Đã tìm ra nguyên nhân gây động đất ở Kon Tum

Liên quan đến các trận động đất liên tiếp xảy ra trong thời gian qua ở huyện Kon Plông, tỉnh Kon Tum, Viện Vật lý địa cầu (Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) đã thực hiện khảo sát thực địa và có báo cáo bước đầu.

Cụ thể, theo báo cáo của Viện Vật lý địa cầu sáng 11/5, thực hiện ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Lê Văn Thành, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH-CN), Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, ngày 19/4/2022, đoàn kỹ thuật (gồm các chuyên gia, các nhà khoa học) do Viện Vật lý địa cầu thành lập đã tổ chức đi khảo sát thực địa, đánh giá hoạt động động đất tại khu vực huyện Kon Plông, tỉnh Kon Tum và lân cận. Đoàn kỹ thuật làm việc từ ngày 19 đến 29/4. Đoàn liên ngành Bộ KH-CN và Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (bao gồm cả nhà quản lý) làm việc từ ngày 26 đến 29/4.

Theo kết quả kiểm tra, khảo sát, đánh giá ảnh hưởng của động đất, cho đến thời điểm hiện tại, Viện Vật lý địa cầu kết luận các trận động đất xảy ra từ tháng 3/2021 đến 4/2022 có độ lớn M = 1,6 - 4,5 tại khu vực huyện Kon Plông, Kon Tum và lân cận gây chấn động lớn nhất là cấp V theo thang MSK-64. Với cường độ chấn động như vậy là chưa đến mức độ nghiêm trọng.

Nhận định bước đầu của Viện Vật lý địa cầu, động đất khu vực huyện Kon Plông, Kon Tum là động đất kích thích gây ra do hồ chứa. Động đất kích thích xảy ra khi hồ chứa thủy điện hoặc thủy lợi hoạt động tích nước, tạo sức ép lên hệ thống đứt gãy bên dưới khiến động đất xảy ra sớm hơn so với hoạt động tự nhiên.

Thủy điện Thượng Kon Tum được cho có liên quan đến tình trạng động đất tại Kon Tum. Ảnh: Thanh niên

Tại Việt Nam, động đất kích thích từng xảy ra tại thủy điện Hòa Bình, thủy điện Sông Tranh 2, thủy điện Đắk Đrink. Trong đó, động đất kích thích xảy ra tại sông Tranh 2 kéo dài từ năm 2012 đến nay với hàng trăm trận. Hiện tượng này có thể kéo dài vài năm, thậm chí vài chục năm như từng xảy ra tại Ấn Độ.

Tuy nhiên, báo cáo của Viện Vật lý địa cầu khẳng định: “Để khẳng định nguyên nhân phát sinh động đất và có cơ sở để dự báo xu thế hoạt động động đất và cường độ của động đất trong tương lai nhằm đánh giá khả năng gây thiệt hại cho các công trình dân sinh và thủy điện cần có những khảo sát, quan trắc và nghiên cứu chi tiết về địa chất kiến tạo và chế độ địa chấn trong khu vực Kon Tum và lân cận”.

Theo Viện Vật lý địa cầu, các kết quả nghiên cứu trước đây về chế độ kiến tạo và hoạt động động đất tại khu vực Kon Tum và lân cận chưa đủ độ chi tiết để có thể đánh giá về nguyên nhân và mức độ nguy hiểm của động đất đối với các công trình dân sinh và thủy điện. Đồng thời, chưa có những nghiên cứu chi tiết về động đất kích thích trong khu vực.

Vì vậy cần có nghiên cứu chi tiết để phục vụ xác định nguyên nhân, mức độ nguy hiểm động đất và đề xuất các giải pháp ứng phó phù hợp, đồng thời, cần có sự phối hợp chặt chẽ của các Bộ/ngành, địa phương và các đơn vị quản lý khai thác thủy điện trên địa bàn.

Viện Vật lý địa cầu kiến nghị: Làm việc với các bên liên quan để thiết lập nhanh mạng trạm quan sát động đất địa phương (dự kiến gồm 8 trạm, trong đó có 3 trạm đã triển khai từ tháng 5/2021) tại khu vực huyện Kon Plông và lân cận, phục vụ công tác báo tin động đất kịp thời.

Trước đó, ngày 5/5, UBND tỉnh Kon Tum có văn bản về việc theo dõi, xử lý động đất tại huyện Kon Plông, trong đó đề nghị chủ đầu tư thủy điện lắp đặt thêm trạm quan sát động đất tại đây.

Cụ thể, Công ty Cổ phần Thủy điện Vĩnh Sơn - Sông Hinh khẩn trương đầu tư, lắp đặt bổ sung mới 3 trạm quan sát động đất kết hợp với 3 trạm quan sát động đất hiện có do Viện Vật lý địa cầu đã lắp đặt; hỗ trợ kinh phí cho việc vận hành mạng trạm quan trắc động đất ở khu vực công trình thủy điện Thượng Kon Tum (6 trạm).

Công ty Cổ phần Thủy điện Đăk Đrinh khẩn trương đầu tư, lắp đặt mới và cấp kinh phí vận hành 2 trạm quan sát động đất ở khu vực công trình thủy điện Đăk Đrinh để kết nối vào hệ thống với 6 trạm quan sát động đất ở khu vực công trình thủy điện Thượng Kon Tum.

Bản đồ chấn tâm trận động đất có độ lớn 4,5 xảy ra ngày 18/4. Ảnh: Viện Vật lý địa cầu

Trên cơ sở khảo sát thực địa, thực hiện ý kiến chỉ đạo của Phó thủ tướng Lê Văn Thành về việc xử lý động đất tại khu vực huyện Kon Plong, tỉnh Kon Tum đang đề xuất trong thời gian sớm nhất với Bộ KH-CN xây dựng nhiệm vụ "Nghiên cứu đánh giá hoạt động động đất khu vực tỉnh Kon Tum và lân cận phục vụ công tác phòng tránh giảm nhẹ thiên tai do động đất gây ra" với các nội dung chính là làm rõ nguyên nhân phát sinh chuỗi động đất xảy ra tại huyện Kon Plông và lân cận; mối liên hệ giữa hoạt động động đất và tích nước hồ chứa; dự báo xu thế hoạt động động đất; đánh giá độ nguy hiểm và xây dựng các kịch bản ứng phó có thể xảy ra cho khu vực huyện Kon Plông và lân cận.

Lâm Hữu