Đà mới trước ngưỡng bản lề

Các tòa nhà tài chính ở khu vực trung tâm Thành phố Hồ Chí Minh bên sông Sài Gòn, đối diện bán đảo Thủ Thiêm, phường An Khánh. Ảnh: Hồng Đạt/TTXVN

Đây không chỉ là thời điểm kiểm nghiệm sức bền của nền kinh tế, mà còn là giai đoạn hội tụ của cải cách thể chế, điều chỉnh mô hình tăng trưởng và định vị chiến lược đối ngoại, chuẩn bị cho chu kỳ phát triển mới gắn với định hướng của Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Về kinh tế, giới bình luận quốc tế đặc biệt chú ý tới mục tiêu tăng trưởng cao dựa trên cải cách cấu trúc mà Việt Nam đặt ra cho năm 2026, trong bối cảnh thương mại toàn cầu chậm lại và chủ nghĩa bảo hộ gia tăng. Việc hướng tới tăng trưởng Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) hai chữ số từ năm 2026 được đánh giá là táo bạo, song không hoàn toàn thiếu cơ sở nếu các cải cách then chốt được triển khai hiệu quả.

Các chuyên gia của Dezan Shira & Associates (Hong Kong, Trung Quốc) cho rằng mục tiêu tăng trưởng GDP khoảng 10% năm 2026 là rất tham vọng, nhưng phản ánh đúng giai đoạn bản lề của lộ trình phát triển, khi Việt Nam chuyển trọng tâm từ tăng trưởng dựa vào chi phí thấp sang tăng trưởng giá trị cao, dựa trên đổi mới sáng tạo. Theo đánh giá này, Chính phủ Việt Nam đang tái cấu trúc chính sách nhằm củng cố vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu, đồng thời hướng tới mục tiêu GDP bình quân đầu người 5.400–5.500 USD.

Trọng tâm của chiến lược tăng trưởng mới là chuyển từ mô hình dựa nhiều vào sản xuất – xuất khẩu truyền thống sang tăng trưởng giá trị cao, dựa trên đổi mới sáng tạo, công nghệ số và kinh tế xanh. Các sáng kiến chiến lược như Nghị quyết 68, Quy hoạch điện VIII, quy hoạch ngành bán dẫn quốc gia và sáng kiến Trung tâm Tài chính quốc tế được kỳ vọng tạo nền tảng cho chiến lược tăng trưởng bền vững trong giai đoạn mới.

Theo Tiến sĩ David Dapice, chuyên gia hàng đầu về kinh tế Đông Nam Á từ Đại học Tufts (Mỹ), các sáng kiến dựa trên “4 trụ cột” – khu vực tư nhân, động lực công nghệ, cải cách pháp luật và hội nhập quốc tế sâu rộng – nếu được thực thi hiệu quả, có thể giúp Việt Nam tăng tốc trong nửa sau của thập niên này.

Từ góc độ thể chế, báo cáo mới nhất về triển vọng môi trường kinh doanh tại Việt Nam của nhóm cố vấn PDLegal LLC (Singapore) cho thấy làn sóng cải cách hành chính sâu rộng, cùng số lượng luật mới được ban hành và sửa đổi ở quy mô chưa từng có, là cách Việt Nam cụ thể hóa quá trình chuyển đổi sang kinh tế xanh và kinh tế số. Các quy định mới, từ Luật Công nghiệp công nghệ số, Luật Doanh nghiệp sửa đổi, Luật Chuyển đổi số đến kế hoạch xây dựng Trung tâm Tài chính quốc tế tại TP. Hồ Chí Minh và Đà Nẵng, được coi là nền tảng pháp lý quan trọng cho tăng trưởng bền vững từ năm 2026.

Ở góc nhìn nhà đầu tư, ông Dominic Scriven – Chủ tịch Dragon Capital – thừa nhận mục tiêu tăng trưởng GDP 10% là rất cao, song với gần 3 thập niên gắn bó với Việt Nam, ông cho rằng quyết tâm chính trị cùng các giải pháp cụ thể hiện nay tạo ra cơ sở để tin rằng Việt Nam có thể tiệm cận mục tiêu này.

Trong khi đó, các ngân hàng lớn duy trì cách tiếp cận thận trọng hơn. UOB (Singapore) dự báo tăng trưởng GDP Việt Nam năm 2026 khoảng 7%, còn MUFG (Nhật Bản) đưa ra mức 8,2%, vẫn thuộc nhóm cao nhất khu vực. Quan điểm chung cho rằng tăng trưởng cao có thể đạt được trong ngắn hạn, song việc duy trì mức hai chữ số đòi hỏi cải cách sâu rộng hơn về năng suất, phát triển khu vực tư nhân trong nước và quản lý nợ công chặt chẽ.

Ông Suan Teck Kin – Giám đốc Khối Nghiên cứu thị trường và Kinh tế toàn cầu của UOB – lưu ý Việt Nam cần bước vào giai đoạn thận trọng hơn năm 2026. Trong khi đó, MUFG nhấn mạnh giá trị lớn nhất không nằm ở con số tăng trưởng ngắn hạn, mà ở các cải cách cơ cấu có thể giải phóng năng suất và tháo gỡ các rào cản tăng trưởng trong trung hạn.

Bên cạnh kinh tế, năm 2026 còn là mốc quan trọng về chính trị và quản trị quốc gia. Đây là thời điểm đánh giá hiệu quả của làn sóng cải cách hành chính quy mô lớn chưa từng có, bao gồm tinh gọn bộ máy, hợp nhất cơ quan và sửa đổi, ban hành hàng loạt đạo luật mới liên quan tới công nghệ số, doanh nghiệp, chuyển đổi xanh và tài chính.

Đáng chú ý, Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng Cộng sản Việt Nam dự kiến diễn ra đầu năm 2026 sẽ bầu ra ban lãnh đạo nhiệm kỳ mới và xác lập các định hướng chính sách dẫn dắt phát triển quốc gia trong giai đoạn tiếp theo. Giới bình luận quốc tế nhìn nhận ban lãnh đạo mới sẽ tiếp tục duy trì nguyên tắc quyết định tập thể, bảo đảm tính ổn định và kế tục chính sách, qua đó giữ vững sự nhất quán trong định hướng phát triển kinh tế và đối ngoại. Tuy nhiên, điều này cũng đặt ra thách thức về năng lực thực thi của bộ máy hành chính trong bối cảnh yêu cầu cải cách ngày càng cao.

Trên mặt trận đối ngoại, cạnh tranh chiến lược giữa các cường quốc tiếp tục là thách thức lớn đối với triển vọng tăng trưởng của Việt Nam năm 2026. Trong bối cảnh đó, dư luận quốc tế kỳ vọng Việt Nam sẽ duy trì cách tiếp cận ngoại giao linh hoạt, đồng thời chuyển dịch rõ nét hơn từ thích ứng sang chủ động định hình môi trường bên ngoài.

Một số nhà phân tích quốc tế nhận định Việt Nam sẽ không chỉ phản ứng trước các biến động quốc tế, mà chủ động sử dụng ngoại giao để định hình môi trường bên ngoài theo hướng có lợi cho phát triển trong nước. Trong bối cảnh này, đối ngoại được nâng lên thành nhiệm vụ “trọng yếu, thường xuyên”, có vị thế ngang hàng với quốc phòng và an ninh, với sự phối hợp của ba trụ cột: ngoại giao Đảng, ngoại giao Nhà nước và ngoại giao nhân dân, nhằm củng cố vị thế quốc tế, nâng cao năng lực tự chủ chiến lược và xử lý sớm các rủi ro từ bên ngoài.

Nhìn tổng thể, năm 2026 có thể là phép thử quyết định liệu Việt Nam có thể chuyển mình từ một nền kinh tế mới nổi tăng trưởng cao sang mô hình phát triển bền vững dựa trên đổi mới sáng tạo hay không. Mục tiêu tăng trưởng hai chữ số thể hiện sự tự tin chiến lược, nhưng cũng đi kèm rủi ro nếu cải cách thể chế, nâng cao năng suất và quản lý tài khóa không theo kịp.

Việt Nam đang lựa chọn một công thức phát triển không dễ dàng, song thể hiện rõ quyết tâm hướng tới mục tiêu trở thành quốc gia thu nhập cao vào năm 2045, trên nền tảng ổn định chính trị, đối ngoại linh hoạt, thận trọng và cải cách kinh tế từng bước nhưng quyết liệt. Trong công thức đó, pháp luật và chính sách không chỉ là công cụ quản lý, mà đang dần trở thành động lực tăng trưởng trung tâm cho giai đoạn phát triển tiếp theo. Với những đặc điểm này, năm 2026 được giới quan sát xem là phép thử quan trọng đối với mô hình phát triển của Việt Nam trên con đường đi tới phát triển bền vững dựa trên đổi mới sáng tạo.

Lê Ánh (TTXVN)