Cuộc đua cấy chip não: Elon Musk gặp thách thức từ Paradromics, Synchron

Vài năm trước, các giao diện não - máy (BCI) chủ yếu dừng ở mức thử nghiệm trong phòng thí nghiệm. Trong hai năm gần đây, lĩnh vực này đã bước sang giai đoạn hoàn toàn mới khi các thử nghiệm lâm sàng trên người bắt đầu diễn ra với tốc độ nhanh và quy mô ngày càng lớn hơn. Đây là cột mốc quan trọng, đánh dấu việc công nghệ từng được xem là “khoa học viễn tưởng” đang dần được kiểm chứng trong môi trường y học thực tế.

“12 người trên thế giới đã được cấy chip não của Neuralink”

Một trong những dấu mốc quan trọng là sự gia tăng các thử nghiệm trên người quy mô nhỏ nhưng có ý nghĩa về mặt lâm sàng.

Neuralink, hãng công nghệ thần kinh do Elon Musk sáng lập và điều hành, là tâm điểm của làn sóng thử nghiệm này. Sau nhiều năm phát triển trong bí mật, Neuralink được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) chấp thuận tiến hành thử nghiệm lâm sàng đầu tiên trên người vào giữa năm 2023. Đến đầu năm 2024, Neuralink đã thực hiện ca cấy chip não đầu tiên.

Người tham gia là Noland Arbaugh (sống tại bang Arizona, Mỹ), bệnh nhân bị liệt tứ chi, sau đó đã có thể điều khiển con trỏ máy tính bằng ý nghĩ, nhờ hàng nghìn điện cực siêu mảnh kết nối trực tiếp với vỏ não vận động. Dự án này vẫn tiếp tục được theo dõi để đánh giá độ an toàn và độ ổn định tín hiệu của thiết bị.

Theo Neuralink (có trụ sở tại bang California, Mỹ), các tín hiệu thần kinh thu được ổn định hơn so với dự kiến, cho phép bệnh nhân tương tác với máy tính trong thời gian dài mà không cần hiệu chỉnh lại liên tục.

Trong lịch sử nghiên cứu thần kinh, đã có khoảng 80 người được cấy ghép các dạng BCI khác nhau. Thế nhưng, thiết bị của Neuralink mang đến sự khác biệt khi có tới 1.024 điện cực đặt trực tiếp vào vùng vận động, với cách tiếp cận xâm lấn hơn so với nhiều đối thủ, và chip hoạt động không dây. Thế nhưng, nhược điểm là phải sạc pin thiết bị khoảng 5 giờ/lần. Noland Arbaugh cho biết Neuralink đã tích hợp cuộn sạc vào một số chiếc mũ để anh có thể nạp năng lượng ngay khi đội mũ.

Với Noland Arbaugh, thiết bị Neuralink mang đến bước ngoặt cho cuộc đời anh. Noland Arbaugh dành trung bình 10 tiếng mỗi ngày với thiết bị để học tập, đọc sách, chơi game, quản lý lịch trình và thậm chí sắp xếp các buổi phỏng vấn. Hiện anh theo học tại trường cao đẳng cộng đồng ở Arizona, chuẩn bị cho mục tiêu lấy bằng khoa học thần kinh, đồng thời bắt đầu sự nghiệp diễn thuyết.

Noland Arbaugh khẳng định: “Tôi cảm thấy như tìm lại được khả năng của mình và giờ có cách để biến nó thành điều có ý nghĩa”.

Noland Arbaugh sau ca phẫu thuật cấy chip não của Neuralink - Ảnh: Internet

Hồi tháng 9, Neuralink cho biết 12 người trên toàn thế giới đã được cấy chip của công ty, theo hãng tin Reuters. Con số này tăng so với thông báo trước đó vào tháng 6, khi đối tác của Neuralink là Viện Thần kinh Barrow cho biết 7 người bị liệt nặng đã nhận chip của Neuralink và đang sử dụng chúng để điều khiển các công cụ kỹ thuật số cũng như vật lý bằng ý nghĩ.

Theo Neuralink, tổng cộng các bệnh nhân này đã sử dụng thiết bị trong 2.000 ngày và tích lũy hơn 15.000 giờ hoạt động.

Vào tháng 7, Neuralink cho biết sẽ khởi động một nghiên cứu lâm sàng tại Vương quốc Anh để thử nghiệm chip, hợp tác với Bệnh viện Đại học College London và Bệnh viện Newcastle để tiến hành nghiên cứu.

Công ty của Elon Musk đã huy động được 650 triệu USD trong một vòng gọi vốn vào tháng 6.

Điểm nổi bật của Neuralink nằm ở công nghệ robot cấy ghép tự động, giúp đưa các sợi điện cực siêu nhỏ (kích thước chỉ bằng 1/20 sợi tóc) vào não mà hạn chế tổn thương mô. Song vì mức độ xâm lấn cao, nên các rủi ro y học và đạo đức vẫn là vấn đề mà giới quản lý và học thuật theo dõi chặt chẽ.

Elon Musk: Người được cấy chip não Neuralink sớm vượt trội người bình thường khi chơi game phản ứng nhanh

Cuối tháng 10, Elon Musk cho biết rằng những người được cấy chip não của Neuralink sẽ sớm vượt trội so với con người bình thường trong các trò chơi cần phản ứng nhanh.

Trước đó, tỷ phú giàu nhất thế từng tuyên bố cho rằng chip não Neuralink sẽ là phương án tốt nhất để con người kết hợp và cạnh tranh với hệ thống trí tuệ nhân tạo tổng quát (AGI) tương lai.

AGI được xem là siêu AI có khả năng hiểu, học hỏi và thực hiện các nhiệm vụ đa dạng một cách linh hoạt giống hay vượt trội con người. OpenAI gọi AGI là "một hệ thống có tính tự chủ cao, vượt trội hơn con người ở hầu hết công việc có giá trị kinh tế".

Theo Elon Musk, ngoài việc cho phép con người vận hành giao diện máy tính đơn giản bằng suy nghĩ của họ, Neuralink sẽ cung cấp cho họ những khả năng đặc biệt.

"Hãy trao cho mọi người siêu năng lực", tỷ phú người Mỹ sinh năm 1971 nói đùa.

Theo ông, mọi người sẽ thấy tương tác truyền thống giữa con người và máy tính "chậm đến mức đau đớn" sau khi sử dụng thiết bị cấy ghép để giao tiếp "nhanh hơn kiểu giao tiếp bằng cách gõ hoặc nói".

Elon Musk nhiều lần khẳng định Neuralink là công nghệ thúc đẩy cộng sinh giữa người và AI trong tương lai. Ông nhấn mạnh đây là phương án tốt nhất để ngăn AI vượt con người và mất kiểm soát theo kiểu robot trong loạt phim Kẻ hủy diệt.

"Đây là ý tưởng giúp ích cho nỗ lực duy trì an toàn AI. Chúng ta có thể giúp ý chí con người đạt năng lực như AI nếu khả năng tính toán tăng đáng kể", Giám đốc điều hành Neuralink nói.

Hàng loạt hãng công nghệ lớn nhất thế giới đang chạy đua phát triển AGI. Tuy nhiên, điều này cũng đặt ra nhiều lo ngại. Elon Musk từng chỉ trích OpenAI, công ty dẫn đầu về AI mà ông đồng sáng lập, vì cho rằng họ phát triển quá nhanh mà không xem xét đầy đủ những biện pháp bảo đảm an toàn AI.

Không chỉ cạnh tranh với AI, Elon Musk nói thiết bị Neuralink sẽ có khả năng phục hồi tế bào thần kinh bị thương tổn, giúp những người bị mù và liệt. "Nó cũng có thể giải quyết những vấn đề thần kinh như tâm thần phân liệt hoặc co giật, cũng như cải thiện trí nhớ", ông nhấn mạnh.

Elon Musk khẳng định mục tiêu của Neuralink không chỉ mang đến khả năng sinh hoạt bình thường cho người bị tổn thương thần kinh, mà còn nhằm cải thiện năng lực tự nhiên của con người. Ông cho rằng người dùng Neuralink sẽ có khả năng thị giác vượt trội người bình thường trong tương lai.

Neuralink được Elon Musk đồng sáng lập năm 2016 cùng 7 thành viên khác, nhưng đa số đã rời đi. Tỷ phú giàu nhất thế giới có tham vọng lớn khi tin Neuralink sẽ thay đổi thế giới, mở ra tiềm năng thần giao cách cảm. Năm 2019, Elon Musk nói con người sẽ "hợp nhất và đạt được sự cộng sinh với AI". Dù vậy, giới bảo mật lo ngại hệ thống có thể bị hacker tấn công.

Paradromics và Synchron thách thức Neuralink với lối đi riêng

Trong khi Neuralink gây chú ý nhờ tên tuổi của Elon Musk, công ty khởi nghiệp Paradromics (có trụ sở tại bang Texas) được giới khoa học đánh giá là “đối thủ thầm lặng nhưng đáng gờm”.

Paradromics theo đuổi cách tiếp cận khác Neuralink khi tập trung vào giải mã lời nói và giao tiếp thần kinh. Vào tháng 4.2025, Paradromics công bố đã thực hiện thành công thủ thuật cấy tạm thời thiết bị trong não người, nhằm thu thập dữ liệu từ vỏ não vận động và ngôn ngữ. Các tín hiệu này được dùng để tái tạo lời nói theo thời gian thực, giúp bệnh nhân mất khả năng nói, chẳng hạn do ALS (bệnh xơ cứng teo cơ một bên) hoặc đột quỵ, có thể “nói lại bằng máy tính”.

Thiết bị của Paradromics có tên Connexus Direct Data Interface, chứa hàng nghìn kênh ghi nhận tín hiệu thần kinh với độ phân giải cao hơn nhiều so với thế hệ cũ. Trong thử nghiệm tạm thời, nhóm nghiên cứu đã chứng minh khả năng giải mã chính xác các từ ngữ mà người dùng dự định phát âm, mở ra triển vọng phục hồi giao tiếp cho hàng triệu người mất ngôn ngữ.

Theo Giám đốc điều hành Matt Angle, Paradromics chuẩn bị chuyển sang giai đoạn thử nghiệm dài hạn trên bệnh nhân liệt, với mục tiêu thương mại hóa phiên bản đầu tiên trong khoảng 3 - 4 năm tới. Đến nay, Paradromics đã nhận được thêm hơn 100 triệu USD vốn đầu tư trong năm 2025, phần lớn đến từ các quỹ y sinh và công nghệ thần kinh.

Giao diện não - máy của Paradromics

Trái ngược với Neuralink và Paradromics - vốn cần phẫu thuật mở sọ để cấy thiết bị, Synchron (có trụ sở tại thành phố New York, Mỹ) lại đi theo hướng hoàn toàn khác là đưa thiết bị vào não qua hệ thống mạch máu.

Công nghệ mang tên Stentrode của Synchron hoạt động như một stent mạch máu đặc biệt, được đặt vào tĩnh mạch gần vỏ não vận động. Tại đây, các điện cực nhỏ sẽ ghi nhận tín hiệu thần kinh mà không cần chạm trực tiếp vào mô não. Cách tiếp cận này giúp giảm đáng kể rủi ro phẫu thuật, đồng thời có thể triển khai nhanh hơn trong môi trường lâm sàng.

Synchron đã hoàn thành giai đoạn đầu của chương trình thử nghiệm lâm sàng COMMAND tại Mỹ và Úc, ghi nhận kết quả khả quan: Bệnh nhân liệt có thể gửi tin nhắn, duyệt web và điều khiển thiết bị bằng ý nghĩ thông qua hệ thống Bluetooth kết nối với máy tính bảng.

Đến tháng 10, Synchron thông báo đang mở rộng sang giai đoạn 2 với nhiều trung tâm y tế lớn tham gia, đồng thời nhận thêm 75 triệu USD vốn đầu tư từ một nhóm nhà tài trợ dẫn đầu bởi Khosla Ventures và Bezos Expeditions (quỹ của Jeff Bezos). Mục tiêu là chuẩn bị cho giai đoạn tiền thương mại hóa vào cuối thập kỷ này.

Synchron được xem là ứng viên sáng giá nhất cho các ứng dụng y học sớm, nhờ tính an toàn và khả năng sản xuất hàng loạt dễ dàng hơn so với chip cấy sâu trong não.

Tổng quan về hệ thống BCI của Synchron và cách nó giúp người dùng khuyết tật vận động điều khiển các thiết bị kỹ thuật số của họ - Ảnh: Internet

Sơn Vân