Đã có 'điểm dừng' hạn chế việc giám định nhiều lần

Theo phản ánh của địa phương, Luật Giám định tư pháp, các văn bản hướng dẫn thi hành và các quy định có liên quan đến giám định tư pháp đều chưa quy định trường hợp có nhiều kết luận giám định khác nhau thì kết quả của lần giám định nào sẽ là kết quả chính thức được sử dụng trong việc giải quyết vụ án. Đồng thời cũng chưa quy định chế tài xử lý trong trường hợp kéo dài việc giám định, chế tài xử lý giám định viên làm không đúng, không đầy đủ trách nhiệm khi thực hiện hoạt động giám định. Điều này đã gây khó khăn trong hoạt động tố tụng. Địa phương đề nghị Bộ Tư pháp hướng dẫn để giải quyết những vấn đề trên.

Kết luận giám định tư pháp là một trong những nguồn chứng cứ được thu thập theo thủ tục luật định, làm căn cứ để cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng có thẩm quyền xem xét, đánh giá và quyết định khi giải quyết vụ án. Ảnh: T.Hải

Trả lời kiến nghị của địa phương, Bộ Tư pháp cho biết, theo quy định của Luật Giám định tư pháp năm 2012 thì các cơ quan giám định tư pháp là độc lập, tự chịu trách nhiệm trước pháp luật về kết quả giám định, không có quy định cơ quan giám định ở cấp nào là cao hơn. Bởi lẽ, kết luận giám định tư pháp mang tính khoa học, là một trong những nguồn chứng cứ được thu thập theo thủ tục luật định, làm căn cứ để cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng có thẩm quyền xem xét, đánh giá và quyết định khi giải quyết vụ án. Do đó, không nên đặt ra yêu cầu xác định “kết luận giám định cuối cùng” vì không thể coi kết luận giám định của một cấp nào đó là tuyệt đối đúng. Trách nhiệm của cơ quan tiến hành tố tụng, người có thẩm quyền tiến hành tố tụng là cần xem xét, đánh giá kết luận giám định cùng với các nguồn chứng cứ khác.

Trường hợp có mâu thuẫn về kết luận giám định, nếu thấy cần thiết thì cơ quan tiến hành tố tụng, người tiến hành tố tụng quyết định trưng cầu giám định lại. Theo Bộ Tư pháp, quy định này cũng phù hợp với thông lệ chung trên thế giới. Tuy nhiên, Luật Giám định tư pháp cũng đã có quy định (Điều 30) nhằm hạn chế việc giám định nhiều lần và có “điểm dừng”. Theo đó, nếu vụ việc đã được Hội đồng giám định lại lần thứ hai thì không giám định lại nữa, trừ trường hợp đặc biệt do Chánh án TAND TC, Viện trưởng VKSND TC quyết định.

Đồng thời theo quy định tại Điều 212 Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015: Kết luận giám định lại trong trường hợp do Hội đồng giám định thực hiện trong trường hợp đặc biệt được sử dụng để giải quyết vụ án.

Về chế tài xử lý trong trường hợp kéo dài việc giám định, chế tài xử lý giám định viên làm không đúng, không đầy đủ trách nhiệm khi thực hiện hoạt động giám định, Bộ Tư pháp cho biết: Luật Giám định tư pháp đã có một số quy định có tính chất xác định trách nhiệm của cá nhân, tổ chức được trưng cầu thực hiện giám định trong việc tiếp nhận và thực hiện giám định (Điều 4); cấm việc cố ý kéo dài thời gian thực hiện giám định (khoản 3 Điều 6); quy định nghĩa vụ của người giám định trong việc thực hiện và trả kết luận giám định đúng thời hạn yêu cầu (điểm c khoản 2 Điều 23).

Tùy tính chất, mức độ vi phạm người giám định có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định tại Điều 383 Bộ luật Hình sự về tội từ chối kết luận giám định.

Bộ Tư pháp cho rằng, các quy định liên quan đến hoạt động giám định tư pháp cơ bản đồng bộ. Các cơ quan liên quan sẽ triển khai thực hiện nghiêm túc Luật Giám định tư pháp năm 2012, Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015 và các quy định có liên quan thì chất lượng hoạt động giám định tư pháp và chất lượng hoạt động tố tụng trong thời gian tới sẽ được nâng cao, khắc phục được những khó khăn, vướng mắc nêu trên.

Điều 30 Luật Giám định tư pháp quy định:

1. Trong trường hợp có sự khác nhau giữa kết luận giám định lần đầu và kết luận giám định lại về cùng một nội dung giám định thì việc giám định lại lần thứ hai do người trưng cầu giám định quyết định. Việc giám định lại lần thứ hai phải do Hội đồng giám định thực hiện.

Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ quản lý về lĩnh vực cần giám định quyết định thành lập Hội đồng để thực hiện giám định lại lần thứ hai, Hội đồng giám định gồm có ít nhất 3 thành viên là những người có chuyên môn cao và có uy tín trong lĩnh vực cần giám định. Hội đồng giám định hoạt động theo cơ chế giám định tập thể quy định lại khoản 3 Điều 28 của Luật này.

2. Trong trường hợp đặc biệt, Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao, Chánh án TAND tối cao quyết định việc giám định lại sau khi đã có kết luận của Hội đồng giám định.

Thanh Hải