Đan Mạch: Cải tổ cấu trúc mang tính lịch sử

Hợp nhất các đô thị không đủ tiêu chuẩn

Tháng 10.2002, Chính phủ Đan Mạch đã khởi xướng sáng kiến nhằm đánh giá hiệu quả của cơ cấu khu vực công của đất nước. Một ủy ban đã được thành lập để đánh giá xem hệ thống hiện tại có đáp ứng được nhu cầu của xã hội hiện đại hay không. Ủy ban bao gồm đại diện từ chính quyền địa phương, các bộ và chuyên gia. Nhiệm vụ của ủy ban là đánh giá “những ưu điểm và nhược điểm của các mô hình thay thế cho cơ cấu khu vực công và trên cơ sở đó đưa ra các khuyến nghị về những thay đổi có thể duy trì trong nhiều năm”. Đến tháng 1.2004, ủy ban công bố báo cáo khuyến nghị một số thay đổi về cấu trúc, tập trung chính vào việc hợp nhất các đô thị nhỏ hơn thành các đơn vị lớn hơn.

Thực tế, nhiều trong số 271 đô thị của Đan Mạch có quy mô quá nhỏ, dẫn đến tình trạng kém hiệu quả và dư thừa trong bộ máy hành chính, gây khó khăn trong việc cung cấp các dịch vụ thiết yếu. Việc sáp nhập các đô thị nhỏ thành các đơn vị hành chính lớn hơn được kỳ vọng sẽ giúp nâng cao năng lực quản lý, đặc biệt trong các lĩnh vực như phúc lợi xã hội, giáo dục và phát triển cơ sở hạ tầng. Bên cạnh đó, cải cách cũng hướng đến mục tiêu hiện đại hóa hệ thống dịch vụ công bằng cách tinh giản hoạt động hành chính và tăng cường sự phối hợp giữa các cấp chính quyền, từ địa phương đến trung ương, nhằm bảo đảm sự vận hành hiệu quả và thống nhất hơn.

Một góc Nyhavn, Copenhagen , Đan Mạch. Nguồn: ITN

Do đó, thông qua các yêu cầu ngày càng tăng về quy mô đô thị tối thiểu và theo khuyến nghị của ủy ban, Chính phủ Đan Mạch đã đặt ra quy định, các đô thị phải có tối thiểu là 20.000 công dân, với mục tiêu ưu tiên là 30.000 công dân. Các đô thị không đạt ngưỡng này được yêu cầu sáp nhập với một hoặc nhiều đô thị lân cận, hoặc ký kết các thỏa thuận hợp tác ràng buộc về mặt pháp lý với các đô thị lớn hơn.

Quy trình cải cách chính quyền địa phương của Đan Mạch diễn ra qua ba giai đoạn chính, bắt đầu bằng các cuộc đàm phán tự nguyện (2004 - 2005) về ranh giới hành chính mới, tiếp theo là sự can thiệp của Chính phủ để hoàn thiện cơ cấu hành chính (2005 - 2006), và cuối cùng là việc thực hiện hệ thống mới vào năm 2007.

Cụ thể là, ban đầu, các đô thị thảo luận với chính quyền đô thị lân cận về các vụ sáp nhập tiềm năng, đồng thời tổ chức tham vấn công khai để bảo đảm sự tham gia của người dân. Phần lớn các thỏa thuận đạt được một cách hòa bình, ít xung đột. Năm 2005, hầu hết các đô thị đã nhất trí về việc sáp nhập, chỉ có hai trường hợp chính quyền trung ương phải can thiệp. Đến ngày 1.1.2007, cơ cấu hành chính mới chính thức được ban hành, theo đó 32 đô thị có dân số trên 20.000 người vẫn được giữ nguyên, trong khi 7 đô thị (chủ yếu trên đảo) có dân số nhỏ hơn được yêu cầu hợp tác ràng buộc về mặt pháp lý với các đô thị lân cận lớn hơn.

Giải thể 14 tỉnh, sáp nhập thành 5 vùng

Song song với việc cải cách cơ cấu đô thị, Quốc hội Đan Mạch cũng tiến hành cải tổ cơ cấu cấp khu vực bằng cách giải thể 14 tỉnh và thành lập 5 vùng hành chính lớn. Các khu vực này chủ yếu chịu trách nhiệm quản lý hệ thống bệnh viện, đồng thời có một số nhiệm vụ liên quan đến phát triển vùng, bảo vệ môi trường và giao thông công cộng. Tuy nhiên, khác với các đô thị và các tỉnh trước đây, các vùng này không có quyền đánh thuế mà phụ thuộc hoàn toàn vào nguồn tài trợ từ chính quyền trung ương và các đô thị. Mỗi vùng được điều hành bởi một hội đồng khu vực gồm 41 thành viên được bầu, với nhiệm kỳ kéo dài 4 năm.

Để bảo đảm quá trình cải cách chính quyền địa phương diễn ra ổn định về mặt tài chính. Đan Mạch thiết lập một hệ thống trợ cấp và cân bằng tài chính mới, giúp phân bổ nguồn lực hợp lý theo nhiệm vụ mới. Nhằm tránh những tác động tài chính đột ngột đối với từng đô thị, Thỏa thuận về cải cách cơ cấu đã thiết lập một cơ chế bảo đảm, quy định rằng không đô thị nào phải gánh chịu mức tăng chi phí hằng năm vượt quá 0,2% cơ sở thuế do sự thay đổi trong phân bổ nhiệm vụ và nguồn tài chính.

Nhìn chung, các biện pháp này nhằm giúp không có đô thị nào phải đối mặt với mức tăng chi phí quá mức so với nguồn thu nhập của mình, đồng thời cũng không có đô thị nào được hưởng lợi quá mức từ việc tăng nguồn thu mà không tương ứng với chi phí phát sinh.

Cải cách mang lại nhiều tác động tích cực. Trước hết, các đô thị sau sáp nhập có quy mô lớn hơn và năng lực quản lý tốt hơn, giúp cung cấp dịch vụ hiệu quả hơn. Trước đây, nhiều đô thị nhỏ phải vật lộn với gánh nặng hành chính và dựa vào sự hợp tác giữa các đô thị. Các đô thị lớn hơn đã giúp giảm bớt sự phức tạp của bộ máy hành chính và cho phép phân bổ nguồn lực tốt hơn.

Bằng cách thay thế các tỉnh bằng 5 vùng hành chính lớn hơn, cải cách đã hợp lý hóa quản trị ở cấp khu vực, đặc biệt là trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe. Việc hợp nhất cho phép phối hợp tốt hơn giữa các bệnh viện và cải thiện khả năng tiếp cận các dịch vụ y tế cho người dân trên khắp Đan Mạch.

Về mặt tài chính, do các khu vực không có quyền thu thuế, hệ thống tài trợ đã được tái cấu trúc để bảo đảm phù hợp với ưu tiên quốc gia, dù điều này cũng tạo ra sự phụ thuộc vào phân bổ ngân sách từ trung ương. Một điểm đáng chú ý của cải cách là quá trình chuyển đổi diễn ra suôn sẻ, không gặp phải sự phản đối mạnh mẽ như ở nhiều quốc gia khác, nhờ nhấn mạnh vào các cuộc đàm phán tự nguyện và sự đồng thuận giữa các bên liên quan.

Nhìn chung, cuộc cải cách năm 2007 đã giúp Đan Mạch tái cấu trúc hệ thống hành chính theo hướng tinh gọn, hiệu quả, đồng thời bảo đảm quá trình chuyển đổi diễn ra hài hòa và ổn định. Hiện nay, nước này có chính quyền chỉ gồm 3 cấp là trung ương, vùng và đô thị.

Linh Anh