Công ước Hà Nội - Dấu ấn Việt Nam trong cuộc chiến chống tội phạm mạng toàn cầu

Sự kiện này không chỉ khẳng định vai trò nổi bật của Việt Nam trong nỗ lực chung đối phó "mối đe dọa xuyên biên giới" mang tên tội phạm mạng mà còn mở ra một kỷ nguyên hợp tác mới, thiết lập nền tảng pháp lý toàn cầu nhằm bảo vệ không gian mạng vì hòa bình và phát triển bền vững.

Trong bối cảnh chuyển đổi số lan rộng, tội phạm mạng đang trở thành thách thức an ninh phi truyền thống nghiêm trọng, vượt qua biên giới quốc gia và gây thiệt hại hàng nghìn tỷ USD cho kinh tế toàn cầu mỗi năm. Trước thực trạng đó, Công ước Hà Nội được thông qua ngày 24/12/2024 sau gần 5 năm đàm phán, đánh dấu điều ước pháp lý toàn cầu đầu tiên điều chỉnh lĩnh vực này.

Chủ tịch nước Lương Cường kiểm tra công tác chuẩn bị và tổng duyệt Lễ mở ký Công ước Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng (Công ước Hà Nội) tại Trung tâm Hội nghị quốc gia (Mỹ Đình, Hà Nội) ngày 23/10.

Văn kiện mang tính bước ngoặt ấy thiết lập khuôn khổ hợp tác quốc tế toàn diện nhằm điều tra, truy tố, dẫn độ và tương trợ tư pháp trong các vụ án mạng, đồng thời thống nhất khái niệm, tiêu chuẩn về chứng cứ điện tử, giúp các quốc gia phối hợp hiệu quả hơn trong truy vết và xử lý tội phạm công nghệ cao. Bên cạnh đó, Công ước cũng đề cao nguyên tắc nhân quyền và chủ quyền quốc gia, cho phép từ chối hợp tác nếu yêu cầu trái luật quốc tế, tạo sự cân bằng giữa bảo vệ an ninh và quyền riêng tư cá nhân. Khi có ít nhất 40 quốc gia phê chuẩn, Công ước sẽ chính thức có hiệu lực, mở ra nền tảng pháp lý toàn cầu cho an ninh mạng thế kỷ XXI.

Việc LHQ chọn Hà Nội làm nơi mở ký và đưa tên Thủ đô của Việt Nam vào chính danh xưng của Công ước thể hiện sự ghi nhận quốc tế với vai trò tiên phong của Việt Nam trong lĩnh vực này. Là quốc gia đang phát triển đầu tiên có địa danh gắn với một công ước đa phương toàn cầu, Việt Nam đã chứng minh uy tín và năng lực đối thoại quốc tế qua quá trình thương lượng bền bỉ, thể hiện vai trò cầu nối, thu hẹp khác biệt giữa các nước để đạt đồng thuận. Giới quan sát đánh giá đây là một mốc son đối ngoại khẳng định vị thế, trách nhiệm và bản lĩnh của Việt Nam trong các vấn đề toàn cầu. Đồng thời, sự kiện còn mở ra cơ hội chiến lược để Việt Nam hoàn thiện pháp luật, nâng cao năng lực kỹ thuật và quảng bá hình ảnh một quốc gia hòa bình, ổn định, an toàn - điểm sáng mới của hợp tác số và an ninh mạng quốc tế.

Lực lượng CAND - nòng cốt trong thực thi Công ước

Lễ ký kết Công ước Hà Nội diễn ra tại Việt Nam cũng là dịp để vai trò của lực lượng CAND được khẳng định trên cả hai phương diện: tham gia xây dựng chính sách và trực tiếp thực thi, bảo đảm an ninh trật tự. Nhận thức rõ tầm quan trọng chiến lược của không gian mạng vừa là "động lực phát triển" vừa là "mặt trận mới" đầy nguy cơ, Bộ Công an Việt Nam đã chủ động tham mưu cho Đảng, Nhà nước ban hành nhiều chủ trương, chính sách về an ninh mạng từ sớm. Hàng loạt văn bản quan trọng đã ra đời, như Nghị quyết 29 về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trên không gian mạng, Nghị quyết 30 về Chiến lược An ninh mạng quốc gia, gần đây là Nghị quyết 57 về đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số coi an ninh mạng là một trụ cột song hành với phát triển kinh tế số… Những nền tảng chính sách đó thể hiện quyết tâm của Việt Nam trong việc kết hợp chặt chẽ giữa xây dựng thể chế trong nước với mở rộng hợp tác quốc tế, tạo nên lá chắn an ninh mạng vững chắc bảo vệ chuyển đổi số quốc gia.

Đối với sự kiện Công ước Hà Nội, Chính phủ đã giao Bộ Công an là cơ quan chủ trì công tác tổ chức lễ ký và Hội nghị cấp cao lần này. Đây là nhiệm vụ trọng tâm mang tầm quốc gia, đòi hỏi sự phối hợp nhịp nhàng giữa nhiều bộ, ngành. Với kinh nghiệm tổ chức thành công các hội nghị quốc tế trước đây, Bộ Công an đã phối hợp chặt chẽ với Bộ Ngoại giao và các đơn vị liên quan, chuẩn bị bài bản, kỹ lưỡng mọi mặt để đảm bảo an ninh, an toàn tuyệt đối cho sự kiện lịch sử này. Thượng tướng Phạm Thế Tùng, Thứ trưởng Bộ Công an, trực tiếp đồng chủ trì họp báo quốc tế giới thiệu về sự kiện, cho thấy quyết tâm và tinh thần sẵn sàng của lực lượng CAND. Ngay từ nhiều tháng qua, đích thân Đại tướng Lương Tam Quang, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Công an đã chỉ đạo các đơn vị nghiệp vụ lập kế hoạch bảo vệ và phương án ứng phó chi tiết cho lễ ký kết. Tất cả nhằm bảo đảm Lễ mở ký Công ước diễn ra chu đáo, chất lượng và an toàn tuyệt đối, thể hiện hình ảnh một Việt Nam hiếu khách, chuyên nghiệp trong mắt bạn bè quốc tế.

Không chỉ dừng ở công tác tổ chức, lực lượng CAND Việt Nam còn ý thức rõ trách nhiệm then chốt trong triển khai thực thi Công ước Hà Nội sau khi ký kết. Với vai trò là lực lượng nòng cốt bảo vệ an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự an toàn xã hội trên không gian mạng, CAND sẽ là đơn vị trực tiếp thực hiện các quy định của Công ước ở cấp quốc gia.

Thiếu tướng Lê Xuân Minh, Cục trưởng Cục An ninh mạng và Phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao (Bộ Công an) cho biết, ngay sau khi ký kết, Việt Nam sẽ khẩn trương tiến hành các thủ tục để phê chuẩn Công ước sớm nhất có thể. Song song, Bộ Công an đã chủ trì rà soát hệ thống pháp luật liên quan nhằm sẵn sàng nội luật hóa các cam kết của Công ước.

Cụ thể, Luật An ninh mạng hiện hành đang được sửa đổi, hợp nhất với Luật An toàn thông tin mạng, và các quy định về phòng, chống tội phạm mạng trong Bộ luật Hình sự, Bộ luật Tố tụng hình sự… cũng được nghiên cứu bổ sung để phù hợp với thông lệ quốc tế mà Công ước đề ra. Thiếu tướng Lê Xuân Minh nhấn mạnh một số nội dung từ Công ước sẽ được cập nhật "ngay lập tức" vào Luật An ninh mạng sửa đổi, dự kiến trình Quốc hội phê chuẩn trong tháng 10/2025 này.

Phát biểu về vai trò của Việt Nam sau khi Công ước đi vào thực thi, Bộ trưởng Lương Tam Quang khẳng định lực lượng Công an sẽ phát huy vai trò nòng cốt để hiện thực hóa các cam kết của Công ước Hà Nội. Việt Nam chủ trương thiết lập cơ chế phối hợp 24/7 với các nước theo yêu cầu của Công ước, qua đó kịp thời trao đổi thông tin, yêu cầu điều tra, dẫn độ tội phạm mạng một cách nhanh chóng, hiệu quả. Đồng chí Bộ trưởng cũng nhấn mạnh việc tham gia Công ước chính là cơ hội để Việt Nam tăng cường hợp tác quốc tế về an ninh mạng, tranh thủ công nghệ và nguồn lực từ các nước phát triển, đồng thời thu hút đầu tư từ các doanh nghiệp hàng đầu vào lĩnh vực an ninh mạng trong nước. "Việt Nam mong muốn xây dựng một không gian mạng mà ở đó các quốc gia trên thế giới cùng sử dụng cho mục đích hòa bình và phát triển chung", Thiếu tướng Lê Xuân Minh bày tỏ kỳ vọng, đồng thời cam kết lực lượng Công an sẽ làm hết sức mình để Công ước Hà Nội được thực thi hiệu quả, góp phần đem lại môi trường số an toàn cho người dân và doanh nghiệp.

Lực lượng CSGT Công an TP Hà Nội sẵn sàng phương án bảo đảm trật tự, an toàn giao thông phục vụ Lễ mở ký Công ước Hà Nội.

Cộng đồng quốc tế hưởng ứng và kỳ vọng vào "Công ước Hà Nội"

Điều phối viên LHQ Pauline Tamesis khẳng định, việc tất cả các quốc gia thành viên đồng thuận thông qua Công ước vào cuối năm 2024 là "thành công của chủ nghĩa đa phương" trong bối cảnh thế giới đầy thách thức. Sự đồng thuận rộng rãi này cho thấy các nước đều ý thức rõ: không một quốc gia nào có thể đơn độc đối phó tội phạm mạng hiệu quả, hợp tác toàn cầu là con đường tất yếu. Chính vì thế, ngay khi Công ước mở ký, gần 100 quốc gia khắp các châu lục, từ các cường quốc công nghệ đến những nước đang phát triển, đã đăng ký tham gia lễ ký tại Hà Nội; cùng với đó là hơn 100 tổ chức quốc tế và khu vực cũng có mặt ủng hộ.

Quy mô tham dự được đánh giá là chưa từng có tiền lệ đối với một lễ ký kết công ước LHQ diễn ra ngoài trụ sở chính. Nhiều vị khách quốc tế tầm cỡ sẽ hiện diện ở Hà Nội, trong đó có Tổng Thư ký LHQ António Guterres - người đích thân tới Việt Nam để cùng Chủ tịch nước Lương Cường chủ trì lễ khai mạc hội nghị. Sự hiện diện của ông Tổng Thư ký LHQ cùng đông đảo lãnh đạo cao cấp các nước chính là minh chứng rõ nét cho sự coi trọng và kỳ vọng của thế giới đối với Công ước Hà Nội nói riêng và đóng góp của Việt Nam nói chung. Đúng như nhận định của bà Xiaohong Li, Trưởng Văn phòng UNODC: việc LHQ đồng thuận chọn Hà Nội làm nơi mở ký gửi đi một thông điệp mạnh mẽ, thể hiện chủ nghĩa đa phương được hiện thực hóa, với Việt Nam là điểm sáng dẫn dắt.

Với Công ước Hà Nội, Việt Nam một lần nữa khẳng định phương châm "chủ động, tích cực hội nhập quốc tế" trong lĩnh vực an ninh phi truyền thống. Lễ mở ký không chỉ là vinh dự của Việt Nam mà còn là cột mốc chung của cộng đồng quốc tế trên con đường xây dựng một thế giới số an toàn hơn. Từ Hà Nội, trái tim của Việt Nam, thông điệp về chia sẻ trách nhiệm và hướng tới tương lai số sẽ vang vọng, góp phần kết nối các quốc gia trong sứ mệnh cao cả: đảm bảo pháp luật và công lý trên không gian mạng, vì hòa bình, an ninh và thịnh vượng chung của nhân loại.

Khổng Hà