Dán nhãn năng lượng vật liệu xây dựng: Tránh lãng phí

Tiếp tục chương trình làm việc của Kỳ họp thứ 9, sáng 28/5, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. Tại phiên thảo luận đã có 8 đại biểu đóng góp ý kiến.

Trước đó, trong phiên thảo luận tại tổ vào chiều 10/5, đã có 55 ý kiến của đại biểu góp ý vào dự thảo Luật. Các đại biểu nhất trí rất cao với các nội dung sửa đổi, bổ sung được Chính phủ đề xuất trong dự án Luật này.

Toàn cảnh phiên thảo luận tại hội trường sáng 28/5. Ảnh: QH

Các ý kiến đã tập trung trao đổi, làm sâu sắc thêm và đề nghị hoàn thiện, bổ sung một số nội dung như phạm vi của Luật, khi ra các văn bản hướng dẫn nên để ở cấp nào ban hành, quy định về dán nhãn năng lượng đối với vật liệu xây dựng, cơ chế vận hành Quỹ thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả…

Đề nghị dán nhãn năng lượng bắt buộc cho vật liệu xây dựng

Góp ý vào dự thảo Luật sửa đổi, đại biểu Trần Quốc Tuấn (Đoàn Trà Vinh) cho biết: Việc sửa đổi Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả là rất cần thiết, có ý nghĩa chính trị quan trọng đối với cam kết phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 của Việt Nam. Từ đó, góp phần đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia, giảm chi phí xã hội, nâng cao năng lực cạnh tranh, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững trong giai đoạn mới.

Đại biểu đề nghị bổ sung dán nhãn năng lượng cho vật liệu xây dựng tại khoản 2, Điều 37. Theo đại biểu, xây dựng là một trong những ngành tiêu tốn nhiều năng lượng nhất hiện nay.

“Theo Ngân hàng Thế giới, ngành này chiếm hơn 36% tổng tiêu thụ năng lượng trên toàn cầu và trên 40% lượng phát thải CO2. Ở Việt Nam, hơn 60% điện năng các công trình được dùng cho điều hòa và chiếu sáng, chủ yếu do sử dụng vật liệu kém hiệu quả”- đại biểu dẫn chứng.

Đại biểu Tuấn cho biết: “Nhiều lần đi dự hội thảo tại các tòa nhà sử dụng kính, dù bên ngoài trời rất mát nhưng bên trong tòa nhà vẫn mở máy lạnh. Do đó, nếu chúng ta dùng kính cách nhiệt tốt, có dán nhãn năng lượng sẽ vừa tiết kiệm điện, vừa tránh lãng phí tiền”.

Thế giới đã đi trước chúng ta khá xa, châu Âu, Mỹ, Nhật Bản đều dán nhãn năng lượng vật liệu xây dựng từ lâu. Điều này không chỉ giúp tiết kiệm năng lượng mà còn nâng cao sức cạnh tranh cho doanh nghiệp.

Đại biểu Trần Quốc Tuấn (Đoàn Trà Vinh). Ảnh: QH

Tuy nhiên khi triển khai quy định này tại Việt Nam sẽ không tránh khỏi những khó khăn như thiếu tiêu chí, tiêu chuẩn quốc gia cho nhiều loại vật liệu; thiếu phòng thử nghiệm đạt chuẩn... Ngoài ra là chi phí thử nghiệm cao và cơ chế hậu kiểm còn yếu.

Đại biểu cũng đề xuất Chính phủ khi dán nhãn năng lượng cho vật liệu xây dựng cần ban hành lộ trình bắt buộc cho một số vật liệu xây dựng có ảnh hưởng lớn đến tiêu thụ điện như kính xây dựng, vật liệu cách điện, vật liệu xây dựng… Xây dựng hệ thống tiêu chuẩn Việt Nam về hiệu suất năng lượng cho vật liệu xây dựng đồng bộ với tiêu chuẩn quốc tế; xã hội hóa hoạt động thử nghiệm, cấp chứng nhận...

Đồng thời, quy định dùng QR Code trong sản xuất loại vật liệu này để truy xuất nhãn hiệu năng lượng, giúp người tiêu dùng có thể hiểu được sản phẩm mình đang dùng tốt đến đâu cũng như có cơ chế hậu kiểm mạnh mẽ.

Mô hình ESCO: Đôi bên cùng có lợi

Về phát triển mô hình ESCO (công ty dịch vụ năng lượng) và việc sửa đổi, bổ sung khoản 4, 5, 6 Điều 43 của dự thảo luật, Đại biểu Trần Quốc Tuấn hoàn toàn đồng tình với việc giao Chính phủ xây dựng cơ chế hỗ trợ phát triển mô hình ESCO.

Theo ông, đây là mô hình đôi bên cùng có lợi: bên sử dụng thì tiết kiệm chi phí điện năng, bên đầu tư thì có thêm lợi nhuận. Nếu không sớm có cơ chế khuyến khích, sẽ bỏ lỡ một cơ hội rất lớn.

Đại biểu phân tích, hiện thế giới có khoảng 25 quốc gia đã áp dụng thành công mô hình ESCO, coi đây là một công cụ thị trường và trụ cột quan trọng để thúc đẩy chuyển đổi năng lượng.

Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan điều hành phiên thảo luận. Ảnh: QH

Đơn cử như ở Trung Quốc, nhờ có các chính sách hỗ trợ tài chính và miễn thuế từ năm 1996 đến năm 2000, sau 24 năm triển khai, ngành ESCO tại đây đã có 6.000 doanh nghiệp, tạo ra doanh thu hơn 82 tỷ USD, dẫn đầu toàn cầu và giúp giảm hơn 100 triệu tấn CO₂ mỗi năm.

Tại Hàn Quốc, hơn 300 công ty ESCO hoạt động rất mạnh nhờ có Quỹ tiết kiệm năng lượng do Nhà nước hỗ trợ. Ở EU và Hoa Kỳ, các hợp đồng EPC có ưu đãi thuế và tín dụng xanh, đi kèm hệ thống kiểm toán độc lập rõ ràng, minh bạch, giảm thiểu thủ tục hành chính phức tạp.

Trong khi đó, ở Việt Nam, hiện có khoảng 200 doanh nghiệp nhỏ đang hoạt động theo mô hình ESCO. Tuy số lượng đông nhưng năng lực lại yếu, nguyên nhân được cho thiếu sự hỗ trợ tài chính và cơ chế bảo lãnh tín dụng. Các doanh nghiệp không thể chỉ dựa vào “niềm tin” để mua điện hay đầu tư thiết bị.

Cùng với đó, thiếu hệ thống đo lường và giám sát độc lập. Làm mà không có đo lường, giám sát thì chẳng khác nào thi mà không có chấm điểm, không biết kết quả thế nào.

Từ thực tiễn trên, đại biểu Trần Quốc Tuấn đề nghị Chính phủ quan tâm chỉ đạo sớm thành lập quỹ tín dụng để thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, như dự thảo luật đã quy định.

“Quỹ này cần cho phép các doanh nghiệp ESCO tiếp cận vốn, được bảo lãnh tín dụng xanh, phát hành trái phiếu xanh, và miễn giảm thuế cho các dự án có hiệu suất cao. Đồng thời, Chính phủ cũng cần xây dựng bộ tiêu chí đo lường, xác minh theo chuẩn quốc tế, xã hội hóa hoạt động giám sát, như vậy mới tạo được niềm tin cho thị trường” - đại biểu đề xuất.

Ông khẳng định, tiết kiệm năng lượng chính là một nguồn thu vô hình, và phát triển mô hình ESCO không chỉ là vấn đề kỹ thuật mà còn là bước chuyển quan trọng trong tư duy quản lý và đầu tư.

Thành lập Quỹ thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả l

Phát biểu tiếp thu, giải trình, làm rõ các vấn đề đại biểu nêu, Phó Thủ tướng Lê Thành Long khẳng định, các ý kiến đều thể hiện sự quan tâm, đồng thuận rất cao đối với nội dung của dự thảo luật. Đồng thời tập trung làm sâu sắc thêm và hoàn thiện, bổ sung một số vấn đề cũng như một số khái niệm, nội dung quan trọng trong chương trình.

Phó Thủ tướng Lê Thành Long tiếp thu, giải trình, làm rõ một số vấn đề đại biểu nêu. Ảnh: QH

Chúng ta đã cam kết tại COP26 về mục tiêu đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, cùng với đó là sự phát triển nhanh chóng của AI, trung tâm dữ liệu… nhu cầu sử dụng nguồn điện lớn, nên cần có giải pháp ngay để đạt mục tiêu cùng với các giải pháp sử dụng năng lượng tiết tiết kiệm và hiệu quả.

Ngoài ra, việc sử dụng công nghệ, đặc biệt là các ngành sử dụng điện năng lớn, đòi hỏi có các biện pháp sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.

“Do đó, trước mắt, dự thảo luật tập trung giải quyết các vấn đề cấp thiết này, đồng thời tiếp tục hoàn thiện các cơ chế thực thi để khắc phục những hạn chế còn tồn tại”- Phó Thủ tướng nêu.

Liên quan đến nội dung thành lập Quỹ thúc đẩy sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả, Phó Thủ tướng cho biết, nội dung này đã có định hướng trong Nghị quyết 55 của Bộ Chính trị.

Phó Thủ tướng dẫn chứng, theo báo cáo của Bộ Công Thương, trong 10 năm qua, đã có khoảng 300 triệu USD từ các nguồn tài trợ và tín dụng khác nhau, nhưng chưa có cơ chế tập trung để khai thác, sử dụng hiệu quả nguồn lực này. Do đó, cần có một cơ chế tập trung, thống nhất để quản lý và sử dụng nguồn vốn đó và tiếp tục thu hút các nguồn lực tài chính cho hoạt động này.

Về cơ chế vận hành của quỹ, Phó Thủ tướng cho biết, ý kiến của cơ quan soạn thảo là quỹ sẽ vận hành theo nguyên tắc ủy thác nghiệp vụ tín dụng cho một ngân hàng.

Về ý kiến của các đại biểu đề nghị làm rõ thêm cơ chế hoạt động của quỹ này, Phó thủ tướng Lê Thành Long cho biết: “Chính phủ sẽ xây dựng một đề án chi tiết về việc thành lập, vận hành quỹ, bảo đảm quản lý nguồn vốn một cách hiệu quả và minh bạch”.

Liên quan đến dán nhãn năng lượng cho vật liệu xây dựng và một số sản phẩm khác. Theo Phó Thủ tướng, nội dung này hiện trong luật đã có cơ chế quản lý, nhưng cách làm có sự thay đổi.

Thu Hường