Đang bỏ ngỏ không gian ngầm đô thị

Các tuyến đường Hà Huy Giáp và 30-4 đã thực hiện ngầm hóa hệ thống hạ tầng kỹ thuật. Ảnh: Phạm Tùng

* Tiềm năng còn “bỏ ngỏ”

Biên Hòa là thành phố trực thuộc tỉnh có dân số đông nhất cả nước, đồng thời cũng là đô thị có tốc độ gia tăng dân số hằng năm cao. Chính vì vậy, thời gian qua, hệ thống hạ tầng của đô thị Biên Hòa luôn trong tình trạng quá tải so với nhu cầu. Hàng loạt tồn tại trong phát triển đô thị đang bộc lộ ngày càng rõ như: tình trạng ùn tắc giao thông, thiếu bãi đậu xe ô tô… Trong khi đó, quỹ đất để xây dựng các công trình phục vụ nhu cầu của người dân ngày càng hạn hẹp. Trong bối cảnh đó, việc quy hoạch và khai thác không gian ngầm được xem là một trong những đáp án cho bài toán quá tải của đô thị Biên Hòa.

Thực tế lâu nay, không chỉ Biên Hòa mà phần lớn các đô thị trong cả nước, việc phát triển đô thị đang chủ yếu tập trung khai thác không gian mặt đất và trên không. Tuy nhiên, khi tốc độ đô thị hóa diễn ra nhanh, dân số đông, quỹ đất để phát triển các công trình gặp nhiều khó khăn. Trong khi đó, không gian ngầm đô thị Biên Hòa gần như chưa được khai thác nhiều.

Những năm qua, trong quá trình phát triển, đô thị Biên Hòa cũng đã bước đầu thực hiện khai thác không gian ngầm đô thị. Tuy nhiên, không gian ngầm mới chỉ được khai thác để phục vụ các nhu cầu đơn giản, quy mô nhỏ như: lắp đặt đường ống cấp nước, cống thoát nước; hạ ngầm đường điện, cáp quang tại một số tuyến phố như: đường Hà Huy Giáp, Võ Thị Sáu, 30-4; xây dựng, khai thác tự phát các tầng hầm gắn liền với mỗi tòa nhà cao tầng hoặc một cụm tòa nhà cao tầng; xây dựng một số hầm ngầm vượt nút giao thông… Trong khi đó, việc khai thác không gian ngầm để phát triển mạng lưới giao thông ngầm đô thị và nhiều công trình công cộng ngầm khác vẫn còn “bỏ ngỏ”.

Kiến trúc sư Khương Nguyễn Đức Chương, Phó chủ tịch Hội Kiến trúc sư Đồng Nai cho biết việc khai thác không gian ngầm là xu hướng tương đối phổ biến và hiệu quả trong phát triển đô thị trên thế giới. Ngay như trong khu vực Đông Nam Á, nhiều quốc gia cũng đã khai thác và phát triển mạnh không gian ngầm đô thị như Singapore, Thái Lan. “Khai thác không gian ngầm không gây hao tổn diện tích đất nên rất phù hợp với các đô thị có tốc độ đô thị hóa nhanh, quỹ đất phát triển đô thị ngày càng hạn hẹp” - kiến trúc sư Khương Nguyễn Đức Chương chia sẻ.

* Còn nhiều rào cản

Chia sẻ về việc không gian ngầm đô thị đang được khai thác rất hạn chế, Trưởng phòng Quản lý đô thị Biên Hòa Trương Vĩnh Hiệp cho rằng, để phát triển không gian ngầm đô thị, trước hết đô thị phải phát triển được hệ thống tàu điện ngầm (metro). Từ hệ thống metro, các nhà ga sẽ tạo ra tiền đề để khai thác, phát triển các công trình phục vụ văn hóa, thương mại dịch vụ. Tuy nhiên, đến nay Biên Hòa vẫn chưa phát triển hệ thống metro nên việc khai thác không gian ngầm đô thị vẫn còn hạn chế.

Cũng theo ông Trương Vĩnh Hiệp, đến thời điểm này, trong các quy hoạch, đô thị Biên Hòa vẫn chưa có quy hoạch phát triển không gian ngầm đô thị theo hướng khai thác, phát triển toàn diện, đa dạng không gian ngầm. Mới đây nhất, TP.Biên Hòa chỉ mới đề xuất xây dựng một số bãi đậu xe ô tô ngầm tại các khu vực nội ô.

“Việc xây dựng các bãi đậu xe ô tô ngầm được đề xuất trên cơ sở xem xét quỹ đất tại các phường nội ô. Khu vực nào quỹ đất quá hạn hẹp, không thể phát triển bãi đậu xe trên mặt đất thì đề xuất xây dựng bãi đậu xe ngầm để phục vụ nhu cầu người dân” - ông Trương Vĩnh Hiệp cho hay.

Khó khăn lớn nhất trong việc khai thác và phát triển không gian ngầm của đô thị Biên Hòa nói riêng cũng như các đô thị khác của cả nước nói chung chính là nguồn vốn đầu tư. So với các công trình xây dựng trên mặt đất, việc đầu tư xây dựng các công trình ngầm đòi hỏi rất cao về địa chất, kỹ thuật xây dựng và đặc biệt là nguồn vốn đầu tư rất lớn.

Kiến trúc sư Khương Nguyễn Đức Chương cho rằng, nguồn vốn, tiềm lực tài chính hiện là trở ngại lớn nhất trong việc khai thác, phát triển không gian ngầm đô thị. Tuy nhiên, được xem là xu hướng tất yếu trong phát triển đô thị, việc quy hoạch phát triển không gian ngầm đô thị cũng cần được triển khai sớm. “Công tác quy hoạch cần được triển khai sớm. Quy hoạch phải tạo được sự đồng bộ, bám sát các dự án hạ tầng giao thông để sau này khi phát triển thì tạo được sự liên kết giữa không gian ngầm và không gian phát triển trên mặt đất. Từ đó, nâng cao hiệu quả các công trình, thu hút người dân sử dụng” - kiến trúc sư Khương Nguyễn Đức Chương nêu quan điểm.

Theo Nghị quyết số 06-NQ/TW (ngày 24-1-2022) của Bộ Chính trị về quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển bền vững đô thị Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, để phát triển bền vững các đô thị, một trong các nhiệm vụ và giải pháp chủ yếu được đưa ra là phải sớm xây dựng và ban hành pháp luật về quản lý và phát triển đô thị bền vững; hoàn thiện khung pháp lý cho phát triển đô thị thông minh, quản lý hạ tầng kỹ thuật đô thị và không gian đô thị ngầm. Tổ chức quy hoạch, xây dựng và phát triển đô thị, vùng đô thị, nhất là quy hoạch xây dựng hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, khu công cộng, quy hoạch quản lý sử dụng không gian nổi, không gian ngầm và hệ thống công trình ngầm đô thị.

Phạm Tùng