Cuộc chiến 'hai tròng' tại Syria

Cuộc tiến quân “thần tốc”

Cuộc tấn công bắt đầu vào ngày 27/11 sau khi quân nổi dậy thành lập một liên minh mới có tên là “Bộ tư lệnh tác chiến quân sự” do tổ chức khủng bố Jabhat al-Nusra từng liên kết với al-Qaeda, nay đổi tên thành Hay’at Tahrir al-Sham (HTS) lãnh đạo. Lực lượng phiến quân nhanh chóng tràn qua các ngôi làng bên ngoài Aleppo và người dân tại đây cho biết phiến quân đã kiểm soát phần lớn thành phố.

Các chiến binh cho biết họ đang tìm cách giải phóng lãnh thổ bị chiếm đóng và đang đáp trả các cuộc tấn công tăng cường từ lực lượng chính phủ và các nhóm dân quân thân Iran. Để đáp trả bước tiến của quân nổi dậy, lực lượng không quân Nga và Syria đã phát động một cuộc tấn công trên không ở các tỉnh Aleppo và Idlib.

Tổng thống Syria Bashar al-Assad gặp thách thức lớn từ phiến quân HTS

Cuộc tấn công bất ngờ mà phiến quân chiếm giữ lãnh thổ trên khắp tây bắc Syria là thách thức nghiêm trọng nhất đối với quyền kiểm soát của ông Assad trong nhiều năm. Từ đêm 30/11, các chiến binh đã tiến sâu vào lãnh thổ do chính phủ Syria kiểm soát hướng về thành phố Hama, bao gồm Kafr Nabl, một thị trấn từng được coi là biểu tượng cho phong trào chống chính phủ của ông Assad. Trong vòng vài giờ, phiến quân đã ở trung tâm thành phố Hama.

Hãng thông tấn nhà nước Sana của Syria trích dẫn các nguồn tin quân sự phủ nhận các báo cáo về một cuộc tiến công của phiến quân ở Hama, đồng thời nói thêm rằng “lực lượng vũ trang của chúng tôi có một tuyến phòng thủ được tăng cường”. Sana cho biết lực lượng của chính phủ Syria đang đẩy lùi các cuộc tiến công của phiến quân với sự trợ giúp của máy bay Nga, trong khi các mạng lưới đối lập báo cáo về các cuộc không kích ở vùng nông thôn Idlib. Các lực lượng do HTS dẫn đầu cũng đã chiếm giữ một căn cứ quân sự quan trọng ở phía nam trong khi kiểm soát Saraqib, một địa điểm chiến lược trên đường cao tốc đến thủ đô Damascus.

Trong khi đó, các phiến quân Syria được Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn đã phát động chiến dịch riêng của họ chống lại các chiến binh người Kurd và lực lượng chính phủ Syria trong nỗ lực chiếm giữ một sân bay quân sự ở phía đông Aleppo, khi các vùng lãnh thổ nhanh chóng nằm dưới sự kiểm soát của quân nổi dậy.

Cuộc tấn công toàn diện dường như đã gây bất ngờ cho các lực lượng của chính phủ Syria. Trong một cuộc điện đàm vào đêm khuya với Tổng thống Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) Sheikh Mohamed bin Zayed al-Nahyan, ông Assad nhấn mạnh rằng Syria “sẽ tiếp tục bảo vệ sự ổn định và toàn vẹn lãnh thổ của mình”. Ông nói thêm rằng Damascus có khả năng đẩy lùi bước tiến này “với sự giúp đỡ của các đồng minh”.

Bộ trưởng Ngoại giao Iran Abbas Araghchi đã đến Damascus vào 1/12 trước khi tới Thổ Nhĩ Kỳ, trong khi Bộ trưởng Ngoại giao Nga Sergei Lavrov đã điện đàm thảo luận về tình hình ở Syria với người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ Hakkan Fidan. Phát ngôn viên của Điện Kremlin Dmitry Peskov gọi tình hình ở Aleppo là “một cuộc tấn công vào chủ quyền của Syria”, đồng thời nói thêm: “Chúng tôi ủng hộ chính quyền Syria lập lại trật tự cho khu vực này”. Hãng thông tấn Tasnim của Iran cho biết quân đội Syria vẫn tiếp tục giao tranh với phiến quân ở Aleppo, trong bối cảnh có báo cáo về các cuộc không kích của cả Nga và Syria xung quanh thành phố.

Những chiến binh HTS dường như đã tiến vào Aleppo một cách dễ dàng, hoàn toàn trái ngược với các cuộc giao tranh ác liệt trên đường phố 12 năm trước. “Không ai mong đợi Aleppo sẽ bị chiếm, điều đó có nghĩa là không có tuyến phòng thủ thực sự nào trong thành phố” - nhà phân tích Jerome Drevon của Tổ chức Khủng hoảng Quốc tế cho biết. Ông Drevon chỉ ra những nỗ lực kéo dài nhiều năm của quân nổi dậy nhằm rèn luyện lực lượng, cho phép họ áp đảo các lực lượng của chính phủ Syria.

Trước khi tiến vào trung tâm Aleppo, phiến quân đã nhanh chóng chiếm lại hàng chục thị trấn và làng mạc ở vùng nông thôn Aleppo, chiếm một căn cứ quân sự, vũ khí và xe tăng từ lực lượng chính phủ Syria, trong khi một số nhóm phiến quân Syria do Thổ Nhĩ Kỳ hậu thuẫn có căn cứ ở những nơi khác ở tây bắc Syria cũng tham gia vào cuộc chiến.

Hình ảnh phiến quân HTS tiến vào trung tâm Aleppo

Quân đội Syria cho biết số lượng lớn chiến binh “và sự đa dạng của các mặt trận đã thúc đẩy lực lượng vũ trang của chúng tôi thực hiện một chiến dịch tái triển khai nhằm tăng cường các tuyến phòng thủ để chống đỡ cuộc tấn công, bảo vệ mạng sống của dân thường và binh lính, và chuẩn bị cho một cuộc phản công”.

Cuộc tiến công bất ngờ của quân nổi dậy ở Aleppo tượng trưng cho sự thay đổi mạnh mẽ trong quyền kiểm soát các trung tâm đô thị quan trọng ở Syria và là một thách thức bất ngờ đối với Tổng thống Assad. Quyền kiểm soát đất nước của ông Assad đã khiến các quốc gia đối nghịch khu vực trước đây của ông, đặc biệt là Suadi Arabia, bắt đầu tái lập quan hệ ngoại giao với Syria.

Các quan chức Thổ Nhĩ Kỳ (ủng hộ quân nổi dậy HTS) đã phủ nhận bất kỳ sự liên quan nào đến cuộc tấn công Aleppo. “Chúng tôi sẽ không thực hiện bất kỳ hành động nào có thể gây ra làn sóng di cư”, Bộ trưởng Ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ Fidan cho biết trong bối cảnh Liên hợp quốc thông báo rằng giao tranh đã khiến 14.000 người phải di tản trong những ngày qua.

Trong khi các chiến binh ở Idlib đã cố gắng chứng minh khả năng cai trị của mình, họ cũng bị cáo buộc đàn áp những người không đồng tình trong khi phụ thuộc rất nhiều vào viện trợ quốc tế đang cạn kiệt để đáp ứng nhu cầu của người dân. Khi các chiến binh tấn công Aleppo, các nhà hoạt động nhân đạo đã cảnh báo rằng nhiều người đang phải chịu đau khổ ở Idlib. Sam Heller, một nhà phân tích tại Century Foundation, cho biết khả năng giữ lãnh thổ của phiến quân phụ thuộc vào việc liệu Damascus và các đồng minh có thể tiến hành một cuộc phản công hay không.

“Chắc chắn một số khu vực ở vùng nông thôn Aleppo có thể gây khó khăn cho HTS và đồng minh của chúng nếu chúng phải hứng chịu các cuộc không kích hoặc hỏa lực pháo binh dữ dội của chính phủ”, ông này nói. Ông nói thêm rằng về lâu dài sự nổi dậy bên trong Aleppo có thể gây khó khăn hơn nhiều cho ông Assad và các đồng minh của ông trong việc đẩy lùi phiến quân. “Hiện vẫn chưa rõ Damascus có thể sử dụng và huy động được những năng lực nào từ những nơi khác ở Syria, cũng như năng lực quan trọng mà Nga hiện có ở Syria, xét đến sự can dự hiện tại của nước này vào Ukraine đã chuyển một số lực lượng của họ sang mặt trận đó”.

Syria đã được hứa sẽ cung cấp thêm viện trợ quân sự của Nga để giúp quân đội ngăn chặn cuộc tấn công, hai nguồn tin quân sự Syria cho biết với Reuters vào thứ Bảy. Damascus hy vọng phần cứng quân sự mới của Nga sẽ bắt đầu đến căn cứ không quân Hmeimim của Nga gần thành phố ven biển Latakia của Syria trong 72 giờ tới, các nguồn tin cho biết thêm.

HTS cho biết vào hôm 29/11 rằng họ đã chiếm được thêm bốn thị trấn, bao gồm Mansoura, cách trung tâm Aleppo năm dặm. Hãng thông tấn nhà nước Syria cho biết bốn thường dân đã thiệt mạng bên trong khu ký túc xá sinh viên trong thành phố khi nơi này bị trúng đạn của lực lượng nổi dậy.

Áp lực từ Israel

Trong khi đang phải đối phó một cách khó khăn với lực lượng phiến quân HTS, Damascus lại còn đối mặt với mặt trận thứ hai từ phía nam, với loạt không kích từ Israel. Khi thông báo thỏa thuận ngừng bắn với lực lượng Hezbollah nhằm chuyển hướng mục tiêu sang đối phó Iran, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu đồng thời cũng cảnh báo Tổng thống Syria Bashar al-Assad rằng ông “đang đùa với lửa”, ám chỉ việc chính quyền Syria của Tổng thống Assad là đồng minh và người ủng hộ chủ chốt của Hezbollah, và Syria đóng vai trò là kênh chính cung cấp vũ khí cho nhóm vũ trang này từ Iran đến Lebanon. Hezbollah đã triển khai các chiến binh vào Syria trong cuộc nội chiến của mình và đóng vai trò chủ chốt trong việc hỗ trợ chính phủ Syria trong cuộc nổi loạn nổ ra vào năm 2011.

Loạt không kích của Israel đã khiến khoảng 100 người chết ở Syria

Theo tổ chức Human Rights Watch Syria, các cuộc không kích ban đêm đã tấn công vào các cửa khẩu biên giới giữa Syria và Lebanon, khiến 7 người thiệt mạng, bao gồm hai binh sĩ Syria, một trẻ em và một tình nguyện viên của Hội Trăng lưỡi liềm đỏ Syria. Bộ Quốc phòng Syria trước đó cho biết có 6 người thiệt mạng trong các cuộc không kích của Israel vào các cửa khẩu biên giới với Lebanon ngay sau nửa đêm 27/11.

Israel đã tiến hành hàng trăm cuộc không kích vào Syria trong những năm gần đây và tăng cường các cuộc không kích kể từ khi cuộc chiến kéo dài một năm với Hezbollah leo thang vào tháng 9/2024. “Tại Syria, chúng tôi đang ngăn chặn một cách có hệ thống các nỗ lực của Iran, Hezbollah và quân đội Syria nhằm chuyển vũ khí đến Lebanon", Thủ tướng Netanyahu cho biết. “Ông Assad phải hiểu rằng ông ta đang đùa với lửa”, ông Netanyahu nói thêm.

Hôm 25/11, quân đội Israel cáo buộc Hezbollah và Iran thiết lập “các tuyến đường bí mật vào Lebanon qua lãnh thổ Syria” và sử dụng xe tải và máy bay để buôn lậu vũ khí trong nhiều năm.

Theo Rami Abdel Rahman, giám đốc tổ chức Human Rights Watch Syria, Israel đã tiến hành 89 cuộc không kích vào các mục tiêu ở Syria kể từ ngày 26/9. “Miễn là còn xe chở vũ khí hoặc có hoạt động của Hezbollah hoặc các phe phái ủng hộ Iran khác, Israel sẽ tiếp tục nhắm mục tiêu vào chúng, giống như trước cuộc chiến ở Lebanon”, một chỉ huy quân đội Israel nói.

Vào hôm 27/11, khi lệnh ngừng bắn ở Lebanon có hiệu lực, chính quyền Lebanon và Syria đã thông báo bắt đầu công việc sửa chữa các cửa khẩu biên giới bị nhắm mục tiêu trong những tuần gần đây. “Công trình xây dựng đã bắt đầu hoạt động để phục hồi và mở lại đường Masnaa tại cửa khẩu biên giới Lebanon-Syria", Bộ trưởng Giao thông và Công trình công cộng Lebanon Ali Hamie cho biết trong một tuyên bố trên X. Hãng thông tấn chính thức SANA của Syria cũng đưa tin công việc đang được tiến hành để phục hồi cửa khẩu.

“Tỉnh Damascus Countryside bắt đầu công việc phục hồi trên tuyến đường quốc tế nối cửa khẩu Jdeidet Yabous với biên giới Lebanon và lấp đầy các hố bom do hành động xâm lược của Israel để lại”, SANA cho biết. Nằm trên Biển Địa Trung Hải và giáp với Israel ở phía nam, tuyến đường bộ duy nhất vào và ra khỏi Lebanon chạy qua Syria. Lebanon dựa vào các tuyến đường này để nhập khẩu và xuất khẩu hàng hóa, cũng như để đi lại.

Hiện tại, các cuộc không kích của Israel đang khiến cho các nỗ lực tái thiết tại khu vực này bị lùi lại. Chính phủ Syria cũng chưa có phản ứng chính thức nào đối với loạt không kích của Israel. Hỏa lực của Damascus đang dồn vào khu vực Aleppo và Idlib nhằm giành lại quyền kiểm soát khu vực này. Ngày 30/11, với sự hỗ trợ của không Nga, quân đội Syria đã tăng cường không kích phiến quân ở Aleppo và Idlib. Giao tranh đang khiến hàng ngàn người dân tiếp tục di tản.

An Châu (Tổng hợp)