Cuộc đối đầu 'kép' tại Los Angeles

Hàng nghìn người tham gia biểu tình phản đối Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan Mỹ ở thành phố New York

Leo thang khủng hoảng

Los Angeles - thành phố nổi tiếng với ánh đèn Hollywood, sự đa dạng văn hóa và những cộng đồng nhập cư trù phú bỗng dưng trở thành tâm điểm của những bất ổn khi chính quyền liên bang đẩy mạnh chiến dịch bắt giữ những người nhập cư trái phép nhằm thực hiện chính sách chống nhập cư bất hợp pháp cứng rắn của chính quyền Tổng thống Donald Trump. Từ những cuộc biểu tình phản đối chính sách siết nhập cư, Los Angeles đã chứng kiến một chuỗi sự kiện leo thang thành bạo loạn đường phố, rồi mở rộng thành một cuộc đối đầu “kép”: giữa người biểu tình và lực lượng thực thi pháp luật liên bang, và giữa chính quyền bang California với chính quyền liên bang của ông Trump.

Ngay từ khi tái đắc cử nhiệm kỳ thứ hai vào tháng 11-2024, ông Donald Trump đã không giấu giếm ý định đẩy mạnh chương trình trục xuất người nhập cư trái phép, một trong những trụ cột trong cương lĩnh tranh cử của ông. Với sự hậu thuẫn của lưỡng viện do đảng Cộng hòa kiểm soát, Tổng thống Donald Trump ngay sau khi chính thức nhậm chức đã trao cho Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan (ICE) thêm quyền hạn và ngân sách, đồng thời thúc đẩy thực hiện mục tiêu đầy tham vọng: mỗi ngày phải bắt giữ ít nhất 3.000 người nhập cư không giấy tờ.

Los Angeles, cùng với các thành phố lớn như New York, Chicago hay San Francisco… vốn được xem là “thành phố trú ẩn” với chính sách “mềm mỏng” hơn với người nhập cư đã trở thành mục tiêu trọng điểm. Sự việc căng thẳng lên đỉnh điểm khi các đặc vụ ICE tiến hành hàng loạt cuộc đột kích tại các khu dân cư có đông người nhập cư gốc Latin, đặc biệt là vụ bắt giữ đêm 5-6-2025 tại khu thời trang nổi tiếng ở trung tâm thành phố Los Angele, thủ phủ của bang California.

Các đặc vụ ICE đã bắt giữ một số người nhập cư không giấy tờ mà không thông báo cho luật sư hay gia đình. Một số người bị áp giải ngay trong đêm ra sân bay, bị trục xuất chỉ sau vài giờ. Hình ảnh những gia đình bị chia cắt, trẻ nhỏ gào khóc giữa đường phố nhanh chóng lan truyền trên mạng xã hội, làm dấy lên làn sóng bức xúc, bất bình.

Ngay trong ngày 6-6, hàng nghìn người dân thành phố 4 triệu dân Los Angeles, phần lớn là người nhập cư hoặc gốc nhập cư, đã xuống đường phản đối các hoạt động truy quét của các đặc vụ ICE. Ban đầu, các cuộc biểu tình diễn ra ôn hòa với khẩu hiệu “Người nhập cư là một phần của nước Mỹ”, “Chúng tôi là Los Angeles”, kêu gọi chấm dứt các vụ trục xuất hàng loạt…

Tuy nhiên, đến tối cùng ngày 6-6, khi xuất hiện thông tin ông David Huerta - chủ tịch của công đoàn lớn nhất California và người nổi tiếng có những tiếng nói mạnh mẽ bảo vệ quyền lợi người nhập cư - bị bắt giữ trong lúc can thiệp vào việc bắt giữ người nhập cư bất hợp pháp, tình hình trở nên hỗn loạn, khó kiểm soát. Đám đông biểu tình tập trung bên ngoài Trung tâm giam giữ liên bang, một số người ném chai lọ, đốt thùng rác, thậm chí phá cửa kính các phương tiện của lực lượng chức năng. Cảnh sát chống bạo động và đặc vụ biên phòng được triển khai, dùng hơi cay và đạn cao su để giải tán đám đông.

Trong đêm 6 và rạng sáng 7-6, tình trạng đụng độ lan rộng sang các khu vực như Boyle Heights, Compton và Paramount. Nhiều tuyến đường chính bị phong tỏa, ít nhất 23 người bị thương và gần 80 người bị bắt.

Cuộc đối đầu thể chế liên bang và bang

Trước diễn biến phức tạp và có nguy cơ vượt tầm kiểm soát, vào trưa 7-6, Tổng thống Donald Trump ký sắc lệnh triển khai 2.000 binh sĩ Vệ binh Quốc gia cùng một đơn vị lính thủy đánh bộ đến Los Angeles. Ông Donald Trump viện dẫn Đạo luật nổi loạn năm 1807 cho phép Tổng thống sử dụng lực lượng vũ trang để dẹp các cuộc nổi loạn hoặc “phục hồi trật tự”. Trong phát biểu tại căn cứ Fort Bragg, Tổng thống Donald Trump tuyên bố: “Không một thành phố nào trên đất Mỹ được phép trở thành vùng đất vô luật pháp. Chúng tôi sẽ khôi phục luật pháp và trật tự, trả lại an ninh cho người dân Los Angeles”.

Tuy nhiên, quyết định trên đã lập tức vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ chính quyền bang California và giới chính trị gia đảng Dân chủ. Thống đốc bang California Gavin Newsom - một thành viên đảng Dân chủ - lên án sắc lệnh của Tổng thống Donald Trump là “vi hiến, lạm quyền và mang tính khiêu khích”, cho rằng chính quyền bang không hề yêu cầu hỗ trợ quân sự, và việc điều động quân đội liên bang mà không thông qua thống đốc là hành vi “can thiệp trắng trợn vào quyền tự trị của bang”.

Cuộc khủng hoảng sau đó chuyển thành một cuộc đối đầu giữa chính quyền liên bang và chính quyền bang. Chính quyền bang California đệ đơn kiện chính quyền Tổng thống Donald Trump lên Tòa án Liên bang ở San Francisco, yêu cầu thu hồi sắc lệnh triển khai vệ binh quốc gia, quân đội và tạm ngưng chiến dịch truy quét ICE tại bang.

Nhiều dân biểu Dân chủ lên tiếng ủng hộ California, cho rằng Tổng thống Donald Trump đang “vũ khí hóa chính quyền liên bang để đàn áp những nơi không cùng phe chính trị”. Cựu Phó Tổng thống Mỹ Kamala Harris cho rằng, việc triển khai Vệ binh Quốc gia là “một bước leo thang nguy hiểm nhằm kích động hỗn loạn” và là một phần trong “mưu đồ tàn nhẫn, được tính toán kỹ để gieo rắc hoang mang”. Hạ nghị sĩ Dân chủ bang California Sam Liccardo cảnh báo, các hành động của Tổng thống Donald Trump có nguy cơ “đẩy đất nước trượt dần vào con đường nguy hiểm”.

Trong khi đó, nhiều thành viên đảng Cộng hòa, một số kênh truyền thông như Fox News, Newsmax… đồng loạt ca ngợi hành động quyết đoán của Tổng thống Donald Trump, cho rằng “đã đến lúc phải dẹp loạn” và “California cần được cứu khỏi chính quyền cánh tả quá khích”.

Trên thực tế, từ lâu bang California đã là nơi đối đầu gay gắt với chính quyền Tổng thống Donald Trump về các vấn đề như môi trường, kiểm soát súng, phá thai và đặc biệt là nhập cư. Tuy nhiên, việc Tổng thống Donald Trump sử dụng quân đội chống lại bang mà không có sự chấp thuận đã đẩy mâu thuẫn lên một tầm mức chưa từng thấy.

Giới học giả luật hiến pháp ngay lập tức lên tiếng cảnh báo rằng, hành động của Tổng thống Donald Trump có thể tạo nên tiền lệ nguy hiểm, phá vỡ nguyên tắc cân bằng quyền lực trong hệ thống liên bang của Mỹ. Trong lịch sử hiện đại, Đạo luật nổi loạn 1807 chỉ được Tổng thống Mỹ viện dẫn vài lần, trong đó đáng chú ý nhất là vụ bạo loạn Rodney King năm 1992. Tuy nhiên, khi đó chính quyền bang California đã yêu cầu sự hỗ trợ từ chính quyền liên bang.

Lần này thì khác khi Thống đốc bang California Gavin Newsom công khai bác bỏ sự can thiệp, khiến sắc lệnh của Tổng thống Donald Trump có thể bị xem là vi hiến. Nếu Tòa án Liên bang ủng hộ chính quyền liên bang, nguy cơ lớn nhất là mở đường cho một Tổng thống, hiện tại hay trong tương lai, sử dụng quân đội như một công cụ đối đầu chính trị trong nội địa.

Những gì diễn ra ở Los Angeles hôm nay không thể tách rời khỏi bức tranh xã hội Mỹ hiện nay, nơi vấn đề nhập cư từ lâu đã là điểm nóng gây chia rẽ. Đối với nhiều người ủng hộ ông Trump, việc trục xuất người nhập cư trái phép là cần thiết để bảo vệ luật pháp, ngăn tội phạm và giảm gánh nặng cho hệ thống phúc lợi xã hội. Ngược lại, với cộng đồng nhập cư, người dân thành thị, giới trẻ và tầng lớp tiến bộ, những chính sách này bị coi là phân biệt chủng tộc, phi nhân đạo và trái với giá trị Mỹ.

Cuộc đối đầu “kép” tại Los Angeles vì thế không chỉ là một sự kiện bạo động hay bất đồng chính sách thông thường. Đó là một phép thử với khả năng vận hành thể chế dân chủ liên bang vốn dựa trên sự phân quyền, đồng thuận và tôn trọng giữa các cấp chính quyền.

Hoàng Hà