Củng cố thương hiệu 'quốc bảo' sâm Ngọc Linh: Mở rộng cấp quyền chỉ dẫn địa lý tại Kon Tum

Đại diện bốn chủ thể có vùng trồng sâm đạt tiêu chuẩn nhận chứng nhận chỉ dẫn địa lý “Ngọc Linh”

Bốn chủ thể được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng chỉ dẫn địa lý “Ngọc Linh” lần này đều sở hữu vùng trồng đạt chuẩn, được kiểm định chặt chẽ theo các tiêu chí kỹ thuật, nguồn gốc và vùng sinh thái. Cụ thể:

Tổ hợp tác trồng Sâm Ngọc Linh Đăk Xây, xã Xốp (huyện Đăk Glei), được công nhận với 500 cây sâm trên 6 năm tuổi, canh tác tại vùng nguyên liệu thuộc xã Xốp - nơi có điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng phù hợp cho loài sâm quý này phát triển tự nhiên.

Hợp tác xã Dược liệu Hoàng Hiểu Tu Mơ Rông, xã Đăk Hà (huyện Tu Mơ Rông), được cấp chứng nhận cho 800 cây sâm đủ điều kiện, trồng tại địa bàn xã Văn Xuôi - một trong những vùng đất giàu tiềm năng cho phát triển dược liệu bản địa.

Hai hộ sản xuất cá thể gồm ông A Chung (xã Măng Ri) và ông A Sỹ (xã Tê Xăng) cũng được công nhận với lần lượt 2.000 cây và 2.500 cây sâm đạt tiêu chuẩn, đều được trồng và chăm sóc tại xã Măng Ri - cái nôi truyền thống của nghề trồng sâm ở Tu Mơ Rông.

Việc các hộ dân, tổ hợp tác và hợp tác xã được chứng nhận quyền sử dụng chỉ dẫn địa lý không chỉ khẳng định tính minh bạch và nghiêm ngặt trong chuỗi sản xuất sâm Ngọc Linh, mà còn là động lực để bà con đầu tư bài bản hơn trong khâu canh tác, bảo tồn nguồn gen, nâng cao giá trị sản phẩm gắn với bản sắc địa phương.

Phát biểu tại buổi lễ, ông Huỳnh Trung Kim - Phó Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Kon Tum khẳng định: “Chỉ dẫn địa lý không đơn thuần là một cơ chế pháp lý bảo hộ, mà còn là chiếc cầu nối giữa giá trị bản địa với thị trường hiện đại, góp phần xây dựng thương hiệu quốc gia cho sâm Ngọc Linh.”

Thật vậy, trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng khốc liệt trên thị trường dược liệu, việc bảo hộ sản phẩm bằng chỉ dẫn địa lý chính là biện pháp hiệu quả nhằm giữ gìn thương hiệu, chống hàng giả, hàng nhái, và quan trọng hơn cả là giúp người tiêu dùng nhận diện được giá trị thực sự của sản phẩm.

Giấy chứng nhận quyền sử dụng chỉ dẫn địa lý “Ngọc Linh” có thời hạn 5 năm, kèm theo đó là cơ chế dán tem truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Mỗi tổ chức, cá nhân sau khi được cấp quyền đều phải tuân thủ quy trình sản xuất, thu hái, bảo quản và sơ chế theo đúng tiêu chuẩn đã được xác lập, đảm bảo tính thống nhất và minh bạch trước khi đưa ra thị trường.

Sâm Ngọc Linh (tên khoa học: Panax vietnamensis), được phát hiện vào những năm 1970 trên dãy núi Ngọc Linh – nơi tiếp giáp giữa hai tỉnh Kon Tum và Quảng Nam. Đây là loài sâm đặc hữu của Việt Nam, sinh trưởng ở độ cao từ 1.200–2.000m, trong điều kiện sinh thái đặc biệt: khí hậu mát mẻ, độ ẩm cao, rừng nguyên sinh phong phú.

Không chỉ có giá trị y học đặc biệt với hơn 52 saponin đã được xác định - nhiều hơn cả sâm Hàn Quốc hay Triều Tiên - sâm Ngọc Linh còn gắn liền với đời sống văn hóa, tâm linh của các dân tộc bản địa như Xơ Đăng, Ba Na… Người dân nơi đây xem sâm như một vị thuốc quý trời ban, thường sử dụng trong các nghi lễ truyền thống hoặc để bồi bổ sức khỏe.

Chính sự kết tinh giữa giá trị sinh học và bản sắc văn hóa ấy đã khiến sâm Ngọc Linh trở thành biểu tượng của núi rừng Trường Sơn, một “quốc bảo” đúng nghĩa trong lòng người dân và cả giới khoa học trong - ngoài nước.

Tính đến nay, toàn tỉnh Kon Tum đã có 13 chủ thể được cấp quyền sử dụng chỉ dẫn địa lý “Ngọc Linh”, trong đó có nhiều hợp tác xã và hộ gia đình người dân tộc thiểu số. Con số này cho thấy nỗ lực không ngừng trong việc kiểm soát vùng trồng, tiêu chuẩn hóa quy trình canh tác và đặc biệt là bảo tồn nguồn gen quý hiếm của loài sâm đặc hữu.

Việc xây dựng và mở rộng vùng trồng đạt chuẩn là một trong những điều kiện tiên quyết để phát triển ngành hàng sâm Ngọc Linh một cách bài bản, bền vững. Song song với đó, công tác nghiên cứu khoa học, đào tạo kỹ thuật cho người dân, hỗ trợ chuyển giao công nghệ và tạo điều kiện tiếp cận thị trường cũng cần được các cấp ngành quan tâm sâu sát.

Không chỉ là bài toán về kinh tế, phát triển vùng sâm còn là chiến lược tổng hợp giữa sinh kế - môi trường - văn hóa, trong đó người dân đóng vai trò trung tâm. Mô hình “trồng sâm dưới tán rừng” hiện đang là giải pháp lý tưởng, vừa giúp bảo vệ rừng nguyên sinh, vừa tạo sinh kế ổn định cho người dân vùng cao.

Kon Tum đang từng bước hiện thực hóa chiến lược phát triển nông nghiệp chất lượng cao gắn với đặc sản vùng miền. Trong đó, chỉ dẫn địa lý là công cụ quan trọng giúp nâng tầm thương hiệu, gia tăng giá trị sản phẩm, đồng thời tạo ra lợi thế cạnh tranh trên thị trường trong và ngoài nước.

Theo các chuyên gia, việc xây dựng và thực thi hiệu quả cơ chế bảo hộ chỉ dẫn địa lý không chỉ dừng lại ở cấp giấy chứng nhận, mà cần gắn liền với các hoạt động xúc tiến thương mại, truyền thông hình ảnh sản phẩm, kiểm soát chặt chẽ quá trình hậu kiểm cũng như liên kết chuỗi giá trị từ sản xuất đến tiêu thụ.

Sâm Ngọc Linh với thương hiệu và chất lượng đã được khẳng định đang có cơ hội lớn để trở thành một ngành hàng mũi nhọn, có thể vươn xa như nhân sâm Hàn Quốc hay linh chi Nhật Bản. Tuy nhiên, điều kiện tiên quyết là giữ được bản sắc, chuẩn hóa chất lượng và nâng cao tính minh bạch.

Lễ trao Giấy chứng nhận quyền sử dụng chỉ dẫn địa lý “Ngọc Linh” lần này tại Kon Tum không chỉ là một sự kiện chuyên ngành, mà còn là dấu hiệu cho thấy sự trưởng thành của ngành dược liệu bản địa. Đây là bước đi quan trọng trong việc cụ thể hóa chiến lược phát triển kinh tế vùng cao dựa trên tài nguyên đặc hữu, bản sắc văn hóa và khoa học công nghệ.

Với những tín hiệu tích cực từ việc mở rộng số lượng chủ thể được cấp quyền, có thể kỳ vọng rằng sâm Ngọc Linh sẽ không chỉ là niềm tự hào của Kon Tum và Tây Nguyên, mà còn là biểu tượng của trí tuệ Việt Nam, khát vọng vươn tầm và sự hòa quyện giữa giá trị truyền thống với năng lực cạnh tranh hiện đại.

Khắc Mạnh