Dân quân tự vệ vững mạnh, rộng khắp - 'Lá chắn thép' từ cơ sở-Bài 1: Mỗi chiến công đều in đậm đóng góp của dân quân tự vệ

Để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới với bối cảnh những thách thức an ninh truyền thống và phi truyền thống ngày càng diễn biến phức tạp, việc xây dựng lực lượng DQTV vững mạnh, rộng khắp càng trở nên cần thiết nhằm kịp thời giải quyết, ứng phó với những sự cố, tình huống quốc phòng, an ninh ngay từ cơ sở. Nhân kỷ niệm 90 năm Ngày truyền thống lực lượng DQTV Việt Nam (28-3-1935 / 28-3-2025), Báo Quân đội nhân dân đăng loạt bài "DQTV vững mạnh, rộng khắp-"Lá chắn thép" từ cơ sở".

Lịch sử hình thành và phát triển lực lượng DQTV Việt Nam gắn liền với sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Ngày 28-3-1935, tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ nhất (họp ở Ma Cao, Trung Quốc), Đảng ta đã ban hành “Nghị quyết về đội tự vệ" (sau này, ngày 28-3 hằng năm trở thành Ngày truyền thống của lực lượng DQTV Việt Nam). Ngay sau khi có nghị quyết, các đội Tự vệ công nông lần lượt ra đời, mang tính chất là tổ chức vũ trang quần chúng đầu tiên...

"Lũy thép" trong thời chiến

Trong cao trào vận động cách mạng những năm 1940-1945, Đảng ta chủ trương thành lập các đội Tự vệ cứu quốc, các tổ, tiểu đội du kích ở nhiều địa phương, căn cứ cách mạng. Lực lượng tự vệ, du kích vừa huấn luyện, vừa chiến đấu hỗ trợ phong trào đấu tranh giành chính quyền. Đến tháng 8-1945, lực lượng DQTV đã phát triển lên tới vài chục nghìn người, cùng với Quân Giải phóng và toàn dân tiến hành Tổng khởi nghĩa thành công, góp phần quyết định vào thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam). Lực lượng DQTV trở thành một trong “3 thứ quân” (bộ đội chủ lực, bộ đội địa phương, dân quân tự vệ) của LLVT nhân dân Việt Nam.

Dân quân huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái hỗ trợ người dân khắc phục hậu quả mưa lũ, tháng 9-2024. Ảnh: CAO NGUYÊN

Trong những ngày đầu độc lập, đất nước ta gặp vô vàn khó khăn, DQTV là lực lượng chủ yếu bảo vệ Đảng, bảo vệ chính quyền cách mạng non trẻ và thành quả cách mạng. Bước vào cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, DQTV tiếp tục phát triển cả về tổ chức và lực lượng, thống nhất trong hàng ngũ LLVT nhân dân dưới sự lãnh đạo của Đảng. Từ vài chục nghìn người năm 1945, đến đầu năm 1947, lực lượng DQTV và du kích trên cả nước đã phát triển lên gần 3 triệu người, riêng Thủ đô Hà Nội có 6.000 đội viên tự vệ tham gia chiến đấu.

Với phương châm “toàn dân kháng chiến”, DQTV, du kích hoạt động rộng khắp từ Bắc chí Nam, trở thành nỗi khiếp sợ của quân xâm lược. Thực tế lịch sử đã ghi nhận, trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp, lực lượng DQTV và bộ đội địa phương đã tiêu diệt 23,1 vạn trong tổng số 50 vạn quân địch, làm tan rã hơn 20 vạn quân địch và giam chân, phân tán trên 90% lực lượng địch ở khắp các chiến trường. DQTV và du kích đã đóng góp công sức, xương máu vô cùng to lớn vào thắng lợi chung, chấm dứt hơn 80 năm thống trị của thực dân, khôi phục nền độc lập dân tộc.

Sau Chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954, đất nước tạm thời bị chia cắt, miền Bắc bước vào thời kỳ xây dựng xã hội chủ nghĩa, miền Nam tiếp tục cuộc đấu tranh giải phóng. Lực lượng DQTV miền Bắc vừa sản xuất, vừa luyện tập sẵn sàng chiến đấu với tinh thần “tay cày tay súng”, “tay búa tay súng”. Hàng vạn đơn vị DQTV được trang bị thêm các loại vũ khí phòng không, pháo binh để bảo vệ vùng trời, vùng biển miền Bắc. Trong kháng chiến chống Mỹ, cứu nước, lực lượng DQTV cũng lập nhiều chiến công xuất sắc. Ở hậu phương miền Bắc, DQTV phối hợp với Bộ đội Phòng không kiên cường chiến đấu, bắn rơi nhiều máy bay Mỹ. Riêng lực lượng DQTV miền Bắc đã độc lập bắn rơi 424 máy bay các loại trong tổng số 4.181 máy bay Mỹ bị bắn rơi ở miền Bắc, bắt sống hàng trăm phi công Mỹ, tiêu diệt hàng chục toán biệt kích, bắn chìm và bắn cháy nhiều tàu chiến của địch. Ở tiền tuyến miền Nam, dân quân, du kích bám đất, bám dân, “mỗi làng xã là một pháo đài”, hoạt động mưu trí, dũng cảm, buộc địch nhiều nơi phải phân tán tới 90% quân số để đối phó với LLVT địa phương ta. Đặc biệt, trong Tổng tiến công và nổi dậy mùa xuân năm 1975, dân quân, du kích cùng bộ đội chủ lực và toàn dân đồng loạt tiến công, nổi dậy “đánh cho Mỹ cút, đánh cho ngụy nhào”, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Sau khi non sông thu về một mối, các thế lực thù địch lại xâm lược biên giới Tây Nam và biên giới phía Bắc. Lực lượng DQTV cùng với bộ đội nỗ lực xây dựng các tuyến phòng thủ biên giới, trực tiếp chiến đấu bảo vệ từng tấc đất thiêng liêng của Tổ quốc, góp phần cùng cả nước đánh bại quân xâm lược...

Dấu ấn “sao vuông” thời bình

Khi đất nước hòa bình, DQTV cả nước với lực lượng đông đảo đã hăng hái tham gia khắc phục hậu quả chiến tranh, rà phá bom mìn, xung kích tham gia xây dựng những công trình lớn, phát triển kinh tế-xã hội... Có thể nói, trong thời bình, lực lượng DQTV thực sự là nòng cốt trong củng cố quốc phòng, an ninh ở cơ sở, góp phần quan trọng vào sự nghiệp đổi mới, xây dựng đất nước.

Trao đổi với chúng tôi, Trung tướng Phạm Quang Ngân, Cục trưởng Cục DQTV (Bộ Tổng Tham mưu Quân đội nhân dân Việt Nam) cho biết: Trong công cuộc đổi mới và hội nhập hiện nay, lực lượng DQTV tiếp tục phát huy truyền thống anh hùng, không ngại khó khăn, gian khổ, luôn có mặt ở những nơi hiểm nguy, nhất là mỗi khi có thiên tai, địch họa. Hằng ngày, hằng giờ, ở các địa phương, cơ sở luôn có lực lượng DQTV túc trực, thực hiện nhiệm vụ sẵn sàng chiến đấu bảo vệ quê hương, Tổ quốc, đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu chống phá của các thế lực thù địch. Đặc biệt, lực lượng DQTV thể hiện rõ vai trò xung kích trong thời bình thông qua tham gia lao động sản xuất, giúp nhân dân xóa đói, giảm nghèo, phòng, chống, khắc phục hậu quả thiên tai, dịch bệnh, cứu hộ, cứu nạn... Ở đâu nhân dân gặp khó khăn, hoạn nạn, ở đó có lực lượng DQTV sát cánh hỗ trợ.

Điển hình là trong đại dịch Covid-19, hàng chục triệu lượt cán bộ, chiến sĩ DQTV trên cả nước đã xung kích tham gia chống dịch ở tuyến đầu. Các chốt kiểm soát phòng dịch từ biên giới đến nội địa, tại mỗi làng, xã và cơ quan, doanh nghiệp đều có DQTV tham gia và làm nòng cốt. Lực lượng DQTV còn trực tiếp phục vụ tại hơn 10.000 khu cách ly và 120 bệnh viện dã chiến; phối hợp với lực lượng y tế và bộ đội "đến từng ngõ, gõ từng nhà" tuyên truyền, lấy mẫu xét nghiệm, kịp thời vận chuyển người bệnh đi cấp cứu, điều trị, cung cấp nhu yếu phẩm cho nhân dân. Tinh thần dấn thân, sự tận tụy, sẵn sàng hy sinh vì nhân dân của lực lượng DQTV đã được các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, cấp ủy, chính quyền các địa phương và nhân dân ghi nhận, đánh giá cao.

Có thể khẳng định, 90 năm qua, mỗi chặng đường lịch sử và chiến công của dân tộc đều in đậm những đóng góp to lớn của lực lượng DQTV. Nhiều cán bộ, chiến sĩ DQTV đã anh dũng chiến đấu, hy sinh hoặc cống hiến thầm lặng cho sự nghiệp cách mạng. Chủ tịch Hồ Chí Minh từng khẳng định vai trò đặc biệt của DQTV: “DQTV và du kích là lực lượng của toàn dân tộc, là một lực lượng vô địch, là một bức tường sắt của Tổ quốc. Vô luận địch hung bạo thế nào, hễ đụng vào lực lượng đó, bức tường đó, thì địch nào cũng phải tan rã”. Lịch sử đã chứng minh DQTV Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng là lực lượng quần chúng vũ trang trung thành, tận tụy, đóng vai trò quan trọng vào thắng lợi vĩ đại của sự nghiệp giải phóng dân tộc, bảo vệ Tổ quốc.

(còn nữa)

NGỌC HÂN - THẢO MY