Cụm Khí - Điện - Đạm Cà Mau: Hơi thở công nghiệp giữa rừng U Minh

Từ giấc mơ đường ống khí xuyên biển

Hành trình bắt đầu từ lòng biển sâu. Năm 1997, những dòng khí đầu tiên từ mỏ PM3-CAA nằm trên vùng biển chồng lấn Việt Nam - Malaysia được phát hiện, thắp lên kỳ vọng về một cuộc cách mạng năng lượng cho vùng đất phía Nam. Không còn là những kế hoạch trên giấy, Chính phủ và Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia Việt Nam (Petrovietnam) đã quyết định: đưa khí về Cà Mau, nơi xa xôi của lưới điện quốc gia, khi mà hàng năm vẫn phải “xài đèn dầu” với chi phí gấp 4-5 lần thông thường.

Năm 2001, khi dự án còn trên bàn thiết kế, ông Phạm Thạnh Trị, Chủ tịch HĐND tỉnh Cà Mau lúc bấy giờ, được Thủ tướng Chính phủ điều động về công tác tại Tổng công ty Dầu khí Việt Nam (nay là Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia Việt Nam). Không lâu sau đó, ông được phân công giữ chức Phó trưởng Ban Quản lý Dự án (QLDA) Khí - Điện - Đạm Cà Mau. Một người từng nhiều năm giữ cương vị lãnh đạo tỉnh, nay quay trở lại với vai trò kiến thiết một công trình công nghiệp lớn nhất trong lịch sử địa phương, từ đó mở ra một chương hoàn toàn mới cho vùng đất Cà Mau.

Thủ tướng Phạm Minh Chính tặng quà lưu niệm cho cán bộ, nhân viên Nhà máy Đạm Cà Mau

Ban QLDA lúc đầu chỉ có 4-5 người, mượn tạm một căn nhà do tỉnh cấp làm trụ sở, sử dụng xe máy đi khảo sát công trường, bắt đầu bằng công tác đền bù, giải tỏa, san lấp mặt bằng…, những bước đi nền móng nhưng đầy thách thức.

Theo lời ông Trị kể lại, ban đầu, Cụm công nghiệp Khí - Điện - Đạm không được quy hoạch đặt tại Cà Mau, mà có thể là Kiên Giang, Sóc Trăng hoặc Bạc Liêu. Nhưng với sự kiên trì thuyết phục của lãnh đạo tỉnh, Petrovietnam, Chính phủ đã chọn xã Khánh An, huyện U Minh, tỉnh Cà Mau làm nơi triển khai. “Đó là niềm vui lớn, niềm tự hào của Đảng bộ và nhân dân tỉnh nhà”, ông Trị xúc động nhớ lại.

Ông kể lại những ngày đầu làm công tác dân vận, có những hộ phải đến nhà nhiều lần mới thuyết phục được. Nhưng với hiểu biết sâu sắc về vùng đất và con người nơi đây, cùng tinh thần “thấu tình đạt lý”, chỉ trong 3 tháng, dự án đã đền bù, giải tỏa 234 hộ dân và trong 7 tháng đã hoàn tất hồ sơ pháp lý, bàn giao gần 300ha mặt bằng sạch. Một kỷ lục, nếu đặt trong bối cảnh địa hình khó khăn.

Lãnh đạo địa phương, Chủ tịch HĐTV Petrovietnam Lê Mạnh Hùng và các đại biểu nghe giới thiệu về quy trình vận hành nhà máy thông minh - Nhà máy Đạm Cà Mau

Và thế là, cùng năm 2001, công trình đường ống dẫn khí PM3 - Cà Mau chính thức khởi công. Hơn 325km, trong đó có 298km xuyên qua lòng biển, dẫn khí từ mỏ PM3 - CAA về bờ biển Cà Mau. Đó không chỉ là công trình đường ống dài nhất, xa nhất thời điểm đó, mà còn là thử thách về kỹ thuật, thời tiết và hậu cần cho một công trình ở “chốn cùng trời cuối đất”.

Đến năm 2007, dòng khí đầu tiên chính thức chạm bờ đất Mũi. Dẫn khí về được là một kỳ tích, nhưng sứ mệnh lớn hơn vẫn đang chờ: biến khí thành điện và phân bón thành những giá trị phục vụ trực tiếp cho phát triển kinh tế - xã hội.

Tổng Giám đốc Petrovietnam Lê Ngọc Sơn thăm Cụm Khí - Điện - Đạm Cà Mau

Lắp máy giữa rừng, viết nên câu chuyện công nghiệp cho Tây Nam bộ

Chỉ vài năm sau, trên khu đất trũng lầy ven rừng U Minh, tổ hợp nhà máy điện và nhà máy đạm bắt đầu hình thành. Từ những xe cọc nhồi đầu tiên đến việc dựng lên các cụm turbine khổng lồ, hàng chục nghìn kỹ sư, công nhân đã vượt nắng mưa, địa chất phức tạp và cơ sở hạ tầng gần như bằng 0 để hoàn thiện một tổ hợp công nghiệp tích hợp hiện đại bậc nhất khu vực Đông Nam Á.

Hai nhà máy điện Cà Mau 1 và 2, công suất mỗi nhà máy 750 MW, đã lần lượt đi vào vận hành năm 2007 và 2008, ngay lập tức cung cấp hàng tỷ kWh điện cho miền Tây, xóa bỏ tình trạng thiếu điện kéo dài.

Song song đó, Nhà máy Đạm Cà Mau, khánh thành năm 2012, trở thành nhà máy sản xuất urê quy mô lớn đầu tiên ở khu vực miền Tây Nam Bộ. Phân bón Cà Mau không chỉ giúp nông dân miền Tây giảm lệ thuộc vào phân bón nhập khẩu, mà còn trở thành thương hiệu quốc dân, “người bạn” thân quen trên từng mảnh ruộng của hàng triệu nông hộ.

Công trường xây dựng Nhà máy Đạm Cà Mau

Từ năm 2007 đến nay, Cụm công nghiệp Khí - Điện - Đạm Cà Mau đã đóng vai trò trung tâm trong chuỗi giá trị năng lượng và là một trong những cụm công nghiệp có hiệu quả cao nhất của Petrovietnam, đóng góp lớn cho an ninh năng lượng, an ninh lương thực và phát triển kinh tế, công nghiệp địa phương nói riêng và cả nước nói chung. Nhiều năm, tổ hợp này đóng góp đến khoảng 10% tổng thu ngân sách của tỉnh Cà Mau.

Một lần đến thăm Cụm công nghiệp Khí - Điện - Đạm vào cuối năm 2023, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đánh giá, sự phát triển của cụm có ý nghĩa quan trọng đối với tỉnh Cà Mau và có nhiều tiềm năng khác biệt, cơ hội nổi trội và lợi thế cạnh tranh. Thủ tướng yêu cầu tỉnh Cà Mau thời gian tới cần tập trung phát triển năng lượng tái tạo, hỗ trợ chủ đầu tư mở rộng Cụm công nghiệp Cụm Khí - Điện - Đạm nhanh, kịp thời, quy mô lớn hơn.

Nhà máy Điện Cà Mau

Các bồn chứa tại Nhà máy Xử lý khí Cà Mau

Từ rừng tràm ra biển lớn: Đổi mới và chuyển xanh

Trong bối cảnh chuyển dịch năng lượng và mục tiêu trung hòa carbon đến năm 2050, Cụm công nghiệp Khí - Điện - Đạm Cà Mau không đứng ngoài cuộc. Các nhà máy điện đã và đang triển khai hàng loạt giải pháp tối ưu vận hành turbine, giảm tiêu hao khí, tận dụng khí dư để phát điện phụ tải, từng bước tiếp cận công nghệ điện khí LNG khi nguồn PM3 có dấu hiệu suy giảm.

Đặc biệt, Phân bón Cà Mau đang chuyển mình mạnh mẽ với mục tiêu trở thành nhà sản xuất phân bón "xanh". Công ty đã nghiên cứu, đưa ra sản phẩm urê có bổ sung vi sinh, giảm phát thải N2O, một loại khí nhà kính mạnh. Đồng thời, nhà máy cũng xây dựng hệ thống xử lý nước thải và khí thải tiên tiến, đạt chuẩn châu Âu, hướng tới mô hình "nhà máy xanh - cộng đồng bền vững".

Không dừng lại ở sản xuất, cụm công nghiệp còn là cái nôi đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành công nghiệp năng lượng phía Nam. Nhiều kỹ sư, trưởng ca, kỹ thuật viên trưởng thành từ Cà Mau đã được điều động, luân chuyển để mở rộng "bản đồ công nghiệp" của Petrovietnam từ Nam ra Bắc.

Cụm công nghiệp Khí - Điện - Đạm Cà Mau

Từ cực Nam nhìn ra toàn cảnh năng lượng quốc gia

Giữa lúc cả nước đang bước vào giai đoạn mới của Quy hoạch điện VIII điều chỉnh, phát triển năng lượng tái tạo, điện khí LNG và chuyển dịch sang nền kinh tế xanh, mô hình tích hợp của Cụm công nghiệp Khí - Điện - Đạm Cà Mau đang được nhìn nhận như một hình mẫu. Không chỉ là một cụm công nghiệp, đó là hệ sinh thái có khả năng thích ứng, tích hợp và tối ưu hóa chuỗi giá trị, hướng tới hình thành trung tâm công nghiệp năng lượng sinh thái quốc gia.

Nhà máy Đạm Cà Mau bừng sáng ở đất phương Nam

Từ một vùng đất vốn chỉ có rừng và nước, giờ đây, khi đêm xuống, ánh sáng từ những cụm turbine, tháp chưng khí, bồn chứa đạm bừng sáng cả một vùng trời phía Tây, trở thành nhịp thở công nghiệp cho một vùng đất. Cụm công nghiệp Khí - Điện - Đạm Cà Mau không chỉ góp phần vào an ninh năng lượng, an ninh lương thực quốc gia, mà còn là biểu tượng của sự đổi thay, nơi khẳng định rằng: từ những vùng đất xa xôi nhất, vẫn có thể cất lên tiếng nói của hiện đại, sáng tạo và phát triển bền vững.

Và trong hành trình phát triển của ngành công nghiệp - năng lượng quốc gia, sẽ mãi có một dấu mốc mang tên Khí - Điện - Đạm Cà Mau, nơi bắt đầu của những điều kỳ diệu.

Nguyễn Hiển