Cửa hẹp cho sự sáng tạo của các nhà văn

Nhiều độc giả có thể nghĩ rằng Kathryn Reiss, người đã ra mắt 20 tác phẩm, trong đó có 4 cuốn sách đình đám American Girl, là một tác giả có sức ảnh hưởng. Tuy nhiên, bà vẫn còn 4 cuốn sách, bao gồm một cuốn kinh dị dành cho người lớn, chưa được xuất bản.

Reiss, Phó giáo sư giảng dạy về văn học sáng tạo tại Đại học Northeastern, đã tạo dựng tên tuổi bằng cách viết tiểu thuyết cho trẻ em và thanh thiếu niên, với tác phẩm đầu tiên Time Windows ra mắt năm 1991. Tuy nhiên, bà gặp phải một bức tường khi cố gắng mở rộng ra ngoài lĩnh vực đã thành danh của mình.

Doanh số là mục tiêu cao nhất

Reiss chia sẻ: "Các nhà xuất bản chỉ quan tâm tới việc có bán được hay không. Nếu tôi muốn viết một cuốn sách dành cho người lớn hoặc nếu tôi muốn viết một tác phẩm văn học hư cấu, không phải là thể loại điển hình độc giả đã biết… họ sẽ nói 'Ồ, chúng ta sẽ tiếp thị nó như thế nào?’. Tôi gần như bị mắc kẹt”.

Tác giả Reiss gặp khó khi muốn ra mắt những tác phẩm nằm ngoài thể loại thành danh của mình. Ảnh: news.northeastern.

Sáng tạo văn học là một nghệ thuật và các nhà văn phải đối mặt với cùng một vấn đề mà nhiều nghệ sĩ gặp phải: Làm thế nào để sáng tạo tác phẩm họ mong muốn và độc giả cũng muốn mua. Reiss cho biết, giống như giới doanh nghiệp, các nhà xuất bản cũng muốn bán sản phẩm có thể tiếp thị dễ dàng.

Điều này khiến các nhà văn đã thành danh khó thoát khỏi thể loại ban đầu của mình, trong khi gần như đóng lại cánh cửa với giới nhà văn mới. Reiss cho biết: "Đối với một nhà văn mới, bạn phải chứng minh với họ rằng bạn có một cuốn sách rất dễ bán".

“Các nhà xuất bản chỉ muốn kiếm tiền. Họ cũng quan tâm đến độc giả, nhưng mục đích cuối vẫn là bán được sách”, Reiss cho hay.

Khi các tác giả không phải cỗ máy kiếm tiền

Trong khi những người nổi tiếng như Hoàng tử Harry hay các tác giả lớn như Colleen Hoover và Emily Henry rất dễ dàng thu hút độc giả, các tác giả mới ra mắt hoặc ít được biết gặp rất nhiều khó khăn. Vào năm 2021, chỉ 15 tiểu thuyết của các tác giả mới lọt danh sách những cuốn tiểu thuyết bìa cứng bán chạy nhất của New York Times. Trong số này, 10 tác giả là người nổi tiếng hoặc là thành viên của một câu lạc bộ sách lớn và được hưởng lợi từ sự chứng thực của họ.

Chính quá trình phát triển “tập trung” của ngành xuất bản đã tạo ra tình trạng này. Trong cuốn sách gần đây Big Fiction, tác giả Dan Sinykin đã giải thích sự thay đổi của giới xuất bản từ những năm 1960 với xu hướng hợp nhất và hoạt động mang tính tập đoàn. Đến nay, chỉ còn nhóm “Big 5” (5 nhà xuất bản lớn Penguin Random House, Hachette Book Group, Harper Collins, Simon & Schuster và Macmillan) đang nắm quyền trong ngành xuất bản tại Mỹ.

Nhóm “Big 5" đang thống lĩnh ngành xuất bản Mỹ. Ảnh: BookScouter.

Với ưu tiên doanh số, các cỗ máy xuất bản lớn hướng đến tạo nên những cỗ máy sáng tác ăn khách để có thể tạo hết cú hit này đến cú hit khác. Juliana Spahr, một giáo sư tiếng Anh tại Đại học Northeastern, phân tích sản xuất sách tăng mạnh vào những năm 2000 khi xuất bản chuyển từ sản xuất thủ công sang sản xuất công nghệ cao với quy mô lớn. Sách sẽ được sản xuất nhanh và rẻ hơn với số lượng lớn hơn và nhiều đầu sách hơn. Giới xuất bản đã chuyển từ việc ra mắt vài nghìn đầu sách hư cấu một năm sang hàng chục nghìn tác phẩm/năm.

Bà Spahr cho biết thêm: "Nhóm Big 5 cũng tạo ảnh hưởng với nhiều phương tiện truyền thông lớn trong nhiều năm qua, ví dụ như chuyên mục Đánh giá sách của tờ New York Times, để góp phần tăng doanh số".

"Giới xuất bản cũng còn nhiều yếu tố bất định. Vì vậy, đối với các nhà xuất bản lớn, họ thường xuất bản nhiều đầu sách với hy vọng rằng cuốn nọ bù cuốn kia. Tuy nhiên với mục tiêu doanh thu, các đầu sách của tác giả mới hay của thuộc thể loại mới khó nổi bật hơn”.

Bà Spahr giải thích đây là áp lực phải theo kịp xu hướng xuất bản. Ví dụ, đang có một số chủ đề và thể loại ăn khách hiện tại như tiểu thuyết về ma cà rồng hay tiểu thuyết lãng mạn, lãng mạn - kỳ ảo. Và khi các nhà văn có tác phẩm nằm ngoài xu hướng này, chuyện ra mắt là khó khăn.

Tanita Davis, người đã thành công ra mắt cuốn tiểu thuyết lịch sử dành cho thanh thiếu niên Mare’s War khá ăn khách, cũng được trải nghiệm thực tế trên. Trong khi Davis muốn thể hiện suy nghĩ của riêng mình với các tác phẩm tiếp theo, biên tập viên của cô lại mang tầm nhìn khác. Người này muốn Davis viết một cái gì đó ăn theo cuốn The Hate U Give, tiểu thuyết dành cho thanh thiếu niên nổi tiếng về một cô gái da đen trẻ tuổi chứng kiến bạn mình bị một cảnh sát giết.

Cuối cùng, Davis ngừng làm việc với biên tập viên đó và tìm một người khác cho phép cô viết theo cách cô muốn. Tác phẩm gần đây của Davis là một tiểu thuyết dành cho lứa tuổi trung học, dự kiến ra mắt trong tháng này.

Davis cho biết: "Một điều đáng tiếc của ngành xuất bản là họ luôn tìm kiếm tác phẩm ăn theo những cuốn sách đã có. Nếu bạn có một tác phẩm giống như sự kết hợp giữa Mean Girls và The Devil Wears Prada, nhà xuất bản có thể phản hồi rằng: ‘OK, tác phẩm này khả quan về mặt doanh số’ và họ sẽ tích cực hơn khi xem xét xuất bản”.

Minh Hoa