Cooh Tám - Người giữ lửa nghề rèn Cơ Tu

Ông Cooh Tám bên lò rèn của mình.

Bên bếp than rực lửa, đang tán một cái cào cỏ mà tiếng Cơ Tu gọi là vin, ông bảo chúng tôi ngồi chờ một chút để ông làm nốt việc. Ông Cooh Tám cho chúng tôi biết, đời ông nội, đời cha rồi đến đời ông làm nghề thổi lửa cho đến ngày hôm nay chỉ để giúp bà con, anh em, họ hàng trong làng có vật dụng làm rẫy, đi rừng chặt cây, săn bắt, kiếm củi... mà không biết đến đồng tiền. Chẳng còn nhớ đôi tay mình đã rèn nên bao nhiêu vật dụng: Cào cỏ (vin), rựa (achí), dao (đhao), liềm (ga'nặt), rìu (chuông), đồ chọc tỉa lúa (apướt)... chỉ biết rằng, ông nối nghiệp cha từ khi còn là cậu bé lên 10 tuổi.

Theo ông Cooh Tám, để có một sản phẩm, trước hết phải tìm cho được sắt thép tốt, từ cách nhóm lò, chọn than, đến cách đặt bếp cũng phải có kỹ thuật. Mỗi lần đập búa, bao giờ cũng một tiếng nặng, một tiếng nhẹ để tạo nên sự chính xác nơi nện búa. Cần tính toán kỹ lưỡng mỗi khi bắt tay vào rèn một sản phẩm, phải thổi lửa sao cho sắt đỏ vừa phải, để sắt không bị cong, sai lệch... Đã sống qua 73 mùa rẫy, nhưng ít ai biết rằng, ông Cooh Tám đã có thâm niên gần 60 năm làm thợ rèn và ông là một trong số ít những người Cơ Tu còn bám trụ được với nghề rèn truyền thống của tổ tiên. Ông Cooh Tám kế nghiệp cha rèn thuần thục và các thủ thuật rèn gia truyền, tạo ra nhiều sản phẩm có chất lượng cao phục vụ cho bà con trong xã Tr'Hy và cả các xã vùng cao thuộc Khu 7 (cũ) như: A Xan, Ga Ry, Ch'Om...

Ngồi cùng chúng tôi bên bếp lửa, với tiếng ro ro của máy quạt lửa, già làng thôn Voòng, Cơlâu Bh'lao cho biết: "Anh Cooh Tám là thợ rèn duy nhất còn giữ được nghề rèn truyền thống ở vùng cao Tr'Hy. Ngoài ra, ông còn dẫn dắt, truyền nghề cho lớp trẻ Cơ Tu của thôn Voòng. Hằng năm, cứ đến mùa phát rẫy, chuẩn bị gieo hạt nhà mình và bà con trong thôn đều nhờ ông Cooh Tám làm giúp cái rìu, cái rựa, cào cỏ... và không bao giờ ông lấy của ai đồng tiền nào. Bù lại, bà con trong thôn mỗi khi săn bắt được con heo, con mang, con nai... luôn dành cho ông những phần ngon nhất. Dụng cụ mà ông Cooh Tám rèn dùng phát rẫy rất bén và nhanh, không bị cùn và không mất thời gian mài”.

Ông Cooh Cường, Phó Chủ tịch UBND xã Tr'Hy cho biết: Người Cơ Tu rất coi trọng nghề rèn truyền thống. Hiện nay, nghề này đang dần bị mai một và có nguy cơ thất truyền, bởi lớp trẻ hiện nay không mấy quan tâm đến nghề rèn. Hiện ở xã Tr'Hy này, chỉ có lò rèn của ông Cooh Tám thôn Voòng hoạt động thường xuyên và khá hiệu quả. Chúng tôi sẽ nhân rộng và phát triển nghề rèn tại các thôn, giải quyết được nhu cầu về công cụ lao động của nhân dân trong mùa lên nương rẫy. Đồng thời, giúp khôi phục làng nghề truyền thống của đồng bào Cơ Tu đang bị mai một. Ông Cooh Tám còn là người có công giữ gìn nghề rèn truyền thống của người Cơ Tu, ông xứng đáng được đồng bào khắp vùng khen ngợi là "người giữ lửa" cho nghề rèn truyền thống.

Nguyễn Văn Sơn