Cuộc trao đổi tù nhân lịch sử giữa Nga với phương Tây

Tổng thống Nga V.Putin có mặt tại sân bay Vnukovo-2 đích thân đón các con tin được phương Tây trao trả về nước

Sau khi ngôi sao bóng rổ nữ của Mỹ Brittney Griner được thả vào tháng 12-2022, Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken chỉ đạo Bộ Ngoại giao nước này đề nghị trao đổi cựu lính thủy đánh bộ Mỹ Paul Whelan để đổi lấy doanh nhân người Nga Viktor Bout, người đã phải ngồi tù 11 năm ở Mỹ sau khi bị kết án 25 năm tù giam. Nhưng phía Nga sau đó đã từ chối.

Trong những tháng tiếp theo, theo đề xuất mới của Nga, trong các cuộc đàm phán với Đức, phía Mỹ nêu vấn đề trao đổi Vadim Krasikov - cựu Đại tá cấp cao của Tổng cục An ninh Liên bang Nga (FSB), hiện đang thụ án tù chung thân trong một nhà tù ở Đức, nhưng không đạt kết quả vì phía Đức không muốn thả. Trước đó, Krasikov bị kết án tù chung thân ở Đức do đã giết cựu chỉ huy Chechnya thuộc Nga.

Nhà báo Mỹ Evan Gershkovich khi bị tòa tuyên án tại Yekaterinburg, Nga

Một quan chức cấp cao của Mỹ nói rằng, Krasikov là cái tên hàng đầu trong danh sách những tù nhân mà Tổng thống Nga Vladimir Putin mong muốn trao đổi, nói cách khác, đó là “con cá” lớn nhất mà Nga muốn lấy lại. Ông Antony Blinken sau đó thảo luận nội bộ tại Bộ Ngoại giao Mỹ về ý tưởng mở rộng thỏa thuận để bao gồm cả nhân vật mà Đức và các nước phương Tây khác muốn trả tự do. Nhà Trắng biết việc nhà báo Evan Gershkovich bị bắt vào ngày 29-3-2023, khi tờ The Wall Street Journal, nơi phóng viên này làm việc, thông báo cho quan chức cấp cao của Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ về việc này. Sau đó, khi gọi điện cho Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov, ông Antony Blinken đã nhấn mạnh rằng, nhà báo Gershkovich làm việc cho ấn phẩm quốc tế có uy tín và cáo buộc về hoạt động gián điệp đối với phóng viên này là thái quá… Ông Sergei Lavrov khi đó đã trả lời rằng. Gershkovich “bị bắt quả tang” và “việc Gershkovich là nhà báo không mang lại cho ông ấy quyền miễn trừ”...

Vào tháng 4-2023, ông Antony Blinken nêu việc đưa chính trị gia đối lập Alexei Navalny vào thỏa thuận trao đổi tù nhân với Ngoại trưởng Đức Annalena Baerbock và gặp Thủ tướng Đức Olaf Scholz, người đã đồng ý với ý tưởng này. Các cuộc đàm phán sau đó chuyển sang “kênh tình báo”. CIA liên lạc với “các đồng nghiệp Nga” liên quan tới những người được cho là điệp viên. Ban đầu, phía Mỹ không muốn liên lạc qua kênh này, nhưng nhanh chóng nhận ra rằng đây là cách duy nhất.

Cựu Đại tá an ninh Nga Vadim Krasikov nằm trong danh sách ưu tiên của Nga

Mùa hè năm 2023 và năm 2024, người Mỹ bắt đầu thăm dò các đồng minh giam giữ những tù nhân có thể được Điện Kremlin quan tâm gồm những người bị cáo buộc là điệp viên Nga đang thụ án trong các nhà tù ở Ba Lan, Slovenia, Na Uy... Trong khi đó, Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ Jake Sullivan thường xuyên liên lạc với các quan chức Đức, hy vọng thuyết phục họ thả “sát thủ” Krasikov.

Đầu tháng 2-2024, tại Nhà Trắng, Tổng thống Joe Biden và Thủ tướng Olaf Scholz thảo luận về các lựa chọn cho đề xuất tiềm năng của Nga gồm cả Krasikov, Whelan, Gershkovich và Navalny. Thủ tướng Olaf Scholz được cho là đã nói rằng ông sẽ làm điều đó. Tuy nhiên, một tuần sau, tù nhân Navalny qua đời tại trại giam của Nga.

Một phát ngôn viên Nhà Trắng cho biết, Phó Tổng thống Mỹ Kamala Harris họp kín với Thủ tướng Olaf Scholz để nhấn mạnh tầm quan trọng của việc trả tự do cho Krasikov. Bà Harris đã trao đổi với Thủ tướng Robert Golob của Slovenia, nơi 2 tù nhân Nga được Mỹ xác định là ưu tiên hàng đầu của Nga bị giam giữ… Vào đầu tháng 7-2024, Giám đốc CIA William Burns trình bày nội dung thỏa thuận với các nhà đàm phán Nga. Lời đề nghị chính thức được đưa ra vào giữa tháng 7-2024. Và, Mátxcơva đã đồng ý...

Cuộc trao đổi đã diễn ra ở Ankara hôm 1-8 liên quan đến tổng số 26 tù nhân bị giam trong các nhà tù ở 7 nước bao gồm Mỹ, Đức, Ba Lan, Slovenia, Na Uy, Nga, Belarus. 10 người, trong đó có 2 trẻ em, được trở về Nga. Còn lại, 13 người được đưa tới Đức, 3 người trở về Mỹ.

Theo Gazeta

Hoàng Tuất