Đám tang tù trưởng của bộ tộc kỳ lạ ở Amazon

Vào tháng 8, tù trưởng Aritana của bộ tộc Yawalapiti đã qua đời vì Covid-19. Sự kiện này khiến Yawalapiti mất đi chỗ dựa tinh thần và người thủ lĩnh có thể dẫn dắt các thành viên trong bộ tộc chống lại áp lực từ những kẻ khai thác gỗ bất hợp pháp, chủ trang trại gia súc, người đào vàng... Ngoài ra, họ đang phải đối mặt với sự suy thoái môi trường tự nhiên và nhiệm vụ bảo tồn đa dạng sinh học của những cánh rừng Amazon.

Nhiếp ảnh gia của Reuters là nhà báo duy nhất được mời đến dự tang lễ tù trưởng Aritana. Ngày đưa tiễn vị tù trưởng đáng kính của người Yawalapiti đã quy tụ hơn một nghìn thành viên của các bộ lạc lân cận. "Hôm nay chúng tôi không còn đoàn kết. Chẳng còn ai có thể lãnh đạo và tập hợp các thủ lĩnh của người Xingu nữa", Tapi Yawalapiti, con trai tù trưởng quá cố nói với giọng trầm buồn.

Thế hệ lãnh đạo tiếp theo ở Xingu đang tìm giải pháp thống nhất trong thời điểm quan trọng này. Tổng thống Jair Bolsonaro đang khuyến khích người dân canh tác và tiến hành hoạt động thương mại trên các vùng đất được bảo vệ và hỗ trợ bởi chính phủ Brazil. Một số người tại Xingu bị thương lái dụ dỗ bán gỗ hoặc cho người ngoài thuê đất. Tapi cho biết biến đổi khí hậu đã làm rừng Amazon khô kiệt, dẫn đến thường xuyên xảy ra hỏa hoạn.

Thuốc trừ sâu đã gây ô nhiễm thượng nguồn sông Xingu và các con sông gần đó. Mực nước của sông Xingu đang suy giảm nhanh chóng vì nông dân trồng đậu nành sử dụng ngày càng nhiều nước để phục vụ việc tưới tiêu.

Cá, nguồn cung cấp protein chính cho bộ tộc Yawalapiti, cũng ít dần theo thời gian. Đây là nguyên liệu rất quan trọng đối với sự tồn tại của người Xingu, đến nỗi các pháp sư phải thực hiện những nghi lễ tôn giáo để bảo vệ ngư dân khỏi cá sấu trước khi họ thả lưới trên sông. Sau đó, dân làng sẽ thưởng thức món cá được nấu trên lửa lớn, ăn kèm với bánh kếp gọi là beiju làm từ sắn.

Vị tù trưởng Aritana là một trong 12 người của cộng đồng Yawalapiti qua đời vì Covid-19. Hầu hết là những người lớn tuổi có sự hiểu biết về quá khứ của bộ tộc, bao gồm nhiều bài hát và câu chuyện lưu giữ nền văn hóa độc đáo. Những phụ nữ đã khóc trong nhiều ngày thể hiện niềm tiếc thương với người đã khuất, trong khi các chàng trai thổi kèn tre dài.

Theo tập tục truyền thống, linh hồn người chết được tưởng nhớ bằng 4 thân cây sơn đặt ở khu vực trung tâm ngôi làng. Những họa tiết trên người đàn ông được vẽ từ quả jenipapo và thuốc nhuộm màu đỏ tươi làm từ hạt urucum đã luộc chín. Nghi thức Kuarup (tang lễ) tiếp tục với cuộc thi võ thuật giữa các chiến binh từ 9 bộ tộc. Trước khi trời sáng, linh hồn người chết rời khỏi thân cây để cùng tổ tiên xuống cõi âm.

Hiểu Phong

Ảnh: Ueslei Marcelino/Reuters.