Đảng Cộng hòa có sử dụng 'lựa chọn hạt nhân' để mở cửa chính phủ?

Cuộc đóng cửa chính phủ Mỹ, nay đã sắp bước sang tuần thứ 4, đang đẩy Thượng viện vào thế bế tắc nghiêm trọng.

Với áp lực ngày càng tăng từ cử tri và nội bộ đảng, một số nhà lập pháp Đảng Cộng hòa bắt đầu cân nhắc một phương án cực đoan: Sử dụng "lựa chọn hạt nhân" để bãi bỏ quy tắc filibuster, qua đó mở cửa lại chính phủ mà không cần sự đồng thuận từ Đảng Dân chủ.

Tuy nhiên, lãnh đạo đảng vẫn kiên quyết phản đối, cảnh báo về những hậu quả lâu dài đối với nền dân chủ Mỹ.

"Lựa chọn hạt nhân"

Cuộc đóng cửa hiện tại bắt đầu từ ngày 1/10, khi Hạ viện do Đảng Cộng hòa kiểm soát thông qua một nghị quyết tiếp tục (CR) để cấp ngân sách chính phủ đến giữa tháng 11. Tuy nhiên, tại Thượng viện, dự luật này liên tục thất bại trong 6 lần bỏ phiếu vì không đạt được 60 phiếu cần thiết để vượt qua quy tắc filibuster – rào cản buộc các đảng phải đạt đồng thuận.

Đảng Dân chủ, dưới sự dẫn dắt của Thượng nghị sĩ Chuck Schumer, từ chối ủng hộ phiên bản CR của Đảng Cộng hòa, và yêu cầu gia hạn trợ cấp thuế cho Đạo luật Chăm sóc Sức khỏe Giá cả phải chăng (ACA). Trong khi đó, Đảng Cộng hòa chỉ đồng ý thảo luận vấn đề này sau khi chính phủ được mở cửa trở lại, dẫn đến thế bế tắc hiện nay.

Hậu quả của cuộc đóng cửa ngày càng nghiêm trọng. Hàng trăm nghìn nhân viên liên bang không được nhận lương, các chương trình hỗ trợ thực phẩm như SNAP bị gián đoạn, và các phòng khám y tế công cộng đứng trước nguy cơ đóng cửa.

Nền kinh tế Mỹ thiệt hại hàng tỷ USD mỗi tuần, trong khi hàng triệu người đối mặt với chi phí bảo hiểm tăng cao khi mùa ghi danh ACA bắt đầu. Áp lực công chúng, qua các cuộc biểu tình "No Kings" gần đây, đang khiến các nhà lập pháp ở cả hai đảng cảm nhận sức nóng.

Trung tâm đón khách tại Điện Capitol đóng cửa trong bối cảnh chính phủ liên bang đóng cửa, vào ngày 1/10/2025. Ảnh: Getty

Trong bối cảnh này, ý tưởng về "lựa chọn hạt nhân" – bãi bỏ filibuster để chỉ cần 51 phiếu đa số đơn giản – đang nổi lên như một lối thoát tiềm năng.

Ví dụ, Thượng nghị sĩ Susan Collins, Chủ tịch Ủy ban Phân bổ Ngân sách Thượng viện Mỹ, tuy tự nhận là "người ủng hộ mạnh mẽ filibuster", vẫn để ngỏ khả năng xem xét mọi kế hoạch để mở cửa chính phủ.

Thượng nghị sĩ Rick Scott nhấn mạnh rằng nếu không đạt được tiến triển trong việc thông qua một nghị quyết tiếp tục, thì đó chính là do Đảng Dân chủ "ép buộc" họ phải thay đổi quy tắc về filibuster.

Thượng nghị sĩ Josh Hawley, đại diện bang Missouri, với giọng điệu quyết liệt hơn, tuyên bố không thể để "trẻ em ở bang tôi đói khát chỉ vì một quy trình ở Thượng viện".

Ở Hạ viện, các Hạ nghị sĩ Cộng hòa như Chip Roy và Marjorie Taylor Greene liên tục thúc đẩy, gọi filibuster là "hệ thống hỏng" và kêu gọi Thượng viện hành động.

"Ý tưởng tồi"

Mặc dù vậy, các lãnh đạo Đảng Cộng hòa tại Thượng viện, đặc biệt là Lãnh đạo Đa số John Thune và Phó Lãnh đạo John Barrasso, kiên quyết bác bỏ phương án này.

Ông Thune gọi việc bãi bỏ filibuster là "ý tưởng tồi", trong khi ông Barrasso khẳng định nó "không nằm trong kế hoạch".

"Chúng ta không nên phá vỡ quy tắc filibuster. Thượng viện là nơi các bên phải ngồi xuống và đối thoại như người lớn", Thượng nghị sĩ James Lankford nhấn mạnh.

Trong khi tất cả các Thượng nghị sĩ đều thừa nhận rằng sẽ dễ dàng hơn khi thông qua các dự luật với ngưỡng 51 phiếu bầu so với việc cần 60 phiếu bầu theo filibuster, thì Đảng Cộng hòa cũng nhận thức rõ rằng Đảng Dân chủ sẽ sử dụng đa số đơn giản cho các dự luật một khi họ giành lại được thế đa số.

Lãnh đạo phe đa số tại Thượng viện John Thune trong một cuộc họp báo ở Điện Capitol, Washington, ngày 15/10/2025. Ảnh: Getty

Tuy nhiên, áp lực không chỉ đến từ nội bộ mà còn từ Tổng thống Donald Trump. Dù chưa lên tiếng trực tiếp trong cuộc khủng hoảng hiện tại, ông Trump từng thúc ép Đảng Cộng hòa bãi bỏ filibuster trong nhiệm kỳ đầu, và các Thượng nghị sĩ cho biết họ đang chuẩn bị tinh thần cho khả năng Tổng thống lặp lại yêu cầu này.

Với ông Trump, cuộc đóng cửa là cơ hội để cắt giảm chi tiêu và hành động đơn phương, làm giảm động lực tìm kiếm thỏa hiệp với Đảng Dân chủ.

Bên kia chiến tuyến, Đảng Dân chủ cũng không khoan nhượng. Ông Schumer, đối mặt với áp lực từ phe cực tả trong đảng, coi việc nhượng bộ là "không thể về mặt chính trị", đặc biệt khi mùa bầu cử giữa kỳ đang đến gần.

Đáng chú ý, một số ý kiến bất ngờ xuất hiện, như Thượng nghị sĩ John Fetterman, người tuyên bố sẵn sàng ủng hộ "lựa chọn hạt nhân" nếu nó giúp giải quyết bế tắc hiện tại về ngân sách.

Hậu quả của việc bãi bỏ filibuster, theo chuyên gia Nancy Jacobson từ No Labels, sẽ là "thảm khốc và vĩnh viễn".

Filibuster được thiết kế để buộc Thượng viện hoạt động như một cơ quan lập pháp cân nhắc, nơi các đảng phải thỏa hiệp. Nếu bị xóa bỏ, đảng chiếm đa số sẽ có quyền lực gần như tuyệt đối, mở đường cho các chính sách cực đoan mà không cần tham vấn đối lập.

Ngay cả một thay đổi "hẹp" để giải quyết cuộc đóng cửa cũng có thể tạo tiền lệ cho các đảng trong tương lai, làm gia tăng chia rẽ và bất ổn chính trị.

Minh Đức (Theo The Hill, NOTUS)