Cuộc gọi lúc nửa đêm của ông Nguyễn Văn Nên đến Bí thư Trần Lưu Quang

“Đồng chí Nguyễn Văn Nên, nguyên Bí thư Thành ủy, Ủy viên Bộ Chính trị, tối qua điện thoại cho tôi, lúc giữa đêm. Anh có nói là bữa nay em chuyển lời và cũng coi như là một lời xin lỗi của mình. Đúng ra cái việc này được tổ chức vào dịp 30/4 vì rất nhiều lý do nên tôi là người tổ chức”, ông Trần Lưu Quang, Bí thư Thành ủy TP.HCM, chia sẻ hôm 18/10 tại Hội nghị tổng kết 50 năm văn học, nghệ thuật TP.HCM sau ngày đất nước thống nhất (30/4/1975 - 30/4/2025).

Theo ông Trần Lưu Quang, văn hóa - nghệ thuật không chỉ là đời sống tinh thần mà còn là thành tố của kinh tế tri thức. Thành phố cần tạo điều kiện để thế hệ văn nghệ sĩ trẻ phát huy sáng tạo, đồng thời tận dụng công nghệ để đưa tác phẩm đến gần công chúng trong bối cảnh thói quen tiếp nhận thông tin thay đổi nhanh.

Bí thư Thành ủy TP.HCM Trần Lưu Quang phát biểu tại hội nghị tổng kết 50 năm văn học, nghệ thuật thành phố ngày 18/10. Ảnh: Khánh Linh.

Ngày 18/10, Hội nghị tổng kết 50 năm văn học, nghệ thuật TP.HCM được Thành ủy phối hợp với Ban Tuyên giáo, Ban Dân vận, Sở Văn hóa - Thể thao, Liên hiệp các hội văn học nghệ thuật và Thành đoàn tổ chức. Sự kiện có sự tham dự của đông đảo văn nghệ sĩ, lãnh đạo các cơ quan báo chí, cùng ông Lê Quốc Phong - Phó bí thư Thường trực Thành ủy TP.HCM, ông Trần Thanh Lâm - Phó ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương và Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Tạ Quang Đông.

Hội nghị ghi nhận nhiều trao đổi thẳng thắn giữa lãnh đạo thành phố và giới văn nghệ sĩ về cơ chế, chính sách phát triển văn hóa trong giai đoạn tới.

Nhiều nhà văn không thể sống bằng nghề

Nhà văn Trầm Hương, Phó chủ tịch Hội Nhà văn TP.HCM, chia sẻ những trăn trở của người cầm bút trong việc duy trì sáng tạo giữa áp lực kinh tế. Bà cho biết nhiều tác giả theo đuổi tác phẩm trong hàng chục năm dù biết rằng tác phẩm đó không đủ để nuôi sống họ.

“Những người viết thường ở phía sau sân khấu. Đãi ngộ của xã hội dành cho họ rất khiêm tốn nhưng điều gì đã khiến cho những người cầm bút có thể viết 5 năm, 10 năm, 20 năm để trăn trở có được tác phẩm? Khi tác phẩm đó ra đời thì cũng không thể nuôi sống được họ nhưngmà họ vẫn viết và vẫn sống một cách thầm lặng, kiên trì với mục đích của mình”, bà nói.

Theo bà Trầm Hương, TP.HCM là một “di tích lịch sử khổng lồ”, nơi mỗi góc phố đều gợi nhắc những câu chuyện lớn của quá khứ. Bà kêu gọi lãnh đạo thành phố xây dựng cơ chế đặt hàng cho người viết có tâm huyết, đồng thời có chiến lược giúp tác phẩm đến được với công chúng rộng rãi, đặc biệt là người dân ở vùng sâu, vùng xa.

Nhà văn Trầm Hương, Phó chủ tịch Hội Nhà văn TP.HCM, bày tỏ tâm tư về nghề viết và mong muốn có cơ chế đặt hàng công bằng cho người cầm bút. Ảnh: Khánh Linh.

Bà nhấn mạnh: “Chúng tôi không cần vài trăm triệu hay bao nhiêu tỷ. Cái chúng tôi cần lộ trình là khi những tác phẩm ra đời, chúng được tạo điều kiện lan tỏa sâu rộng vào công chúng, đi vào đời sống ngóc ngách của công chúng”.

Phát biểu tại buổi trao đổi, GS.TS Trình Quang Phú nêu thực trạng thù lao cho người viết hiện rất thấp. “Viết một bài báo hay một truyện ngắn mất cả tháng trời nhưng nhuận bút chỉ khoảng 800.000 đến một triệu đồng”, ông lấy ví dụ từ trường hợp bản thân. Đồng thời, GS Phú kiến nghị thành phố và Trung ương có chính sách cụ thể để phát triển văn học nghệ thuật ngang tầm với yêu cầu hiện nay.

Phản hồi các ý kiến, Bí thư Thành ủy TP.HCM Trần Lưu Quang thừa nhận thực tế nhiều văn nghệ sĩ không thể sống bằng nghề, phải làm thêm công việc khác. Ông nói cơ chế hiện nay còn nhiều ràng buộc, khó tạo ra sự đột phá về chính sách, dù lãnh đạo thành phố rất hiểu và chia sẻ với giới sáng tác.

Về đề xuất đặt hàng tác phẩm, ông Quang đồng ý về nguyên tắc và giao Sở Văn hóa - Thể thao TP.HCM nghiên cứu. Tuy nhiên, ông nhấn mạnh việc lựa chọn và triển khai cần công bằng, tránh tạo cảm giác thiên lệch. “Bác Hồ từng nói: ‘Không sợ thiếu, chỉ sợ không công bằng’. Đặt hàng là cần thiết, nhưng làm sao để mọi người vui là điều không dễ”, ông nói.

Ông Trần Lưu Quang cũng đề nghị văn nghệ sĩ cần thay đổi cách tiếp cận công chúng, tận dụng nền tảng công nghệ để đưa tác phẩm đến gần hơn với người đọc, người nghe.

“Tôi mong chị Trầm Hương và mọi người nghĩ đến những điều khác. Phải làm sao khi tôi rờ vô cái điện thoại là có sách nói của chị, sách phải lên đây cả. Còn nếu không, chúng ta sẽ thất bại bởi vì xu thế thế giới”, ông nhận định.

50 năm văn học, nghệ thuật TP.HCM

Trình bày báo cáo tóm tắt 50 năm văn học, nghệ thuật TP.HCM tại hội nghị, ông Dương Anh Đức, Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy TP.HCM, đánh giá cao vai trò đồng hành của văn học nghệ thuật với quá trình phát triển của thành phố trong suốt nửa thế kỷ qua.

Ông nhấn mạnh văn, nghệ sĩ TP.HCM không chỉ phản ánh đời sống xã hội mà còn góp phần lan tỏa những giá trị nhân văn, góp phần hình thành bản sắc đô thị nghĩa tình, năng động.

Thành phố đã quan tâm đầu tư các thiết chế văn hóa, phát triển đội ngũ sáng tác, tổ chức các hoạt động quảng bá tác phẩm và mở rộng không gian tiếp cận văn hóa cho người dân ở nhiều khu vực. Tuy nhiên, ông Đức thừa nhận một số mặt hạn chế như thiếu cơ chế đãi ngộ phù hợp cho văn nghệ sĩ, chưa có công trình văn hóa lớn tương xứng với vị thế thành phố, đội ngũ lý luận phê bình còn mỏng.

Ông Trần Thanh Lâm (Phó ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, đứng giữa), ông Tạ Quang Đông (Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, thứ ba từ trái sang) và ông Dương Anh Đức (Trưởng ban Tuyên giáo và Dân vận Thành ủy TP.HCM, thứ ba từ phải sang) tại Hội nghị tổng kết. Ảnh: Khánh Linh.

Trong giai đoạn tiếp theo, TP.HCM đặt mục tiêu phát triển văn học nghệ thuật song hành với chiến lược kinh tế tri thức, thúc đẩy công nghiệp văn hóa và hiện đại hóa các phương thức sáng tác. Thành phố cũng định hướng xây dựng cơ chế cụ thể để hỗ trợ văn nghệ sĩ, trong đó có việc đặt hàng sáng tác, đầu tư thiết chế văn hóa và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ để đưa tác phẩm đến gần công chúng.

Đại diện giới văn nghệ sĩ, bà Dương Cẩm Thúy, Phó chủ tịch Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật TP.HCM đồng thời là Chủ tịch Hội Điện ảnh TP.HCM, cho biết lực lượng sáng tác của thành phố sau ngày thống nhất là sự kết hợp giữa các văn nghệ sĩ từ miền Bắc , lực lượng của Hội Văn nghệ Giải phóng và các tác giả đang sống, làm việc tại TP.HCM.

Theo bà, TP.HCM là nơi hội tụ nhân tài trên lĩnh vực văn học nghệ thuật, với những đặc điểm khác biệt luôn đổi mới và sáng tạo. Bà kỳ vọng thành phố tiếp tục là không gian sáng tạo mở, có chính sách hỗ trợ thiết thực để văn nghệ sĩ tạo ra những tác phẩm phục vụ sự nghiệp cách mạng cũng như nhu cầu giải trí lành mạnh của người dân.

“Mong muốn của những người làm văn học nghệ thuật là có một không gian, một môi trường, điều kiện tạo cảm xúc, cảm hứng sáng tác sáng tạo. Họ mong muốn được cống hiến hết mình, được cháy hết mình để sáng tạo, sáng tác những tác phẩm văn học nghệ thuật phục vụ cho sự nghiệp cách mạng của thành phố, phục vụ cho nhu cầu giải trí chính đáng của nhân dân”, bà Thúy chia sẻ.

Đức An - Khánh Linh