Cuộc đua chuyển đổi năng lượng ở châu Âu: Thua ngay trước khi bắt đầu

Trong một báo cáo gần đây về Triển vọng năng lượng toàn cầu năm 2022, Công ty Tư vấn McKinsey dự kiến, năng lượng gió và mặt trời sẽ trở thành một loại năng suất sản xuất tải trọng cơ bản sớm nhất vào năm 2030.

Báo cáo cũng dành nhiều đánh giá tích cực cho những tiến bộ công nghệ đã cho phép chi phí gió, năng lượng mặt trời, phương tiện chạy bằng điện (EV) và bộ nhớ pin giảm đáng kể trong vài năm qua. Điều mà báo cáo này không nói là "kịch bản cơ bản" sẽ chỉ thành hiện thực khi có đủ nguồn cung cấp nguyên liệu thô.

Với tư cách là nhà đi trước trong cuộc đua chuyển đổi, châu Âu đặc biệt dễ bị ảnh hưởng bởi tình trạng thiếu hụt các nguyên liệu thô này. Do những thiếu hụt này, quá trình chuyển đổi có thể kết thúc trước khi được bắt đầu một cách nghiêm túc.

Hiện tại, mọi thứ có vẻ như đang diễn ra khá tốt. Giá ô tô điện đang tăng nhưng doanh số vẫn tăng mạnh, ít nhất một phần là do chính phủ khuyến khích và một phần khác là do giá nhiên liệu tăng vọt. CATL của Trung Quốc, một trong những công ty lớn trong lĩnh vực pin, gần đây đã báo cáo lợi nhuận quý đầu tiên của họ giảm do chi phí sản xuất cao hơn.

Điều này cho thấy rằng công ty cho đến nay đã hấp thụ được sự gia tăng chi phí do nguồn cung nguyên liệu thô bị thắt chặt nhưng công ty này sẽ tiếp tục thực hiện trong bao lâu là một câu hỏi còn bỏ ngỏ.

Trong khi đó, CEO của Rivian, Công ty khởi nghiệp EV do Amazon hậu thuẫn, đã cảnh báo về tình trạng thiếu pin trong không gian EV. Và đó là một lời cảnh báo nghiêm trọng rằng tất cả sản lượng tế bào của thế giới cộng lại chỉ chiếm dưới 10% những gì thế giới sẽ cần trong 10 năm. Có nghĩa là, 90% đến 95% chuỗi cung ứng không tồn tại.

Người ta sẽ nghĩ rằng ít nhất với gió và năng lượng mặt trời, các chuỗi cung ứng ở đó và phát triển tốt. Đó có thể là trường hợp các kim loại cần thiết để cung cấp vào các chuỗi cung ứng này đang có vấn đề về nguồn cung, đặc biệt là ở châu Âu. Giống như nhiên liệu hóa thạch, châu Âu có ít sản lượng khai thác tại chỗ nên phụ thuộc nhiều vào nhập khẩu.

Để làm cho vấn đề phức tạp hơn nhiều, nhà cung cấp nhôm, niken và kẽm chính là Nga. Hầu hết tất cả liti và đất hiếm được sử dụng ở châu Âu cũng có nguồn gốc từ nước ngoài. Các tác giả của một nghiên cứu từ Đại học KU Leuven của Bỉ cho biết: Quá trình chuyển đổi năng lượng toàn cầu đang tiến triển nhanh hơn so với dự án khai thác mỏ, với đồng, coban, lithium, niken và đất hiếm có nguy cơ gây gián đoạn nhu cầu kéo từ nay đến năm 2035, và cảnh báo châu Âu đang phải đối mặt với sự thiếu hụt tất cả các thành phần chính của quá trình chuyển đổi năng lượng.

Sản xuất trong nước là mong muốn nhưng khó xảy ra, ít nhất là ở quy mô có ý nghĩa. Một phân tích của Reuters lưu ý rằng, chế độ quản lý trong liên minh quy định rằng bất kỳ mỏ mới nào sẽ mất 15 năm kể từ khi lập kế hoạch cho đến khi bắt đầu sản xuất.

Nói cách khác, châu Âu đã khiến các công ty khai thác của mình không thể sản xuất các kim loại mà lục địa này cần để chuyển đổi khỏi nhiên liệu hóa thạch trong nước. Đồng thời, với lập trường đối với Nga và Trung Quốc, EU đang mạo hiểm với rất nhiều nguồn cung hiện tại của các kim loại này và các vật liệu quan trọng khác.

Và lần này, Mỹ không thể giúp vì họ đang vật lộn với việc giảm sự phụ thuộc vào các nguồn kim loại và khoáng sản quan trọng của nước ngoài. Theo các nhà nghiên cứu của Đại học KU Leuven, giải pháp đặt ra là tái chế. Từ năm 2040 - 2050, EU có thể cung cấp từ 50% đến 75% lượng khoáng sản quan trọng mà họ cần từ việc tái chế.

Đó là, nếu EU hành động ngay bây giờ để phát triển một chuỗi cung ứng tái chế. Và nếu tìm ra cách thu hẹp khoảng cách giữa cung và cầu đối với các khoáng sản này trong những năm cho đến năm 2040.

Việt Dũng