Đa dạng hóa các loại hình vận tải đường sắt

Phát huy thế mạnh vận tải liên vùng

Tuyến đường sắt Hà Nội - Đồng Đăng đi qua tỉnh Bắc Ninh được xác định là “xương sống” của vận tải hàng hóa liên vùng kết nối Thủ đô Hà Nội với một số tỉnh công nghiệp trọng điểm phía Bắc. Tuyến đường sắt này đảm nhiệm vai trò vận chuyển hàng hóa trong nước, hàng hóa, hành khách liên vận quốc tế, tạo cửa ngõ giao thương qua biên giới tỉnh Lạng Sơn. Hàng hóa từ một số Khu công nghiệp Yên Phong, Tiên Sơn, Quế Võ, Quang Châu… (Bắc Ninh) được tập kết về ga Yên Viên (Hà Nội), ga Kép để vận chuyển đi Lạng Sơn, Trung Quốc.

Biểu diễn dân ca quan họ trên tàu du lịch văn hóa "Hà Nội 5 cửa ô".

Khảo sát cho thấy khi nền kinh tế phục hồi, hoạt động vận tải đường sắt phát triển trở lại. Theo ngành chức năng, 10 tháng năm nay, mỗi ngày, trên tuyến Hà Nội - Đồng Đăng có 12 chuyến tàu nội địa và tàu liên vận quốc tế, tăng 4 chuyến/ngày so với năm trước. Trong đó có 8 chuyến tàu liên vận chở hàng hóa và hành khách/ngày sang Trung Quốc, chủ yếu nông sản, linh kiện điện tử, vật liệu công nghiệp với khối lượng khoảng 1,8 nghìn tấn/tàu. Các ga như: Yên Viên (Hà Nội), Từ Sơn, Kép (Bắc Ninh) trở thành điểm trung chuyển hàng hóa lớn, phục vụ tốt cho các doanh nghiệp xuất, nhập khẩu. Qua đó tạo cơ hội cho hàng hóa của Việt Nam, trong đó có tỉnh Bắc Ninh tiếp cận sâu hơn vào thị trường Trung Quốc và ngược lại, góp phần thúc đẩy hoạt động xuất nhập khẩu.

Theo ngành chức năng, 10 tháng năm 2025, mỗi ngày tuyến Hà Nội - Đồng Đăng có 12 chuyến tàu nội địa và tàu liên vận quốc tế, tăng 4 chuyến/ngày so với năm trước; trong đó có 8 chuyến tàu liên vận chở hàng hóa và hành khách/ngày sang Trung Quốc.

Theo đại diện ngành đường sắt, Bắc Ninh có vị trí đặc biệt trong mạng lưới đường sắt quốc gia. Ngành đường sắt đang phối hợp với địa phương mở rộng dịch vụ logistics đường sắt nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp trong khu công nghiệp đưa hàng hóa trực tiếp lên tàu ngay tại một số ga trên địa bàn tỉnh nhằm giảm chi phí vận tải và thời gian giao nhận hàng hóa với đối tác theo định hướng đưa cửa khẩu vào sâu trọng nội địa.

Với mục đích khai thác tối đa công năng của đường sắt, lợi thế vùng, từ đầu tháng 9/2025, lần đầu tiên ngành đường sắt đưa vào khai thác tàu du lịch văn hóa “Hà Nội 5 cửa ô”. Tuyến Thăng Long - Kinh Bắc, bắt đầu từ ga Hà Nội đến ga Từ Sơn (Bắc Ninh), mở ra hành trình độc đáo kết nối Thủ đô ngàn năm văn hiến với miền đất giàu truyền thống văn hóa. Với quãng đường di chuyển khoảng 1 giờ, du khách có những khoảnh khắc đáng nhớ và khám phá nét văn hóa đặc sắc nơi vùng quê quan họ; được tận hưởng không gian sang trọng của đoàn tàu 2 tầng, nội thất gỗ mộc mạc mang vẻ hoài cổ. 5 toa tàu được thiết kế theo 5 cửa ô gợi nhắc ký ức Thăng Long xưa với các tên gọi nổi tiếng: Ô Chợ Dừa, Ô Đống Mác, Ô Quan Chưởng, Ô Cầu Dền, Ô Cầu Giấy. Bên cạnh đó, du khách còn được ngắm cảnh phố phường, làng quê, thưởng thức hương vị của bánh cốm, trà sen và nghe những làn điệu quan họ đằm thắm hòa cùng tiếng lăn bánh nhịp nhàng trên đường ray. Du khách xuống tại ga Từ Sơn, tiếp tục hành trình về đền Đô - Di tích quốc gia đặc biệt thờ tám vị vua triều Lý.

Tàu du lịch văn hóa “Hà Nội 5 cửa ô” là điểm nhấn mới trong khai thác kinh tế du lịch gắn với bảo tồn văn hóa xưa và nay. Mỗi ngày, tàu có 2 chuyến vận tải hành khách trong nước và du khách nước ngoài. Sau hơn hai tháng khai trương, tuyến này có 77 chuyến tàu đưa đón khoảng 17 nghìn lượt khách.

Bảo đảm an toàn thông tin và kết cấu hạ tầng

Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng, Kết luận số 49-KL/TW ngày 28/2/2023 của Bộ Chính trị và các quy hoạch phát triển giao thông vận tải đã khẳng định đường sắt là một trong những lĩnh vực vận tải cần ưu tiên đầu tư. Đây là phương thức vận tải có nhiều ưu điểm, hài hòa giữa các phương thức vận tải (hàng không, đường thủy, hàng hải và đường bộ), vận tải khối lượng lớn, nhanh, chi phí rẻ, an toàn, bảo vệ môi trường có khả năng kết nối rộng và xuyên quốc gia…

Tàu vận chuyển hàng hóa qua ga Kép.

Thực hiện chủ trương này, những năm qua, ngành đường sắt quan tâm và triển khai nhiều giải pháp bảo đảm an toàn cho các tuyến đường sắt, trong đó có tuyến Hà Nội - Đồng Đăng. Theo đại diện lãnh đạo Tổng công ty Đường sắt Việt Nam, ngành đang tập trung nâng cao năng lực vận hành và chất lượng dịch vụ trên tuyến Hà Nội - Đồng Đăng qua tỉnh Bắc Ninh. Với hành khách, mục tiêu là tăng chuyến, cải thiện thời gian, chất lượng toa tàu. Đối với hàng hóa, đơn vị phát triển theo hướng mở rộng khai thác logistics nhằm đáp ứng nhu cầu xuất nhập khẩu ngày càng lớn.

Một trong những yếu tố quyết định hiệu quả khai thác vận tải đường sắt hiện nay là hệ thống thông tin, tín hiệu, bởi đây là hoạt động cốt lõi bảo đảm an toàn cho các chuyến tàu. Trước đây, việc điều hành chạy tàu chủ yếu bằng phương thức thủ công, phụ thuộc nhiều vào con người, dẫn tới năng suất khai thác chưa cao. Những năm gần đây, ngành đường sắt đã triển khai nâng cấp hệ thống tín hiệu tại nhiều ga trọng điểm như: Yên Viên, Từ Sơn, Kép, Đồng Đăng, qua đó nâng cao độ an toàn và rút ngắn thời gian giãn cách giữa các đoàn tàu. Tổng công ty Đường sắt Việt Nam chỉ đạo các đơn vị trực thuộc thực hiện lộ trình số hóa toàn bộ hệ thống điều hành, kết nối trực tiếp giữa trung tâm điều độ và các ga dọc tuyến nhằm phát hiện sớm sự cố, bảo đảm an toàn vận hành. Hệ thống thông tin tín hiệu này giúp tăng năng suất khai thác từ 15-20%, đồng thời bảo đảm an toàn tuyệt đối cho hành khách và hàng hóa. Đây là nền tảng quan trọng để ngành tiến tới phát triển logistics đường sắt thông minh.

Cán bộ Công ty cổ phần Thông tin tín hiệu Đường sắt Bắc Giang kiểm tra thông tin tín hiệu tại ga Từ Sơn.

Ông Bành Văn Đức, Giám đốc Công ty cổ phần Thông tin tín hiệu Đường sắt Bắc Giang cho biết, đợt mưa bão vừa qua, hệ thống thông tin tín hiệu đường sắt trên tuyến bị hư hỏng nghiêm trọng. Để không gián đoạn thông tin tín hiệu, Công ty đã huy động tối đa lực lượng sửa chữa kịp thời hệ thống đường dây, đường ngang cảnh báo tự động, bảo đảm thông tin liên lạc chỉ huy chạy tàu, an toàn đường sắt. Tại các ga điển hình trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh như: Từ Sơn, Lim, Thị Cầu, Bắc Giang, Kép… cán bộ trực 24/24 giờ, thực hiện nghiêm hoạt động nghiệp vụ, giúp các đoàn tàu vận hành thông suốt.

Cùng với các giải pháp trên, ngành đường sắt chú trọng duy tu bảo dưỡng hạ tầng, ứng dụng hệ thống bán vé, điều hành, theo dõi hành trình và giám sát kỹ thuật trực tuyến. Các ga đầu mối đang được nghiên cứu chuyển đổi thành trung tâm logistics đường sắt kết nối với đường bộ. Dự kiến giai đoạn 2026-2030, ngành đường sắt phối hợp với tỉnh Bắc Ninh hình thành mạng lưới trung chuyển hàng hóa khép kín, kết nối trực tiếp với các khu công nghiệp Yên Phong, Quế Võ, Tiên Sơn, Đình Trám, Quang Châu. Khi đó, hàng hóa sản xuất tại doanh nghiệp có thể được đưa thẳng lên tàu tại các ga gần nhất, giảm áp lực cho đường bộ và chi phí logistics.

Theo định hướng của Bộ Xây dựng, đến năm 2030, ngành đường sắt sẽ từng bước hiện đại hóa tuyến Hà Nội - Đồng Đăng, hình thành trục vận tải logistics liên vùng. Trong đó, Bắc Ninh giữ vai trò “điểm trung chuyển chiến lược” giữa Thủ đô và vùng biên giới phía Bắc. Được biết, tỉnh đã quy hoạch hệ thống kho bãi và khu logistics tại Tiên Sơn, Yên Phong nằm sát tuyến đường sắt quốc gia, tạo điều kiện cho doanh nghiệp kết nối đường bộ, đường sắt và cảng biển. Từ thực tế hiệu quả khai thác, có thể thấy tuyến đường sắt Hà Nội - Đồng Đăng có tiềm năng lớn trong gắn kết vùng, giảm tải cho đường bộ và hỗ trợ logistics hiện đại. Việc tiếp tục đổi mới tư duy quản lý, đầu tư đồng bộ hạ tầng và tín hiệu sẽ là chìa khóa để đường sắt thực sự trở lại vai trò trụ cột trong hệ thống giao thông quốc gia.

Minh Linh