Cuộc gặp gỡ Mike Pompeo – Dương Khiết Trì liệu có giúp quan hệ Mỹ - Trung hòa dịu trở lại?

Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo và Ủy viên Bộ Chính trị Trung Quốc Dương Khiết Trì sẽ gặp nhau tại Hawaii ngày 17/6 để làm dịu quan hệ hai nước (Ảnh: Getty).

Trang tin Đông Phương của Hồng Kông ngày 16/6 dẫn nguồn thạo tin tiết lộ cuộc họp dự kiến sẽ được tổ chức vào thứ Tư (17/6) tại Căn cứ quân sự Hickam tại Trân Châu Cảng, Hawaii; tuy nhiên Nhà Trắng và Bộ Ngoại giao đã không trả lời khi được hỏi.

Trang Deutsche Welle của Đức ngày 16/6 đưa tin ông Pompeo sẽ rời Washington vào thứ Ba và gặp phái đoàn Trung Quốc do ông Dương Khiết Trì, Ủy viên Bộ Chính trị và Chủ nhiệm Văn phòng Ủy ban Đối ngoại Trung ương dẫn đầu để thảo luận về tình hình quan hệ song phương đã xấu đi nghiêm trọng kể từ đầu năm đến nay. Đây là lần đầu tiên hai người tiếp xúc với nhau kể từ lần cuối họ gọi điện cho nhau trao đổi về tình hình dịch bệnh hôm 15/4.

Tờ SCMP của Hồng Kông trước đó cũng đã dẫn nguồn xin giấu tên nói ông Dương Khiết Trì sẽ dẫn đầu đoàn đi Hawaii gặp gỡ Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo.

Cuộc tranh cãi về nguồn gốc virus Corona mới là một nguyên nhân khiến quan hệ Mỹ - Trung trở nên căng thẳng (Ảnh: Đa Chiều).

Trang tin Đa Chiều ngày 16/6 đưa tin Bloomberg ngày 15/6 nói cuộc gặp được tiến hành theo đề nghị của phía Trung Quốc, nhưng cho đến sáng 16/6 hai bên vẫn chưa công khai xác nhận sự kiện này, nguồn tin cho Bloomberg cũng từ chối tiết lộ nghị trình cụ thể cuộc gặp gỡ, chỉ nói nó sẽ diễn ra vào ngày 17/6 tại Hickam Air Force Base ở Hawaii, cùng dự với ông Mike Pompeo gặp gỡ phái đoàn ông Dương Khiết Trì có Trợ lý Ngoại trưởng David Stilwell. VOA ngày 15 cũng đưa tin, một nhà ngoại giao tiết lộ cuộc gặp này do phía Trung Quốc đề nghị.

Cơ quan truyền thông đầu tiên đưa tin về cuộc gặp này là trang web chính trị Mỹ Politico hôm 12/6, sau đó đến đài CNN. Tuy nhiên cả phía Mỹ và Trung Quốc đều chưa lên tiếng xác nhận hay bình luận

Theo Đông Phương, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Triệu Lập Kiên tại cuộc họp báo chiều 15/6 khi được hỏi đã từ chối xác nhận tin này, chỉ nói rằng các kênh ngoại giao Trung-Mỹ vẫn duy trì liên lạc, nếu có bất kỳ tin tức nào sẽ được công bố kịp thời. Tổng thống Mỹ Trump hồi tháng trước đã đe dọa cắt đứt quan hệ với Bắc Kinh và một số chuyên gia cho rằng mối quan hệ giữa hai nước đã giảm xuống mức thấp nhất từ trước đến nay. Hội đồng kinh doanh Mỹ - Trung cho rằng các biện pháp ngoại giao có thể giúp giải quyết bất đồng giữa Trung Quốc và Mỹ.

Chiều 15/6, ông Triệu Lập Kiên vẫn từ chối xác nhận thông tin về cuộc gặp Mike Pompeo - Dương Khiết Trì (Ảnh: AP).

BBC ngày 16/6 cho rằng, nếu chuyến đi diễn ra thuận lợi, đây sẽ là cuộc gặp gỡ giữa các quan chức cấp cao nhất kể từ sau vụ tranh chấp hai bên về đại dịch COVID-19 và luật an ninh quốc gia cho Hồng Kông ở Trung Quốc.

Theo BBC, cuộc gặp Mike Pompeo – Dương Khiết Trì diễn ra trong bối cảnh hiện nay có thể nhằm hướng tới mục tiêu làm dịu bớt quan hệ căng thẳng. Mối quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc ngày càng căng thẳng trong mấy tháng gần đây. Tổng thống Donald Trump thậm chí còn đe dọa cắt đứt mọi quan hệ với Trung Quốc.

Ông Pompeo đã nhiều lần lên tiếng phê phán Trung Quốc, bao gồm làm lây lan dịch bệnh COVID-19 ra toàn cầu, thông qua Luật An ninh quốc gia Hồng Kông và đối xử thô bạo với người thiểu số và theo tín ngưỡng thiểu số ở Trung Quốc.

Đồng thời, Hoa Kỳ đưa 3 tàu sân bay tới tuần tra trên Thái Bình Dương cùng một lúc, đây là sự phô diễn quân sự quy mô lớn đầu tiên như vậy trong những năm gần đây.

Mỹ triển khai cùng lúc 3 tàu sân bay tới tây Thái Bình Dương là một động thái hiếm thấy được cho là gây áp lực với Trung Quốc (Ảnh: Getty).

Nhìn chung, người ta dự kiến rằng cuộc họp lần này của ông Pompeo với các quan chức Trung Quốc chủ yếu là để cố gắng giảm bớt căng thẳng song phương gần đây giữa Mỹ và Trung Quốc trong nhiều vấn đề sau đây:

Dịch bệnh COVID-19

Hồi tháng trước, ông Pompeo nói rằng Trung Quốc vốn có cơ hội cứu sống hàng trăm ngàn người trên toàn thế giới, nếu họ minh bạch hơn khi bắt đầu bùng phát dịch bệnh, nhưng Trung Quốc lại từ chối chia sẻ thông tin với các nước trên thế giới.

Tổng thống Trump thì nhiều lần gọi dịch bệnh là "virus Trung Quốc"; ông Pompeo từng cao giọng, có "rất nhiều bằng chứng" cho thấy virus corona mới đến từ phòng thí nghiệm virus ở Vũ Hán. Trong khi đó, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Triệu Lập Kiên nhiều lần nói rằng virus corona mới ở Trung Quốc có thể có nguồn gốc ở Hợp chúng quốc Hoa Kỳ. Hồi tháng 3 ông Kiên còn nói cụ thể trên Twitter rằng quân đội Mỹ có thể đã mang virus đến Vũ Hán.

Tuy nhiên, “rất nhiều bằng chứng” mà ông Mike Pompeo nói cho đến nay vẫn chưa được đưa ra; ông Triệu Lập Kiên cũng chẳng đưa ra được bằng chứng nào cho những điều ông tuyên bố.

Phía Trung Quốc nói rằng Mỹ cáo buộc Trung Quốc để thoát khỏi những chỉ trích và trách nhiệm của họ về năng lực phòng chống dịch bệnh trong nước yếu kém.

Tuy nhiên, một số học giả tin rằng thái độ cứng rắn của Trung Quốc đối với việc truy tìm virus cũng tương tự như sách lược của Mỹ, đều là “người say không phải vì rượu”. Cả giới chính trị Trung Quốc và Mỹ đều đang sử dụng các tranh chấp về nguồn gốc virus để đặt ra các chương trình nghị sự chính trị có lợi cho mình và di chuyển các mâu thuẫn trong nước.

Việc Trung Quốc thông qua Luật An ninh Quốc gia cho Hồng Kông đã gây thêm căng thẳng trong quan hệ Mỹ - Trung (Ảnh: Getty).

Vấn đề Hồng Kông

Hoa Kỳ và Trung Quốc gần đây đã cãi nhau mãi về vấn đề Hồng Kông. Ông Pompeo nói rằng "Luật An ninh Quốc gia" mà Trung Quốc dự định thực hiện ở Hồng Kông là "hồi chuông báo tử" cho quyền tự trị của Hồng Kông.

Khi ra điều trần trước Quốc hội, Mike Pompeo nói rằng Trung Quốc về cơ bản đã phá hoại quyền tự trị của Hồng Kông và ông không thể ủng hộ Hồng Kông được hưởng địa vị thương mại đặc biệt như trước năm 1997 nữa.

Ông Donald Trump cũng tuyên bố sẽ ra lệnh bãi bỏ địa vị thương mại đặc biệt mà Hoa Kỳ dành cho Hồng Kông và sẽ áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với các quan chức Trung Quốc và Hồng Kông.

Vấn đề Đài Loan

Đồng thời, vấn đề Đài Loan vẫn là một trọng điểm ảnh hưởng đến quan hệ Mỹ-Trung. Hồi đầu tháng này, một chiếc máy bay vận tải C-40A của quân đội Mỹ đã cất cánh từ Okinawa, Nhật Bản và bay qua không phận Đài Loan đến eo biển Đài Loan. Bộ Quốc phòng Trung Quốc đã chỉ trích Mỹ xâm phạm lãnh thổ Trung Quốc và phá hoại hòa bình và ổn định ở eo biển Đài Loan.

Khi bà Thái Anh Văn nhậm chức người đứng đầu chính quyền Đài Loan vào tháng trước, ông Pompeo đã ra tuyên bố chúc mừng bà nói riêng và gọi bà Thái Anh Văn là "tổng thống", gây nên sự phản đối mạnh mẽ từ chính phủ Trung Quốc.

Chính phủ Mỹ gần đây cũng đã bán 18 ngư lôi hạng nặng MK-48 cho Đài Loan. Chính phủ Trung Quốc đã bày tỏ kiên quyết phản đối việc Mỹ bán vũ khí cho Đài Loan, gây tổn hại đến quan hệ Trung-Mỹ và hòa bình và ổn định ở eo biển Đài Loan.

Truyền thông Trung Quốc gọi các cuộc biểu tình ở Mỹ sau cái chết của George Floyd là "những cảnh đẹp" khiến Mỹ tức giận (Ảnh: Getty).

Cái chết của George Floyd

Các cuộc biểu tình và bạo loạn quy mô lớn nổ ra bởi sự đàn áp của cảnh sát dẫn đến cái chết của người đàn ông da đen George Floyd ở Mỹ cũng đã làm tăng thêm các điểm xung đột trong quan hệ Mỹ-Trung.

Tình trạng bất ổn ở Hoa Kỳ đã tạo nên một "môi trường tham quan" đầy hứng thú và chiến dịch tuyên truyền dư luận long trời lở đất ở Trung Quốc, từ chính quyền, dân chúng đến truyền thông đều nhân cơ hội này chống lại sự ủng hộ trước đây của Washington với các cuộc biểu tình ở Hồng Kông.

Trung Quốc đã cố gắng sử dụng cái chết của Floyd và các cuộc biểu phản đối các cuộc bạo loạn để chỉ trích chính phủ Mỹ, nhưng ông Pompeo nói thái độ của Trung Quốc là "sự tuyên truyền nực cười". Trong khi đó, Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho rằng những bình luận của ông Pompeo mới là “nực cười”.

Điều trớ trêu là ngay trước khi lên đường đi gặp gỡ người được cho là đồng cấp của phía Trung Quốc để tháo gỡ căng thẳng, ông Mike Pompeo vẫn tiếp tục chỉ trích Trung Quốc mạnh mẽ. Theo Deutsche Welle ngày 15/6, hôm Chủ nhật (14/6), phát biểu tại một cuộc họp trực tuyến của Hiệp hội Do Thái Hoa Kỳ, ông Mike Pompeo đã nói, Trung Quốc “đã dần trở thành một thách thức đối với dân chúng Hoa Kỳ và người dân của tất cả các quốc gia tự do”. Ông nói: "Chúng ta phải cảnh giác với mối đe dọa của Đảng Cộng sản Trung Quốc đối với lối sống của chúng ta”.

Giới quan sát cho rằng, đến gặp mặt với một tâm thế như thế thì hai bên khó có thể đạt được thành công.

Thu Thủy