sau đó rẽ vào một cửa hàng vật liệu xây dựng trên đường Võ Nguyên Giáp, phường Trương Quang Trọng, TP Quảng Ngãi.

Đổ xong số cát xuống bãi của cửa hàng, xe này nhanh chóng quay lại điểm tập kết cát thuộc thôn Long bàn, xã Tịnh An. Theo tìm hiểu của PV, với số cát được các xe tải chở về các cửa hàng vật liệu xây dựng, cát này sẽ được bán cho người dân sử dụng vào các công trình riêng lẻ.

Công an, chính quyền vào cuộc

Trao đổi với Pháp Luật TP.HCM, ông Võ Văn Khương, Chủ tịch UBND xã Tịnh An, TP Quảng Ngãi, khẳng định khu vực sa tặc hoạt động xung quanh công trình xây dựng bờ kè chống sạt lở đều là khu vực cấm khai thác cát. Các nhóm sa tặc đã lợi dụng đường ra vào của công trình xây bờ kè để làm điểm trung chuyển cát lên bờ.

Theo ông Khương, địa phương đã tổ chức truy quét và thu giữ hàng loạt xe ba gác chở cát, bè hút cát trên sông Trà Khúc, tạm giữ nhiều xe tải liên quan.

Công an xã cũng thường xuyên tuần tra, chốt chặn, xử lý như phá lối đi tự mở nhằm ngăn chặn sa tặc hoạt động trên địa bàn.

Xã tổ chức tuần tra từ 18 giờ đến 4 giờ sáng, phối hợp với công an tỉnh, sử dụng ca nô để truy bắt các đối tượng sử dụng ghe và bè hút cát trên sông. Phối hợp với phường Trương Quang Trọng và xã Tịnh Long xử lý, đẩy đuổi, ngăn chặn các nhóm trộm cát dọc theo sông Trà Khúc. Đồng thời cho tháo dỡ các tuyến đường để các nhóm sa tặc không có lối đi để hoạt động.

Xã cũng mời những người vận chuyển cát đến tuyên truyền, răn đe và hỗ trợ chuyển đổi ngành nghề cho những người này. “Chúng tôi xác định tập trung bắt giữ các phương tiện khai thác cát vì đây là phương án hiệu quả nhất để ngăn chặn” - ông Khương khẳng định.

Còn lãnh đạo Công an xã Tịnh An cho hay lực lượng thường xuyên tổ chức truy bắt, phối hợp với công an tỉnh tổ chức tuần tra, trấn áp các nhóm khai thác cát trái phép trên sông Trà Khúc nhưng xử lý các ghe khai thác cát trộm khó khăn.

Lý do là khi lực lượng công an có mặt, các ghe này chạy ra giữa dòng, đổ cát xuống sông để phi tang. “Công an xã cũng có đề xuất UBND xã về việc sử dụng ghe để phục kích, tuy nhiên lại có nguy cơ gây nguy hiểm cho lực lượng và người vi phạm nên cũng không thể triển khai. Thậm chí có thời điểm chúng tôi nổ súng nhưng ghe, bè vẫn dửng dưng vì họ biết không có phương tiện để bắt họ nên chỉ đánh ghe ra xa. Với các ghe hút cát có gắn động cơ công suất lớn, lực lượng công an xã không có phương tiện truy bắt” - vị này chia sẻ.

Với tài xế xe ba bánh, công an xã đã mời và cho viết cam kết với nhiều người. Một số đã chuyển đổi ngành nghề. Tuy nhiên, còn một số người không có việc làm, sẵn sàng bất chấp quy định về hoạt động và ở các địa phương khác di chuyển tới để làm việc nên việc tuyên truyền cũng gặp nhiều khó khăn.

NGUYỄN YÊN