Cuộc chiến Nga và Ukraine: Khi công nghệ thay thế con người trên chiến trường

Theo Reuters, sau hơn 1.000 ngày giao tranh, từ những chiếc máy bay không người lái (UAV), các phương tiện mặt đất không người lái (UGV), đến trí tuệ nhân tạo (AI), hai bên đang chứng kiến một sự thay đổi ngoạn mục khi công nghệ thay thế con người trên chiến trường.

Chiến tranh công nghệ cao, đặc biệt là robot và máy bay không người lái (UAV), đã định hình rõ nét một giai đoạn mới. Đây không chỉ là câu chuyện về những tiến bộ kỹ thuật, mà còn là một cuộc đua sống còn để tối ưu hóa nguồn lực và bảo vệ con người trên chiến trường.

Kể từ khi bị Nga tấn công vào năm 2022, Ukraine đã đối mặt với thách thức cực kỳ lớn từ một đối thủ sở hữu lực lượng quân sự truyền thống vượt trội. Tuy nhiên, sự áp đảo về quân số và trang bị của Nga đã thúc đẩy Ukraine tìm kiếm những giải pháp sáng tạo để cân bằng cục diện. Một trong những chiến lược nổi bật là tận dụng tối đa công nghệ không người lái và trí tuệ nhân tạo.

Cuộc chiến robot bắt đầu trở nên rõ nét hơn sau thất bại của cuộc phản công lớn của Ukraine vào mùa hè năm 2023. Trong chiến dịch này, quân đội Ukraine gặp phải một loạt trở ngại, từ hệ thống mìn dày đặc đến UAV giá rẻ của Nga, được sử dụng để do thám và tấn công chính xác các mục tiêu. Điều này đã tạo ra một cuộc đua công nghệ gay cấn khi cả hai bên đều nhận ra rằng tương lai của cuộc chiến sẽ phụ thuộc vào máy móc thay vì con người.

Sự trỗi dậy của UAV

Theo Yuriy Shelmuk, đồng sáng lập một công ty chuyên sản xuất các thiết bị gây nhiễu tín hiệu UAV vào năm 2022, nhu cầu cho sản phẩm này còn khá hạn chế. Tuy nhiên, sau thất bại của cuộc phản công lớn của Ukraine vào mùa hè năm 2023, thực tế chiến trường đã thay đổi. Nga sử dụng UAV giá rẻ để xác định và tấn công mục tiêu, đồng thời triển khai các biện pháp như rải mìn dày đặc và sử dụng lực lượng bộ binh mạnh mẽ, tạo ra áp lực lớn đối với Ukraine.

“Máy bay không người lái giá rẻ đã thay đổi hoàn toàn cách thức chiến đấu, ngăn chặn mọi cuộc tấn công của chúng tôi”, Shelmuk chia sẻ. Công ty của ông hiện sản xuất 2.500 thiết bị gây nhiễu UAV mỗi tháng và có danh sách đặt hàng kéo dài 6 tuần. Điều này minh chứng cho sự thay đổi trong cách các quốc gia tham chiến: từ việc dựa vào con người sang sử dụng các công nghệ hiện đại, linh hoạt và ít tốn kém hơn.

Một nhân viên làm việc tại công ty Unwave, một nhà sản xuất máy gây nhiễu và chiến tranh điện tử vô tuyến của Ukraine - Ảnh: Reuters

Cả Ukraine và Nga đang đẩy mạnh sản xuất UAV ở quy mô lớn, với mục tiêu đạt 1,5 triệu thiết bị trong năm 2024. Phần lớn là UAV "góc nhìn thứ nhất" (FPV) nhỏ gọn, có giá chỉ vài trăm đô la mỗi chiếc, nhưng đủ khả năng để thực hiện các nhiệm vụ do thám và tấn công chính xác. Các UAV này giúp quân đội giảm thiểu nguy cơ cho binh sĩ trên chiến trường và tăng hiệu quả trong việc phá hủy các mục tiêu.

Nga đã tận dụng tốt UAV trong các đợt tấn công, khiến lực lượng Ukraine gặp khó khăn trong việc di chuyển tự do và xây dựng các công sự an toàn. Điều này đã buộc Kyiv phải tập trung phát triển các công nghệ chống UAV, như hệ thống tác chiến điện tử (EW). Các hệ thống EW được thiết kế để gây nhiễu tín hiệu và phá vỡ khả năng hoạt động của UAV bằng cách chặn hoặc thay đổi tần số điều khiển từ xa.

Cuộc đua tự động hóa

Cả Nga và Ukraine đều hiểu rằng tự động hóa không chỉ là lợi thế chiến thuật mà còn là yếu tố sống còn trong bối cảnh nguồn nhân lực và tài chính cạn kiệt. Điều này dẫn đến sự phát triển mạnh mẽ của các phương tiện mặt đất không người lái (UGV) và các hệ thống vũ khí tự động. Theo một số chuyên gia và quan chức quân sự, tự động hóa sẽ là tâm điểm của đổi mới chiến trường trong thời gian tới.

Hình ảnh về một phương tiện mặt đất không người lái (UGV) của Ukraine - Ảnh: Newsweek

Ukraine hiện có hơn 160 công ty chế tạo các phương tiện mặt đất không người lái (UGV), đáp ứng các nhu cầu như vận chuyển vật tư, sơ tán người bị thương, và thậm chí là mang theo vũ khí điều khiển từ xa. Một cựu đại tá Ukraine, biệt danh Hephaestus, đã phát triển các hệ thống súng máy tự động thay thế cho xạ thủ trên tiền tuyến. Những sản phẩm này cho phép binh sĩ điều khiển từ xa, giảm thiểu nguy cơ đối mặt trực tiếp với nguy hiểm.

“Chiến tranh hiện đại là cuộc chiến của công nghệ phát hiện, gây nhiễu, và phá hủy từ xa. Vai trò của con người giờ đây chủ yếu là đưa ra quyết định tấn công”, Ostap Flyunt, một sĩ quan Ukraine, nhận định.

Trí tuệ nhân tạo: Tương lai của cuộc chiến

Một yếu tố đáng chú ý khác trong cuộc chiến robot này là sự gia tăng của trí tuệ nhân tạo (AI). Trong cuộc chiến tại Ukraine, AI đã được sử dụng trong nhiều lĩnh vực, từ phân tích dữ liệu chiến trường, hỗ trợ tác chiến đến tối ưu hóa chiến lược. Những ứng dụng này không chỉ giúp cải thiện hiệu quả chiến đấu mà còn giảm thiểu rủi ro cho con người.

AI hỗ trợ phân tích khối lượng lớn dữ liệu từ UAV, vệ tinh, và các thiết bị giám sát khác. Thay vì phải phụ thuộc vào con người trong việc phân tích, các thuật toán AI có thể nhanh chóng nhận diện các mục tiêu tiềm năng, phát hiện các mối đe dọa, và cung cấp thông tin chiến lược. Việc sử dụng AI để đọc tín hiệu vô tuyến và giải mã các tần số liên lạc của đối phương cũng được đánh giá cao, đặc biệt trong việc ngăn chặn UAV hoặc các thiết bị không người lái của Nga.

Bên cạnh đó, AI đã được tích hợp vào các hệ thống vũ khí không người lái, như UAV và phương tiện mặt đất không người lái (UGV). Các thiết bị này có thể tự động tìm kiếm và theo dõi mục tiêu, thậm chí đưa ra các quyết định tác chiến khi cần thiết. Những hệ thống như vậy không chỉ giúp giảm rủi ro cho binh sĩ mà còn tăng cường khả năng phản ứng nhanh trước những thay đổi của chiến trường.

Ngoài ra, AI cũng giúp phát triển các hệ thống phòng thủ hiệu quả hơn bằng cách dự đoán các chiến lược tấn công của đối phương. Chẳng hạn, Ukraine đã sử dụng AI để theo dõi và làm gián đoạn tín hiệu điều khiển của UAV Nga, giảm hiệu quả của các cuộc tấn công.

Sự phát triển nhanh chóng của AI trong lĩnh vực quân sự đã tạo ra một cuộc đua giữa các quốc gia. Tại Ukraine, cả Kyiv và Moscow đều đang tìm cách tận dụng công nghệ này để đạt được ưu thế chiến lược.

Bộ trưởng Bộ Công nghiệp Chiến lược Ukraine, Herman Smetanin cho biết việc ứng dụng AI trong chiến tranh từ xa đang ngày càng trở nên phổ biến và sẽ tiếp tục là một xu hướng lớn trong tương lai. “Trong tương lai gần, cuộc chiến robot sẽ là trung tâm của mọi hoạt động quân sự. Đây không chỉ là về công nghệ mà còn là cách chúng ta bảo vệ mạng sống con người”, ông Smetanin nhấn mạnh.

Tuy nhiên, AI không phải lúc nào cũng đưa ra quyết định đúng đắn. Một sai lầm trong việc xác định mục tiêu có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, bao gồm cả thương vong dân sự. Các hệ thống AI có thể bị tấn công hoặc làm gián đoạn bởi các chiến thuật chiến tranh mạng. Nga và Ukraine đều đã chứng minh khả năng gây nhiễu và tấn công vào các hệ thống tự động của đối phương. Thêm vào đó, việc triển khai các hệ thống AI trong các khu vực đông dân cư có thể gây rủi ro lớn, đặc biệt nếu hệ thống không phân biệt rõ ràng giữa mục tiêu quân sự và dân sự.

Cuộc chiến robot khốc liệt giữa Nga và Ukraine đã định hình lại cách thức chiến tranh hiện đại. Từ việc triển khai UAV, UGV đến trí tuệ nhân tạo (AI), công nghệ đã trở thành yếu tố trung tâm trong cuộc xung đột, giúp tối ưu hóa nguồn lực và bảo vệ sinh mạng con người. Trong bối cảnh này, cả hai bên đều tận dụng triệt để những tiến bộ công nghệ để tạo ra lợi thế chiến lược.

Tuy nhiên, việc sử dụng AI và các hệ thống tự động không chỉ mở ra cơ hội mà còn đặt ra những thách thức lớn về đạo đức, pháp lý và kỹ thuật. Dù cuộc chiến vẫn tiếp tục, một điều rõ ràng là sự gia tăng của trí tuệ nhân tạo và robot sẽ không chỉ định hình cục diện cuộc chiến này mà còn mở ra một chương mới trong lịch sử chiến tranh toàn cầu. Tương lai của chiến tranh giờ đây không còn phụ thuộc hoàn toàn vào con người, mà vào khả năng khai thác và làm chủ các công nghệ đột phá.

Hoàng Vũ