'Cuộc chiến trong sương mù' ở Ukraine một khi Starlink ngắt kết nối

Tuần trước, Mỹ đã tạm ngừng viện trợ vũ khí và chia sẻ thông tin tình báo với Ukraine. Các hoạt động này đã được khôi phục sau các cuộc đàm phán giữa hai nước tại Saudi Arabia. Tuy nhiên diễn biến kịch tính này khiến Ukraine lo ngại rằng tỉ phú Elon Musk - Giám đốc điều hành của SpaceX và là thành viên nổi bật trong đội ngũ của Tổng thống Mỹ Donald Trump - sẽ cắt quyền truy cập Starlink tại Ukraine.

Mối quan hệ giữa Ukraine và tỉ phú Musk bắt đầu xấu đi phần lớn từ khi ông Musk từ chối yêu cầu của Ukraine về việc kích hoạt Starlink để hỗ trợ một chiến dịch quân sự tại bán đảo Crimea.

Thiết bị đầu cuối Starlink của Lữ đoàn cơ giới số 65 của Ukraine tại tỉnh Zaporizhzhia, (Ukraine). Ảnh: ANADOLU AGENCY

Cuộc chiến trong “sương mù” vì thiếu vệ tinh

Nếu Starlink ngắt kết nối, tuyến đầu Ukraine không nhất thiết sụp đổ, nhưng chắc chắn sẽ khó khăn hơn rất nhiều, theo tờ Kyiv Independent.

Starlink đã bị vô hiệu hóa ở phía Nga kể từ khi chiến tranh bắt đầu. Theo các chuyên gia, nếu Starlink cũng ngắt kết nối ở Ukraine, việc này không thể ngay lập tức phá hủy hệ thống liên lạc của Kiev trong một đêm. Tuy nhiên, các binh sĩ Ukraine sẽ sớm đối mặt những vấn đề tương tự như quân đội Nga, khiến Ukraine chìm sâu hơn trong sương mù chiến tranh.

“Chúng tôi đã chuẩn bị cho tình huống mạng Starlink bị gián đoạn. Có thể tốc độ không còn nhanh, nhưng ít nhất chúng tôi vẫn có thể duy trì kết nối” - ông Tekhnar nói.

Starlink đã bị giới hạn địa lý để tránh vượt qua ranh giới Nga từ trước khi xung đột nổ ra. Tuy nhiên, việc Nga giành được quyền truy cập hạn chế vào Starlink đã giúp Moscow đẩy nhanh các cuộc tấn công, chẳng hạn đợt tiến công vào TP Vuhledar (Donetsk) vào mùa thu năm ngoái.

Ngược lại, đợt phản công của Ukraine vào cuối năm 2022 bị chậm lại do binh sĩ Ukraine tiến vào khu vực vượt ra ngoài phạm vi phủ sóng của Starlink, vốn trước đó bị chặn do khu vực này từng do Nga kiểm soát.

Về năng lực vệ tinh độc lập, Ukraine chỉ sở hữu một số ít vệ tinh trên quỹ đạo, chủ yếu là loại thử nghiệm quy mô nhỏ.

Nếu không có Starlink, Ukraine sẽ phải phụ thuộc nhiều hơn vào các kênh dữ liệu hẹp, dễ bị can thiệp, bao gồm băng tần di động quân sự và các hệ thống liên lạc mặt đất như bộ đàm. Quân đội nước này cũng sẽ phải dựa vào các trạm thu phát sóng di động dân sự, vốn hoạt động không ổn định ở tiền tuyến.

Việc phát trực tiếp và chia sẻ các đoạn phim độ phân giải cao về các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái cũng sẽ trở nên rất khó khăn.

Bài toán thay thế Starlink

Theo Kyiv Independent, dù có một vài nhà cung cấp internet vệ tinh thay thế, nhưng trên thực tế, Starlink ngoài việc cung cấp băng thông lớn gấp hàng trăm lần so với các công ty khác thì dễ sử dụng hơn và chi phí cũng rẻ hơn rất nhiều.

Thực tế, hiện công ty vệ tinh internet châu Âu đang cố gắng thay thế Starlink nhưng lại không thể đáp ứng về số lượng.

Trong số các công ty lớn được đề xuất có các nhà cung cấp như SES của Luxembourg và Tập đoàn Eutelsat của Pháp (trong đó có công ty OneWeb của Anh đã sáp nhập với Eutelsat vào cuối năm 2023).

Theo báo cáo, OneWeb đã cung cấp internet vệ tinh cho binh sĩ Ukraine ở tỉnh Kursk (Nga) trong suốt bảy tháng kể từ khi Kiev phát động chiến dịch Kursk. OneWeb hiện có 648 vệ tinh trên quỹ đạo. Tuy nhiên, OneWeb đã không phóng thêm vệ tinh nào kể từ tháng 3-2023. Hiện tại, chỉ có một vệ tinh của OneWeb phủ sóng Ukraine.

Mỗi vệ tinh của OneWeb cung cấp băng thông 7,2 Gbps, tạo thành một mạng lưới với tổng dung lượng 1,1 Tbps. Trong khi đó, vệ tinh V2 của Starlink cung cấp 96 Gbps, và SpaceX tuyên bố vệ tinh V3 sắp ra mắt có thể đạt tới 1 Tbps mỗi chiếc. Tính đến cuối năm 2024, tổng dung lượng của Starlink đạt khoảng 350 Tbps.

Số liệu của các công ty viễn thông phương Tây khác còn đáng lo ngại hơn. SES hiện chỉ có tổng cộng 70 vệ tinh. Công ty Telesat của Canada đang cố gắng đưa 198 vệ tinh vào quỹ đạo nhưng tiến độ triển khai rất chậm.

Những công ty viễn thông này khó có thể mở rộng vùng phủ sóng đủ nhanh để cung cấp dịch vụ tại Ukraine trong tương lai gần. “Điều này là bất khả thi vì không có đủ vệ tinh dự phòng” - ông Blaine Curcio, một chuyên gia tư vấn về không gian và truyền thông vệ tinh, nói với Kyiv Independent.

Một nhân viên y tế thuộc Lữ đoàn 43 của Ukraine đứng cạnh thiết bị đầu cuối Starlink tại một căn cứ ở TP Bakhmut, tỉnh Donetsk (miền đông Ukraine). Ảnh: THE WASHINGTON POST

Công ty Astranis, có trụ sở tại bang California (Mỹ), là một trong số ít doanh nghiệp mà ông Curcio cho rằng có thể gửi một số vệ tinh tới Ukraine trong tương lai gần.

Một hệ thống liên lạc quân sự khác là TooWay, một dự án hợp tác giữa Eutelsat và công ty Viasat (Mỹ) từ năm 2007, đã được Ukraine sử dụng trước khi xung đột Nga-Ukraine bùng phát.

“Với TooWay, tốc độ truyền tải dữ liệu và kết nối internet rất chậm. Nghĩa là, bạn có thể phải mất nửa ngày để tải xuống một video” - ông Volodymyr Tekhnar, chỉ huy một tiểu đoàn thuộc Lữ đoàn Cơ giới số 28 của Ukraine, cho hay.

THẢO VY