Coteccons - Ricons sau 5 năm nội chiến: Người bứt tốc, kẻ hụt hơi và mối ràng buộc chưa có hồi kết

Câu chuyện giữa hai ông lớn xây dựng là Coteccons (HoSE: CTD) và Ricons lại được chú ý sau khi Chủ tịch Coteccons, ông Bolat Duisenov có những chia sẻ thẳng thắn về mối quan hệ trong buổi đối thoại với nhà đầu tư mới đây.

Dù đang nắm giữ 14,43% vốn tại Ricons, Coteccons không tham gia điều hành hay kiểm soát, thậm chí còn cảm thấy “không được chào đón” tại đây. Ban lãnh đạo Coteccons cũng tiết lộ đang ấp ủ kế hoạch thoái vốn, nhưng chỉ thực hiện khi đạt được mức giá hợp lý và công bằng.

Thăng trầm của một đế chế xây dựng

Coteccons và Ricons vốn không xa lạ. Cả hai từng là mắt xích quan trọng trong hệ sinh thái gồm 7 công ty do ông Nguyễn Bá Dương gây dựng: Coteccons, Unicons, Ricons, Newtecons, BM Windows, SOL E&C và Boho.

Dưới sự chèo lái của ông Nguyễn Bá Dương, Coteccons từ một doanh nghiệp non trẻ đã vươn mình bứt phá, nhanh chóng vượt qua những tên tuổi kỳ cựu như Hòa Bình, Fecon, UDIC hay Vinaconex để trở thành số một ngành xây dựng Việt Nam. Hàng loạt công trình mang dấu ấn “thần tốc” như The Manor, Landmark 81 hay tổ hợp VinFast đã trở thành biểu tượng cho giai đoạn thăng hoa ấy.

Đặc biệt, sau khi nhận dòng vốn từ Kusto, Coteccons bước vào giai đoạn hoàng kim 2013 – 2017. Doanh thu tăng từ hơn 4.000 tỷ đồng giai đoạn 2011-2012 lên hơn 27.000 tỷ đồng vào năm 2017, tức gấp 6 lần chỉ sau 5 năm, tương ứng mức tăng trưởng bình quân 45%/năm. Lợi nhuận cũng tăng bùng nổ và đạt đỉnh 1.653 tỷ đồng trong năm 2017 - con số chưa doanh nghiệp xây dựng nào từng chạm tới.

Tuy nhiên, từ năm 2018, bức tranh bắt đầu đổi màu. Doanh thu chỉ tăng nhẹ 5% còn lợi nhuận giảm 9%. Số liệu càng xấu hơn trong năm 2019 khi doanh thu sụt giảm 17% còn lợi nhuận giảm tới 53% về mức thấp nhất 5 năm.

Đằng sau sự suy giảm này xuất phát từ câu chuyện mâu thuẫn nội bộ kéo dài giữa cổ đông ngoại Kusto Group và ban lãnh đạo Coteccons. Những nhen nhóm nảy sinh từ những lần họp ĐHĐCĐ 2018 - 2019 nhưng vào năm 2020 đã được đẩy lên đỉnh điểm khi nhóm cổ đông ngoại này nhiều lần đưa ra các cáo buộc về xung đột lợi ích của Coteccons với các công ty liên quan, trong đó có Ricons.

Mọi mâu thuẫn tưởng chừng được hóa giải khi 2 bên cùng tuyên bố trong kỳ họp thường niên 2020 rằng đã tìm được “tiếng nói chung” và đi đến thống nhất trong việc xây dựng Coteccons tiếp tục phát triển trên con đường mới. “Thuyền trưởng” Nguyễn Bá Dương sau 17 năm gắn bó cũng “dứt áo ra đi” và gây dựng một hệ sinh thái mới bên ngoài Coteccons.

Hai con đường, một chiến trường

Sau khi chia tách, Coteccons bước vào tái cấu trúc với mục tiêu mở rộng từ xây dựng dân dụng sang tổng thầu EPC, cơ sở hạ tầng và FDI.

Mặc dù gặp không ít khó khăn trong đại dịch Covid-19, Coteccons đã ghi nhận sự phục hồi từ quý II/2022 với doanh thu ổn định trên 3.000 tỷ đồng mỗi quý. Kết quả kinh doanh cũng tiếp tục bứt phá sau đó với mức nền nâng lên 4.000 - 5.000 tỷ đồng mỗi quý và đạt trên 8.000 tỷ đồng trong quý II vừa qua đi cùng với lượng backlog kỷ lục.

Bên cạnh đó, bằng việc sử dụng chiến lược “repeat sales” và áp dụng các tiêu chuẩn phát triển bền vững ESG trong hoạt động kinh doanh đã giúp cho Coteccons có lợi thế giành được các hợp đồng triệu USD từ đối tác nước ngoài lớn như dự án xây dựng nhà máy VinFast của Vingroup, nhà máy LEGO của Tập đoàn LEGO… Ngoài ra, Coteccons cũng theo chân các đối tác trong nước để thực hiện hoạt động kinh doanh ở thị trường nước ngoài cùng với kỳ vọng sớm hiện thực hóa mục tiêu 1 tỷ USD vốn hóa và 3 tỷ USD doanh thu.

Ngược lại, Ricons, sau khi trở thành một phần trong hệ sinh thái của ông Nguyễn Bá Dương lại cho thấy sự ổn định. Doanh thu năm 2021 đạt khoảng 9.000 tỷ đồng và tăng lên 11.000 tỷ đồng vào năm sau, nhờ chiến lược mở rộng vào các dự án hạ tầng và bất động sản thương mại. Tuy nhiên, từ quý I/2023, doanh thu của Ricons có dấu hiệu chững lại, dao động quanh mức 2.000 tỷ đồng mỗi quý, không có dấu hiệu bứt phá như Coteccons.

Ràng buộc cuối cùng

Dù đã chia tách, nhưng dư âm từ thời còn chung hệ sinh thái vẫn để lại những khoản công nợ chưa thể dứt điểm do tranh chấp giá trị thanh toán và hồ sơ pháp lý. Tháng 7/2023, Ricons thậm chí nộp đơn yêu cầu TAND TP.HCM mở thủ tục phá sản đối với Coteccons vì khoản nợ kéo dài nhiều năm. Sau nhiều vòng kiện tụng, Coteccons (CTD) buộc phải hoàn trả gần 170 tỷ đồng, khép lại tranh chấp hợp đồng xây dựng kéo dài suốt 6 năm.

Song song với đó, cả hai giờ đã đi theo định hướng riêng nhưng lại trở thành đối thủ trực diện trên thương trường. Điển hình là gói thầu 35.000 tỷ đồng của dự án sân bay Long Thành, khi liên danh VIETUR có Ricons tham gia giành chiến thắng trước liên danh Hoa Lư, trong đó Coteccons góp mặt.

Trớ trêu thay, đến nay Coteccons vẫn nắm 14,43% cổ phần tại Ricons. Thế nhưng ông lớn ngành xây dựng này không có vai trò trong điều hành hay kiểm soát, thậm chí còn cảm thấy “không được chào đón” tại chính doanh nghiệp mình là cổ đông lớn. Ban lãnh đạo Coteccons nhiều lần nhấn mạnh sẽ thoái vốn, nhưng chỉ thực hiện khi đạt được mức giá công bằng.

Khoản vốn 14,43% tại Ricons vì thế được xem như sợi dây ràng buộc cuối cùng giữa hai ông lớn nhưng cũng không còn nhiều ý nghĩa khi đôi bên đã lựa chọn hướng đi riêng. Nhìn xa hơn, việc thoái vốn tại Ricons được kỳ vọng mang về khoản lợi nhuận bất thường để bổ sung nguồn lực cho kế hoạch mở rộng kinh doanh, tái cấu trúc và chinh phục những mục tiêu lớn hơn.

Hiểu Lâm