Cuộc khẩu chiến Trump-Musk làm chao đảo chương trình không gian của Mỹ

Cuộc khẩu chiến bùng nổ ngày 5/6 giữa tỷ phú Elon Musk và Tổng thống Donald Trump đã đặt các hợp đồng trị giá khoảng 22 tỷ USD giữa SpaceX với chính phủ Mỹ vào thế rủi ro, đồng thời khiến tương lai của nhiều chương trình không gian quốc gia trở nên bất định.

Mâu thuẫn bắt nguồn từ việc tỷ phú công nghệ Musk chỉ trích các chính sách cắt giảm thuế và chi tiêu của ông Trump được khởi động từ tuần trước. Cuộc khẩu chiến sau đó nhanh chóng leo thang mất kiểm soát.

Tổng thống Trump công khai phản pháo ông Musk ngay tại Phòng Bầu dục. Sau đó ông Musk đăng tải nhiều bài viết trên mạng xã hội X nhằm đáp trả, khiến ông Trump dọa sẽ cắt đứt các hợp đồng chính phủ với các công ty do ông Musk điều hành.

Trụ sở SpaceX ở Hawthorne, California, Mỹ, ngày 5/6/2025. Ảnh: Reuters

Cơn giận dữ từ ông chủ SpaceX

Trước lời đe dọa này, tỷ phú Musk tuyên bố sẽ ngừng vận hành tàu vũ trụ Dragon của SpaceX, phương tiện được NASA sử dụng để đưa phi hành gia lên Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS). Tuy nhiên, chỉ vài giờ sau đó, ông Musk dường như thay đổi lập trường. Trả lời một người theo dõi trên mạng X kêu gọi “hạ nhiệt”, ông Musk viết: “Được rồi, chúng tôi sẽ không ngừng vận hành Dragon”.

Dù vậy, lời đe dọa ngừng vận hành tàu Dragon vẫn cho thấy “cơn giận dữ” chưa từng có của một trong những đối tác thương mại chủ chốt của NASA. Theo hợp đồng trị giá khoảng 5 tỷ USD, tàu Dragon là phương tiện duy nhất của Mỹ có khả năng đưa phi hành gia đến và về từ ISS, khiến SpaceX trở thành mắt xích quan trọng trong chương trình không gian Mỹ.

Cuộc khẩu chiến này đặt ra nhiều câu hỏi về mức độ “trừng phạt” mà Tổng thống Trump có thể áp dụng đối với ông Musk, nhân vật từng đứng đầu sáng kiến tinh gọn bộ máy chính phủ Mỹ cho đến tuần trước.

Nếu ông Trump ưu tiên trả đũa chính trị và hủy bỏ hàng tỷ USD hợp đồng của SpaceX với NASA và Bộ Quốc phòng, điều này có thể khiến chương trình phát triển không gian của Mỹ bị chậm lại đáng kể.

Người phát ngôn NASA Bethany Stevens từ chối bình luận trực tiếp về SpaceX, nhưng khẳng định: “Chúng tôi sẽ tiếp tục làm việc cùng các đối tác trong ngành để đảm bảo các mục tiêu không gian của Tổng thống được thực hiện”.

Tên lửa Falcon 9 của SpaceX và tàu vũ trụ Dragon được đặt tại bệ phóng 39A, chuẩn bị cho sứ mệnh đưa 4 phi hành gia lên Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS) từ Trung tâm Vũ trụ Kennedy của NASA, tại Florida, ngày 4/10/2022. Ảnh: Reuters

Mâu thuẫn giữa ông Trump và ông Musk cũng khiến mối quan hệ đặc biệt giữa một Tổng thống Mỹ và một “gã khổng lồ công nghiệp” bị đứt gãy. Mối quan hệ này từng mang lại nhiều quyền lợi quan trọng cho SpaceX như đề xuất chuyển đổi chương trình Mặt Trăng của NASA thành chương trình lên Sao Hỏa, kế hoạch xây dựng hệ thống phòng thủ tên lửa khổng lồ trong không gian và việc bổ nhiệm lãnh đạo không quân ủng hộ SpaceX làm người đứng đầu dự án này.

Việc dừng hoạt động tàu Dragon có thể gây gián đoạn chương trình ISS, một dự án hợp tác quốc tế kéo dài hơn 20 năm với sự tham gia của hàng chục quốc gia. Hiện chưa rõ ông Musk có thực sự cho dừng hoạt động tàu Dragon hay không và nếu có thì khi nào. Dù vậy NASA vẫn có phương án dự phòng để đưa phi hành gia lên ISS là sử dụng tàu Soyuz của Nga.

Vai trò của SpaceX trong chương trình không gian Mỹ

SpaceX đã khẳng định vị thế dẫn đầu từ lâu trước khi ông Musk bắt đầu tham gia sâu vào chính trường Mỹ năm 2024, xây dựng thị phần mạnh mẽ trong lĩnh vực phóng tên lửa và truyền thông vệ tinh. Theo các chuyên gia, điều này phần nào giúp SpaceX “tự bảo vệ” mình trước cú sốc trong quan hệ với ông Trump.

“Mặc dù cuộc khẩu chiến đó không gây thảm họa hoàn toàn vì SpaceX đã trở thành “gã khổng lồ” quốc tế trong ngành không gian, nhưng rõ ràng công ty sẽ mất đi doanh thu lớn và nhiều cơ hội hợp đồng”, Justus Parmar, CEO quỹ đầu tư Fortuna Investments, bình luận.

Kể từ khi Tổng thống Trump nhậm chức nhiệm kỳ 2, ngành không gian Mỹ và đội ngũ hơn 18.000 nhân viên NASA đã trải qua nhiều biến động, từ nguy cơ sa thải đến đề xuất cắt giảm ngân sách, khiến hàng chục chương trình khoa học có nguy cơ bị hủy bỏ, trong khi NASA vẫn chưa có người đứng đầu được bổ nhiệm chính thức.

Tỷ phú Jared Isaacman, người được ông Musk đề cử làm người đứng đầu NASA, được cho là “nạn nhân” đầu tiên trong cuộc tranh cãi khi bị Nhà Trắng bất ngờ rút khỏi danh sách đề cử cuối tuần qua. Ông Trump lý giải quyết định này bằng lý do ông Isaacman “hoàn toàn thuộc phe Dân chủ”, ám chỉ các khoản quyên góp chính trị của ông này, dù theo hồ sơ công khai, Isaacman đã ủng hộ cả hai đảng nhưng chủ yếu là các ứng cử viên Dân chủ.

Tham vọng đưa con người lên Sao Hỏa là điểm then chốt trong chương trình không gian của ông Trump, tuy nhiên điều này cũng gây áp lực lên các nguồn lực của NASA trong sứ mệnh đưa người trở lại Mặt Trăng.

Kế hoạch ngân sách của ông Trump từng đề xuất hủy bỏ các nhiệm vụ Artemis sau sứ mệnh thứ 3, đồng nghĩa với việc chấm dứt dự án tên lửa Space Launch System (SLS) bị đội vốn mà các nhiệm vụ này sử dụng. Tuy nhiên, phiên bản dự luật do Ủy ban Thương mại Thượng viện đưa ra vào cuối ngày 5/6 lại phục hồi ngân sách cho các sứ mệnh thứ 4 và thứ 5, cung cấp ít nhất 1 tỷ USD mỗi năm cho SLS đến năm 2029.

Vì tên lửa SpaceX có chi phí thấp hơn SLS, quyết định của chính quyền Tổng thống Trump trong thời gian tới về việc có phản đối các sửa đổi của Thượng viện hay không sẽ là thước đo cho sức mạnh còn lại của tỷ phú Musk.

Thành lập từ năm 2002, SpaceX đã nhận được 15 tỷ USD hợp đồng từ NASA cho tên lửa Falcon 9 và phát triển hệ thống tên lửa đa năng Starship – được kỳ vọng đưa phi hành gia NASA lên Mặt Trăng trong thập niên này.

Công ty còn được giao hàng tỷ USD để phóng phần lớn các vệ tinh an ninh quốc gia cho Bộ Quốc phòng, đồng thời xây dựng một chòm vệ tinh do thám khổng lồ cho một cơ quan tình báo Mỹ.

Cựu Phó Giám đốc NASA Lori Garver nhận định việc hủy bỏ hợp đồng SpaceX không chỉ bất lợi cho Mỹ mà có thể còn vi phạm pháp luật. Tuy nhiên, bà cũng cảnh báo: “Một CEO gây rối đe dọa ngừng vận hành tàu vũ trụ, đặt sinh mạng phi hành gia vào nguy hiểm là điều không thể chấp nhận được”.

Hoàng Phạm/VOV.VN Theo Reuters