Croatia đưa ra luật mới siết chặt tình trạng xây dựng trái phép

Ảnh minh họa. Nguồn: Shutterstock

Thủ tục nhanh gọn cho công trình nhỏ

Theo dự thảo luật mới, quy trình cấp phép xây dựng sẽ được phân tách rõ ràng thành hai hướng: Một dành cho những công trình nhỏ, ít phức tạp như nhà ở riêng lẻ của các hộ gia đình; và một dành cho các dự án quy mô lớn, điển hình là chung cư nhiều tầng hoặc khu dân cư tập trung. Cách tiếp cận này giúp phân bổ nguồn lực quản lý phù hợp, vừa hỗ trợ người dân nhanh chóng xây dựng nhà ở, vừa vẫn giữ sự kiểm soát chặt chẽ đối với các dự án lớn có ảnh hưởng rộng.

Với nhóm công trình nhỏ, người dân sẽ chỉ cần nộp bản thiết kế ý tưởng thay vì phải chuẩn bị toàn bộ hồ sơ thiết kế chính thức vốn phức tạp và tốn nhiều thời gian. Điều này đồng nghĩa thủ tục giấy tờ sẽ được giảm đáng kể, tạo thuận lợi cho người dân muốn xây dựng nhà ở cho nhu cầu trước mắt, đồng thời rút ngắn thời gian chờ đợi phê duyệt. Chính phủ kỳ vọng cải cách này sẽ khuyến khích nhiều hộ gia đình mạnh dạn đầu tư xây nhà, qua đó góp phần giải quyết áp lực thiếu hụt nhà ở tại một số đô thị.

Ngoài ra, công tác giám sát cũng được đơn giản hóa: thay vì yêu cầu đầy đủ các bản vẽ thi công chi tiết hay kế hoạch bảo trì ngay từ đầu, cơ quan chức năng sẽ chỉ tập trung vào việc đánh giá tính an toàn kết cấu của công trình. Đây là bước điều chỉnh quan trọng, vừa bảo đảm yếu tố kỹ thuật cốt lõi, vừa giảm gánh nặng cho chủ đầu tư nhỏ lẻ. Song song, số lượng cơ quan tham gia quy trình xét duyệt cũng được cắt giảm, loại bỏ tình trạng “nhiều cửa” gây kéo dài thời gian xử lý.

Một điểm mới đáng chú ý là dự thảo bổ sung quy định kiểm tra thực địa trước khi cấp phép. Nếu trong quá trình kiểm tra phát hiện chủ đầu tư đã tự ý khởi công khi chưa được cấp phép, sẽ có mức xử phạt đặc biệt và thông báo ngay cho Thanh tra Xây dựng để xử lý theo quy định. Biện pháp này không chỉ ngăn chặn tình trạng xây dựng trái phép ngay từ đầu, mà còn nâng cao tính răn đe, đảm bảo mọi công trình được triển khai minh bạch và tuân thủ pháp luật.

Tăng cường giám sát, thúc đẩy số hóa và bổ sung quy định mới

Một trong những điểm cải cách quan trọng được nhấn mạnh trong dự thảo là việc trao quyền trực tiếp cho các đơn vị thiết kế trong khâu xin cấp phép. Cụ thể, các kiến trúc sư và kỹ sư sẽ được phép lấy các điều kiện đặc thù cũng như yêu cầu kết nối hạ tầng trực tiếp thông qua hệ thống điện tử eDozvola, thay vì phải chờ đợi và thông qua cơ quan xây dựng như trước đây. Sự thay đổi này được đánh giá là bước tiến lớn, bởi nó sẽ cắt giảm đáng kể tình trạng trì trệ do giấy tờ rườm rà và yêu cầu lặp lại từ nhiều cơ quan công quyền khác nhau. Với cơ chế mới, quy trình trở nên gọn nhẹ, minh bạch hơn, đồng thời giúp giảm chi phí phát sinh cho cả người dân lẫn doanh nghiệp.

Không chỉ dừng lại ở cải cách thủ tục, dự thảo còn đưa ra những quy định mang tính chiến lược nhằm bảo vệ lợi ích quốc gia. Một số dự án trọng điểm như trụ sở Quốc hội Croatia, cơ quan Chính phủ, trường học, bệnh viện, trung tâm nghiên cứu khoa học, cơ sở văn hóa và phúc lợi xã hội được xếp vào nhóm công trình có ý nghĩa quốc gia. Điều này đồng nghĩa các dự án sẽ được ưu tiên về quy trình, đồng thời chịu sự quản lý chặt chẽ hơn để bảo đảm tiêu chuẩn cao nhất về an toàn, chất lượng và tiến độ.

Lần đầu tiên, dự thảo cũng yêu cầu bắt buộc phải có Kế hoạch bảo trì công trình và thiết bị ngay khi nộp hồ sơ xin phép đưa công trình vào sử dụng. Quy định này mang ý nghĩa dài hạn, vì nó không chỉ bảo đảm công trình được hoàn thành đúng thiết kế ban đầu, mà còn đặt nền tảng cho việc quản lý, bảo trì lâu dài, hạn chế tình trạng xuống cấp nhanh hoặc phát sinh chi phí sửa chữa lớn về sau. Đặc biệt, trách nhiệm của người thiết kế cũng được mở rộng: họ sẽ phải đồng hành cùng chủ đầu tư, cung cấp hỗ trợ kỹ thuật trong toàn bộ quá trình thi công cho tới khi công trình chính thức được nghiệm thu và đưa vào vận hành.

Song song với các thay đổi về pháp lý, Croatia cũng đang thúc đẩy chuyển đổi số trong lĩnh vực xây dựng. Trọng tâm là việc áp dụng công nghệ Mô hình thông tin công trình (Building Information Modelling-BIM), vốn là một mô hình thông tin công trình 3D hiện đại, cho phép các bên liên quan như nhà thiết kế, chủ đầu tư và nhà thầu phối hợp trên cùng một nền tảng dữ liệu tích hợp.

BIM giúp tối ưu hóa thiết kế, giảm sai sót khi thi công, đồng thời nâng cao hiệu quả quản lý và bảo trì sau khi công trình đi vào sử dụng. Chính phủ Croatia dự kiến áp dụng BIM theo lộ trình từng bước, với mục tiêu triển khai toàn diện từ giai đoạn 2031-2035. Cùng với đó, nền tảng eDozvola cũng sẽ được nâng cấp để tích hợp sâu hơn với BIM, hình thành hệ sinh thái số hóa toàn diện cho ngành xây dựng trong tương lai.

Ngọc Minh