Cuộc đấu sinh tử giữa TT Trump và Fed

Tổng thống Mỹ Donald Trump đội mũ in dòng chữ "Trump đúng về mọi thứ". Ảnh: Reuters.

Tổng thống Mỹ Donald Trump gần đây tuyên bố sẽ sa thải Thống đốc Cục Dự trữ Liên bang Lisa Cook với cáo buộc “gian lận thế chấp”. Theo Al Jazeera, đây là động thái chưa từng có tiền lệ có thể thách thức ranh giới giữa quyền lực tổng thống với tính độc lập của ngân hàng trung ương Mỹ.

Trong bức thư đăng tải trên mạng xã hội hôm 25/8, ông Trump nói “có đủ lý do để cách chức” bà Cook. Vị tổng thống các buộc bà Cook cố tình nói dối rằng bà dự định sống ở 2 ngôi nhà làm nơi cư trú chính hồi năm 2021. Hiện bà Cook chưa cung cấp báo cáo chi tiết về các giao dịch kể từ khi Cơ quan Tài chính Nhà ở Liên bang nêu ra vấn đề từ tuần trước.

Bức thư của ông Trump đã gây hoang mang cho thị trường tài chính. Cả đồng USD và trái phiếu kho bạc dài hạn đều giảm hôm 26/8.

Ông Trump nói gì về thống đốc Fed?

Trong thư, ông Trump cho biết bà Cook làm giả hồ sơ ngân hàng để có được các điều khoản thế chấp thuận lợi trước khi gia nhập Fed. Ông cáo buộc bà có "hành vi gian dối và phạm tội trong lĩnh vực tài chính", khẳng định bản thân không tin tưởng vào "sự chính trực" của bà.

"Hành vi này cho thấy sự cẩu thả trong các giao dịch tài chính, đặt ra nghi vấn về năng lực và độ tin cậy của bà với tư cách lãnh đạo cơ quan tài chính", ông nói thêm, tuyên bố có thẩm quyền sa thải theo Điều 2 của Hiến pháp Mỹ.

Tuy nhiên, bà Cook kiên quyết không từ chức “vì một số câu hỏi được nêu ra” trên mạng xã hội. “Tôi dự kiến xem xét nghiêm túc mọi nghi vấn về lịch sử tài chính của tôi với tư cách thành viên Fed. Tôi đang thu thập thông tin chính xác để trả lời mọi câu hỏi chính đáng và cung cấp sự thật", bà nói.

Thống đốc Fed Lisa Cook. Ảnh: Reuters.

Đòn tấn công mới nhất của ông Trump diễn ra trong bối cảnh Chủ tịch Fed Jerome Powell liên tục bị chỉ trích vì không cắt giảm lãi suất đủ nhanh. Ông Trump thậm chí còn đe dọa sa thải ông Powell - người trước đây cảnh báo thuế quan thương mại sẽ đẩy giá cả tại Mỹ lên cao.

Luật hiện hành quy định tổng thống có thể bãi nhiệm thành viên Hội đồng Thống đốc “với lý do chính đáng”, nhưng khái niệm này chưa được định nghĩa rõ ràng. Nhiệm kỳ của bà Cook hiện ấn định kéo dài tới năm 2038.

Cơ cấu của Cục Dự trữ Liên bang Mỹ

Các quyết định về chính sách tiền tệ của Mỹ được đưa ra bởi Ủy ban Thị trường Mở Liên bang (FOMC). Ủy ban này gồm có 7 thành viên từ Hội đồng Thống đốc - do tổng thống bổ nhiệm - cùng nhóm luân phiên gồm 5 chủ tịch từ 12 ngân hàng khu vực.

Chủ tịch Fed Jerome Powell. Ảnh: Reuters.

Chủ tịch Ngân hàng Dự trữ Liên bang New York luôn có một ghế bỏ phiếu cố định, phản ánh tầm ảnh hưởng tài chính của thành phố này. 4 ghế bỏ phiếu còn lại sẽ luân phiên hàng năm giữa 11 chủ tịch ngân hàng khu vực khác, nhằm đảm bảo các khu vực trên cả nước đều có tiếng nói trong các cuộc thảo luận chính sách.

Cấu trúc này tạo cân bằng giữa giám sát quốc gia từ Washington và ý kiến đóng góp từ các khu vực trên khắp nước Mỹ, với mục tiêu xây dựng chính sách tiền tệ phản ánh thực tế kinh tế quốc gia lẫn khu vực.

Nếu cách chức bà Cook thành công, ông Trump có cơ hội nắm được đa số 4 người trong Hội đồng Thống đốc Fed, từ đó kiểm soát chính sách tiền tệ chặt chẽ hơn.

Tuy nhiên, các tổng thống Mỹ chưa bao giờ ép thống đốc Fed từ chức, đặc biệt từ những năm 1970, bởi họ luôn áp dụng cách tiếp cận “không can thiệp” vào Fed như một cách xây dựng niềm tin trước chính sách tiền tệ của Mỹ. Khả năng thiết lập lãi suất một cách độc lập được coi là nguyên tắc cốt lõi, tạo nên sự tin tưởng rộng rãi vào nền kinh tế Mỹ.

Nhiều chuyên gia tài chính nhận định nước đi của ông Trump đang đặt ra dấu hỏi về tương lai của Fed, và không rõ liệu cơ quan này có dễ bị ảnh hưởng bởi các khuyến nghị chính sách từ Nhà Trắng hay không.

“Sự can thiệp về mặt chính trị sẽ khiến các quyết định chính sách tiền tệ kém hiệu quả hơn, và cuộc chiến chống lạm phát cũng khó khăn hơn”, Karsten Junius - nhà kinh tế trưởng tại Ngân hàng J Safra Sarasin - nhận định.

Ông Junius cũng lưu ý việc Washington tìm cách tác động đến chính sách tiền tệ sẽ “tác động tiêu cực đến thị trường trái phiếu, tạo bất ổn lớn hơn và dẫn đến chi phí vay dài hạn cao hơn cho chính phủ Mỹ”.

Về cơ bản, trái phiếu là các khoản vay do các nhà đầu tư cho chính phủ Mỹ vay, được hoàn trả cùng với lãi suất theo thời gian. Trái phiếu từ lâu được coi là một trong những tài sản an toàn nhất thế giới vì rủi ro Washington không trả được nợ rất thấp.

Điều gì xảy ra tiếp theo?

Trong bài phát biểu hôm 22/8 tại Hội nghị thượng đỉnh kinh tế thường niên của Fed, ông Powell ám chỉ khả năng Fed sẽ sớm hạ lãi suất. Hiện tại, Fed giữ lãi suất ổn định trong khoảng 4,25-4,5%, sau khi cắt giảm 1 điểm % vào năm 2024. Tuy nhiên, động thái xoay chuyển chính sách do ông Powell đề xuất nhằm ngăn chặn thị trường lao động Mỹ tiếp tục suy yếu.

Tăng trưởng việc làm hàng tháng đã chậm lại trong mùa hè này, khi nền kinh tế lớn nhất thế giới chỉ tạo thêm 73.000 việc làm trong tháng 7. Từ tháng 5-7 có 106.000 người mới tham gia thị trường lao động, đánh dấu mức giảm đáng kể so với mức 380.000 người trong 3 tháng trước đó.

Sau khi Cục Thống kê Lao động công bố dữ liệu mới nhất, ông Trump tuyên bố: “Quá ít, quá muộn. Jerome Powell ‘quá muộn’ là một thảm họa. HÃY HẠ LÃI SUẤT! Tin tốt là thuế quan đang mang đến hàng tỷ USD cho Mỹ!”.

Vài ngày sau, ông sa thải lãnh đạo Cục Thống kê Lao động Erika McEntarfer, cáo buộc cơ quan bà "làm giả" số liệu việc làm.

Về phần mình, ông Powell chỉ ra khả năng giảm lãi suất khó xảy ra tại cuộc họp FOMC tiếp theo vào tháng 9 tới, do những lo ngại dai dẳng về lạm phát từ chính sách thuế quan mới. Chủ tịch Fed hiện đối mặt với bài toán khó khi cần cân bằng mục tiêu lạm phát ổn định và củng cố thị trường lao động. Cơn đau đầu này dẫn tới cuộc tranh luận gay gắt giữa các thống đốc Fed về con đường tốt nhất cho chính sách tiền tệ của Mỹ.

Hai nhà hoạch định chính sách do ông Trump bổ nhiệm, Michelle Bowman và Christopher Waller, bất đồng với ông Powell trong cuộc họp gần đây vào tháng 7. Họ muốn cắt giảm 0,25 điểm % lãi suất, nhưng kết quả sau cùng là giữ nguyên lãi suất.

Ông Powell cũng cần tìm kiếm sự đồng thuận trong các cuộc họp FOMC còn lại trước khi kết thúc nhiệm kỳ vào tháng 5/2026.

Trí Ân