Đại biểu nêu thực trạng 'bắt cóc online', đề nghị giải pháp phòng ngừa, xử lý đồng bộ

Sáng 29/10, Quốc hội thảo luận ở hội trường về: Đánh giá kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội (KTXH) năm 2025; dự kiến kế hoạch phát triển KTXH năm 2026; Kết quả thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về kế hoạch 5 năm giai đoạn 2021-2025: phát triển KTXH; cơ cấu lại nền kinh tế; Báo cáo của Chính phủ, Chánh án TAND tối cao, Viện trưởng VKSND tối cao về việc ban hành văn bản điều chỉnh nội dung thuộc thẩm quyền của Quốc hội để xử lý vấn đề phát sinh khi thực hiện sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền và tháo gỡ vướng mắc do quy định của pháp luật; Báo cáo của Chính phủ, TAND tối cao, VKSND tối cao về tình hình thi hành Hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội năm 2025.

Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh điều hành nội dung thảo luận.

Đề cập tình trạng "bắt cóc online", đại biểu Quốc hội (ĐBQH) Nguyễn Thị Yến Nhi (Vĩnh Long) cho rằng, đây không còn là hiện tượng hiếm hoi, mà đã trở thành nỗi lo thường trực của mỗi gia đình. Tội phạm công nghệ cao lợi dụng tin nhắn, email hoặc các nền tảng mạng xã hội để điều khiển nạn nhân từ xa, buộc họ tự rút tiền, thuê chỗ ở, thậm chí là tự quay video cầu cứu theo kịch bản do kẻ xấu dựng sẵn...

"Các vụ việc gần đây ở Hà Nội, TP Hồ Chí Minh và nhiều địa phương cho thấy, nạn nhân thường là học sinh, sinh viên, hậu quả không chỉ thiệt hại tài chính mà còn gây hoang mang, mất niềm tin vào môi trường mạng, ảnh hưởng tiêu cực đến ANTT xã hội", bà dẫn chứng.

Thủ tướng Phạm Minh Chính, Thường trực Ban Bí thư Trần Cẩm Tú tham dự phiên thảo luận.

Nguyên nhân của tình trạng này là do công nghệ ngày càng tinh vi, trí tuệ nhân tạo, deepfake, giọng nói và hình ảnh giả tạo giúp kẻ xấu mạo danh một cách thuyết phục. Các nền tảng xuyên biên giới chưa thực hiện đầy đủ trách nhiệm pháp lý tại Việt Nam, chưa có quy định chặt chẽ về kiểm duyệt, gỡ vi phạm. Nhận thức cộng đồng còn hạn chế, nhiều phụ huynh, học sinh chưa đủ kỹ năng nhận diện rủi ro, dễ bị điều khiển qua các chiêu trò rất tinh vi...

Trước thực trạng đáng báo động này, đại biểu đề nghị Chính phủ chỉ đạo các ngành, các cấp vào cuộc một cách quyết liệt để có những giải pháp phòng ngừa, kịp thời điều tra, xử lý các hành vi vi phạm.

Để phòng ngừa, đề nghị các ngành chức năng cần chỉ đạo tăng cường hơn nữa công tác tuyên truyền giáo dục, đẩy mạnh chiến dịch an toàn mạng; tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên đề tại cộng đồng, trường học về nhận diện "bắt cóc online", cách bảo vệ thông tin cá nhân và phản ứng khi gặp dấu hiệu lừa đảo; sử dụng phương tiện truyền thông đại chúng phát hành các video ngắn gọn, dễ hiểu, hướng đến đối tượng thanh niên, học sinh, phụ huynh.

ĐBQH Nguyễn Thị Yến Nhi đề cập tình trạng "bắt cóc online".

Cần xây dựng khung pháp lý chặt chẽ cho Luật An ninh mạng, Bộ luật Hình sự... nhằm quy định rõ hình phạt cho hành vi "bắt cóc online" với chế tài hết sức mạnh mẽ. Yêu cầu các nền tảng xuyên biên giới ký cam kết báo cáo, gỡ bỏ nội dung vi phạm và công khai số liệu xử lý với mức phạt tài chính hoặc tạm ngưng quảng cáo nếu các nền tảng này thực hiện không đúng quy định. Cần tăng cường hợp tác quốc tế, thiết lập cơ chế trao đổi thông tin, phối hợp điều tra với các quốc gia, tổ chức quốc tế để phá dỡ mạng lưới tội phạm xuyên biên giới, đồng thời hỗ trợ hồi hương và tái hòa nhập cho nạn nhân.

"Vừa rồi, tại Việt Nam, Công ước Hà Nội - Công ước của Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng đã được 72 quốc gia ký kết, tính tới ngày 26/10/2025. Điều này cũng sẽ giúp các quốc gia có cơ chế phòng ngừa và đấu tranh chống tội phạm trên không gian mạng, bảo vệ chủ quyền quốc gia, quyền con người và an ninh mạng. Vấn đề còn lại là tổ chức thực thi sao cho thật sự hiệu quả" - ĐBQH Nguyễn Thị Yến Nhi nhấn mạnh.

ĐBQH Hoàng Minh Hiếu nêu ra những vấn đề xã hội liên quan đến sự ra đời của Al.

Bên cạnh giải pháp phòng ngừa, bà cho rằng, cũng cần nâng cao hơn nữa năng lực điều tra, truy bắt cho lực lượng chức năng, trang bị cho lực lượng Công an, lực lượng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao những công cụ, dữ liệu giám sát mạng và đào tạo chuyên môn sâu về tội phạm công nghệ cao; đẩy mạnh thu thập, lưu trữ, phân tích chứng cứ số để hỗ trợ xét xử một cách nhanh chóng và nghiêm minh...

"Tóm lại, "bắt cóc online" là thách thức mới của thời đại số, đòi hỏi chúng ta phải hành động đồng bộ, từ giáo dục cộng đồng, hoàn thiện pháp luật, hợp tác quốc tế và nâng cao năng lực thực thi. Chỉ khi mọi lực lượng, từ nhà nước, xã hội và mỗi công dân cùng chung tay chúng ta mới có thể đẩy lùi hiện tượng này, bảo vệ an toàn cho thế hệ trẻ và duy trì trật tự xã hội", ĐBQH tỉnh Vĩnh Long góp ý và đề nghị Chính phủ bổ sung vào nhiệm vụ từ nay đến cuối 2025, những giải pháp trọng tâm năm 2026 về công tác phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, trong đó có "bắt cóc online" để có sự tập trung chỉ đạo quyết liệt và có hiệu quả.

Quang cảnh hội trường.

ĐBQH Hoàng Minh Hiếu (Nghệ An) nhận định, sự ra đời của trí tuệ nhân tạo (AI) là kết quả của quá trình nghiên cứu lâu dài trong lĩnh vực khoa học máy tính, nhưng đi kèm với nó là hàng loạt vấn đề xã hội đặt ra. Chẳng hạn như các câu hỏi: Sản phẩm do AI tạo ra thuộc về ai? Làm thế nào để hệ thống trí tuệ nhân tạo không tạo ra sự phân biệt đối xử? Việc cho phép hệ thống trí tuệ nhân tạo đưa ra quyết định sinh tử mà không có sự can thiệp của con người sẽ gây ra những vấn đề về đạo đức như thế nào? Trách nhiệm pháp lý khi để xảy ra rủi ro trong quá trình sử dụng hệ thống trí tuệ nhân tạo sẽ thuộc về ai, người sử dụng AI hay người đã tạo ra thuật toán cho hệ thống AI?

Ông cho rằng, việc giải quyết những vấn đề này chính là nhiệm vụ của khoa học xã hội. Vì vậy, thời gian sắp tới, đề nghị Chính phủ cần sớm nghiên cứu, có những giải pháp để đầu tư, phát triển ngành khoa học xã hội để phù hợp với bối cảnh mới. Trong đó, nghiên cứu xây dựng những chương trình phát triển khoa học xã hội – nhân văn trọng điểm, tập trung vào những vấn đề mới, gắn với sự phát triển của các công nghệ mới phục vụ cho sự phát triển KTXH, như các vấn đề pháp lý đối với việc sử dụng các công nghệ mới, nghiên cứu xã hội học số, các vấn đề an ninh phi truyền thống mới xuất hiện...

Quỳnh Vinh