Đặc điểm gây bất ngờ trên bàn tay của người cổ

Mẫu hóa thạch bàn tay người cổ đại Paranthropus boisei được tìm thấy gần đây

Những mẩu xương bàn tay này được tìm thấy gần đây ở Kenya, cùng với hóa thạch sọ và răng. Đặc điểm của các mẩu xương cho thấy khả năng khéo léo đáng ngạc nhiên và lực nắm giống như khỉ đột.

Các nhà nghiên cứu tin rằng loài người cổ này có thể đã biết sử dụng công cụ bằng đá.

Trước đây, người nguyên thủy P. boisei mới được biết đến qua đặc điểm hộp sọ và những chiếc răng lớn khác thường, với răng hàm to gấp bốn lần so với con người hiện đại. Các nhà khoa học chưa biết phần còn lại của cơ thể loài này trông như thế nào hoặc chúng tương tác với môi trường ra sao.

Tuy nhiên, dựa trên cấu trúc hàm, các nhà khoa học suy đoán rằng loài này có cơ nhai cực mạnh và chế độ ăn đặc biệt, khiến P. boisei được mệnh danh là “Người bẻ hạt” (Nutcracker Man).

Những mẩu xương bàn tay được bảo tồn tốt đến kinh ngạc, cho thấy loài này có ngón cái dài, các ngón thẳng và ngón út linh hoạt, giúp tạo nên lực nắm mạnh tương tự cách con người hiện đại cầm búa. Tuy nhiên, các đặc điểm khác như hình dạng to bè của xương ngón lại rất giống khỉ đột.

Bộ xương này được phát hiện tại Koobi Fora, khu vực nằm ở rìa phía đông hồ Turkana, có niên đại hơn 1,52 triệu năm. Các hóa thạch răng và sọ khớp với những mẫu P. boisei từng được nghiên cứu trước đó, nhưng xương tay và xương chân lại mang đặc điểm chưa từng thấy ở bất kỳ loài người cổ (hominin) nào khác. Thuật ngữ hominin được dùng để chỉ các loài xuất hiện sau khi tách khỏi tổ tiên chung với linh trưởng lớn cách đây 6 – 7 triệu năm.

“Đây là lần đầu tiên chúng ta có thể xác nhận chắc chắn P. boisei gắn liền với các mẫu xương tay và chân cụ thể”, Tiến sĩ Carrie Mongle, nhà nghiên cứu nhân chủng và trợ lý giáo sư tại Đại học Stony Brook (New York), cho biết. Bà là tác giả chính của nghiên cứu công bố trên tạp chí Nature ngày 15/10.

Theo bà Tracy Kivell, Giám đốc Khoa Nguồn gốc loài người thuộc Viện Nhân chủng học tiến hóa Max Planck ở Đức, bàn tay này “thật sự nằm ngoài dự đoán”.

“Rõ ràng đây là bàn tay của một tổ tiên loài người, nhưng cũng có những đặc điểm giống khỉ đột một cách đáng ngạc nhiên”, bà giải thích.

“Không có loài người cổ nào khác từng được biết đến có cấu trúc bàn tay giống khỉ đột đến vậy. Điều này mở rộng đáng kể hiểu biết của chúng ta về khả năng đa dạng của bàn tay trong tiến trình tiến hóa loài người”, bà Kivell nói thêm.

P. boisei từng sinh sống ở Đông Phi cách đây từ 1,3 - 2,6 triệu năm, cùng thời với ít nhất 3 loài người cổ khác: Homo habilis, Homo rudolfensis và Homo erectus.

Trước đây, một số nhà nghiên cứu cho rằng chỉ các loài thuộc chi Homo mới có khả năng chế tạo công cụ bằng đá. Tuy nhiên, những phát hiện gần đây cho thấy giả định đó có thể không đúng.

Các công cụ bằng đá được tìm thấy tại Kenya có niên đại 2,9 triệu năm, cho thấy việc sử dụng công cụ có thể phổ biến hơn nhiều trong cây phả hệ người cổ.

Nhóm hominin bao gồm các loài thuộc chi Homo (như Homo sapiens – loài người hiện đại), các loài tuyệt chủng gần đây hơn như người Neanderthal (biến mất cách đây 40.000 năm), cũng như những loài Homo cổ như Homo erectus, và các loài xa hơn như Australopithecus afarensis.

Theo TS Mongle, tỷ lệ bàn tay của P. boisei cho thấy loài này có thể thao tác công cụ đá tốt ngang với các loài Homo khác cùng thời.

“Bài báo cẩn trọng khi không khẳng định Paranthropus đã chế tạo và sử dụng công cụ, mà chỉ suy đoán rằng không có đặc điểm giải phẫu nào của bàn tay ngăn cản điều đó”, nhà nhân chủng học Ryan McRae công tác tại Bảo tàng Lịch sử tự nhiên quốc gia Smithsonian ở Washington DC nói với CNN.

Những loài người sau này như Neanderthal và Homo sapiens có cấu trúc cổ tay khác biệt, và P. boisei cùng các loài đồng thời có lẽ không thể kẹp chính xác các ngón tay như con người hiện đại.

Hóa thạch bàn tay cũng cho thấy P. boisei có khả năng nắm và kéo mạnh như khỉ đột, giúp nó có thể dễ dàng dùng tay tách phần thực vật cứng, loại bỏ phần không thể tiêu hóa.

Dù có đôi tay khỏe mạnh thích hợp cho leo trèo, nhưng cấu trúc bàn chân của loài này lại có vòm cong, giúp di chuyển hiệu quả. Đây là bằng chứng cho thấy P. boisei đã thích nghi hoàn toàn với dáng đi hai chân, Tiến sĩ Mongle cho biết.

Dựa trên kết hợp hình thái của tay và chân, nhóm nghiên cứu suy đoán rằng loài này không sống trên cây.

Trong thập niên 1950, hai nhà cổ nhân học lừng danh Louis Leakey và Mary Leakey phát hiện hộp sọ P. boisei đầu tiên ở khu vực nay thuộc Tanzania và đặt biệt danh “Người bẻ hạt”.

Tiến sĩ Mongle cho biết, dựa trên hình dạng khuôn mặt, răng, hàm và bàn tay mới được tìm thấy, chế độ ăn của P. boisei chủ yếu là các loài cỏ và cây thân mềm.

Bình Giang