Đại đức Thích Thanh Long: Nguời chiến sĩ thầm lặng trên mặt trận tuyên truyền cách mạng

Chùa Thọ Vực - nơi được lựa chọn đặt trụ sở biên tập cho nhà in Tiến Lên – một trong những cơ sở in ấn tài liệu quan trọng phục vụ cho các lực lượng vũ trang chống lại thực dân Pháp của 6 tỉnh đồng bằng sông Hồng.

Nhân dịp kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 – 21/6/2025), chúng ta cùng ôn lại một chặng đường hào hùng của báo chí kháng chiến và tri ân những chiến sĩ thầm lặng như Đại đức Thích Thanh Long – người trọn đời cống hiến, góp phần vào chiến công chung của báo chí cách mạng và sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc.

Một ngôi chùa – Một nhà in kháng chiến

Nhắc đến chùa Thọ Vực, người dân Xuân Trường đều biết đây không chỉ là nơi lan tỏa Phật pháp mà còn là một cơ sở in ấn, phát hành nhiều tài liệu, văn bản quan trong việc tuyên truyền đường lối cách mạng những năm kháng chiến chống thực dân Pháp.

Ngay sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, dưới sự chỉ đạo của tổ chức Đảng và chính quyền cách mạng tỉnh Nam Định, chùa Thọ Vực được lựa chọn làm nơi đặt trụ sở biên tập cho nhà in Tiến Lên – một trong những cơ sở in ấn tài liệu quan trọng phục vụ cho các lực lượng vũ trang chống lại thực dân Pháp của 6 tỉnh đồng bằng sông Hồng.

Nhà in hoạt động dưới sự điều hành trực tiếp của Đại đức Thích Thanh Long (thế danh Đỗ Hữu Song). Đại đức Thích Thanh Long trụ chì chùa Thọ Vực, vốn là cháu ruột và đệ tử của Tổ Thích Thận Ngôn – Tâm Tín, trụ trì nhiều ngôi chùa lớn tại Nam Định và Thái Bình, và dưới sự lãnh đạo của đồng chí Nguyễn Thanh Đễ (tức Đại đức Thích Thuận Đức - vị sau này giữ chức Phó Chủ tịch Trung ương Giáo Hội Phật giáo Việt Nam).

Tráp lưu giữ tài liệu tại nhà in Tiến Lên.

Từ cửa Thiền đến trận tuyến tuyên truyền cách mạng

Sinh khoảng năm 1920 tại làng Xuân Bắc, huyện Xuân Trường, từ nhỏ, Đại đức Thích Thanh Long đã sớm phát tâm xuất gia, tu học tại chùa Thọ Vực. Dưới sự chỉ dạy của Tổ Thích Thận Ngôn, Ngài thấm nhuần tinh thần từ bi cứu khổ của đạo Phật, đồng thời nhận rõ chân lý “giải thoát dân tộc là con đường giải thoát lớn nhất”.

Sau Cách mạng Tháng Tám, trước cảnh nước nhà còn bị thực dân xâm lược, nhân dân lầm than, Đại đức đã chủ động bắt liên lạc với các tổ chức cách mạng. Giữ vỏ bọc là nhà sư tu hành, Ngài đảm nhiệm vai trò đội trưởng đội quân báo và đồng thời là biên tập, chủ nhiệm nhà in Tiến Lên – cơ sở in ấn tài liệu, truyền đơn cổ động và văn kiện chính trị phục vụ phong trào kháng chiến ở tỉnh Nam Định.

Dưới lớp áo cà sa, người trụ trì ấy thực sự là một chiến sĩ báo chí cách mạng tiên phong. Với chiếc bàn in nhỏ, con chữ bằng chì, những tờ báo, truyền đơn Tiến Lên lần lượt ra đời, tiếp sức cho các cán bộ, chiến sĩ, góp phần khích lệ tinh thần quần chúng nhân dân vùng đồng bằng châu thổ sông Hồng.

Vai trò của lực lượng an ninh và sự bảo vệ thầm lặng

Trong những năm tháng cam go đó, lực lượng an ninh và cán bộ cơ sở luôn theo sát hỗ trợ chùa Thọ Vực, góp phần bảo vệ an toàn cho nhà in Tiến Lên giữa vòng vây kẻ thù. Dưới sự chỉ đạo chặt chẽ của Đảng bộ tỉnh, với sự phối hợp nhịp nhàng giữa cán bộ an ninh, quân báo và tăng ni Phật giáo yêu nước, chùa Thọ Vực thực sự trở thành một “pháo đài” của lòng yêu nước, giữa vùng địch tạm chiếm.

Nhờ sự cảnh giác cao độ và tinh thần hy sinh của các nhà sư, nhiều lần cơ sở in đã thoát khỏi sự phát hiện của mật thám và tay sai. Những trang in của Tiến Lên không chỉ truyền bá đường lối kháng chiến mà còn góp phần vạch trần âm mưu của địch, động viên tinh thần nhân dân giữ vững niềm tin vào thắng lợi tất yếu của cuộc kháng chiến.

Thượng tọa Ts Thích Thanh Đoàn, trụ trì chùa Thọ Vực, Xuân Phong, Xuân Trường, Nam Định - Trần Ngọc Thoan.

Trận càn định mệnh và sự hy sinh anh dũng

Đến năm 1953, khi phong trào kháng chiến tại đồng bằng Bắc Bộ lên cao, địch tăng cường các cuộc càn quét, đàn áp. Tên mật thám “Nha” – tay sai cho thực dân Pháp – đã bí mật báo tin về hoạt động của Đại đức Thích Thanh Long và nhà in Tiến Lên.

Ngày 6/10/1953, khi đang vận chuyển tài liệu in từ chùa về nhà, chuẩn bị đưa qua vùng tự do, Đại đức bị phát hiện và bắt giữ. Sau một đêm tra tấn tàn bạo tại bốt Phú Nhai, sáng ngày 7/10/1953, thực dân Pháp đã xử bắn Đại đức cùng một cán bộ du kích khác ngay tại sân trường làng Xuân Bắc.

Người chiến sĩ báo chí ấy đã hy sinh khi trên tay còn mang theo những tài liệu chưa kịp gửi về chiến khu. Cái chết của Ngài không chỉ là tổn thất lớn cho phong trào kháng chiến mà còn là mất mát đối với giới Phật giáo yêu nước, đối với làng báo cách mạng Việt Nam.

Di sản tinh thần còn mãi với thời gian

Gần 70 năm đã trôi qua, nhưng ký ức về Đại đức Thích Thanh Long, về chùa Thọ Vực và nhà in Tiến Lên vẫn còn sống mãi trong tâm thức của người dân Xuân Bắc và những thế hệ làm báo cách mạng.

Ngày nay, trong dòng chảy mạnh mẽ của báo chí Cách mạng Việt Nam, khi đất nước hòa bình, phát triển, chúng ta càng trân trọng hơn những hy sinh thầm lặng của những người đi trước. Đặc biệt, sự kết hợp giữa giá trị đạo Phật với lý tưởng cách mạng, giữa tinh thần hộ quốc an dân của tăng ni với sứ mệnh của báo chí, là bài học quý giá cho những người làm báo hôm nay.

Học tập tấm gương đạo hạnh và yêu nước của người đi trước

Nhân Ngày Báo chí Cách mạng Việt Nam, khi tri ân các thế hệ nhà báo lão thành, chúng ta càng không quên những nhà sư, những Phật tử yêu nước đã âm thầm góp công cho sự nghiệp báo chí – thông tin – tuyên truyền của Đảng, của cách mạng.

Hình ảnh Đại đức Thích Thanh Long – người chiến sĩ báo chí áo cà sa, sẽ mãi là ngọn đuốc soi đường cho những thế hệ phóng viên, biên tập viên, cán bộ ngành báo chí và công an nhân dân hôm nay. Học theo tấm gương của Ngài, mỗi người làm báo cần nêu cao đạo đức nghề nghiệp, giữ vững bản lĩnh chính trị, để báo chí mãi là vũ khí sắc bén của Đảng trên mặt trận tư tưởng – văn hóa, tiếp tục đóng góp xứng đáng cho sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Chùa Thọ Vực - cơ sở hoạt động cách mạng, nơi thành lập chi bộ đảng đầu tiên của Xuân Phong, và nơi in ấn và phát hành nhiều tài liệu, văn bản quan trọng của 6 tỉnh đồng bằng Bắc bộ trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp.

(*) Thượng tọa Ts Thích Thanh Đoàn, trụ trì chùa Thọ Vực, Xuân Phong, Xuân Trường, Nam Định - Trần Ngọc Thoan

Thượng tọa Ts Thích Thanh Đoàn (*)