Mỹ ký thỏa thuận về đất hiếm với Malaysia và Thái Lan
Các thỏa thuận khoáng sản giữa Mỹ với Malaysia và Thái Lan được đánh giá là bước đi chiến lược nhằm ứng phó với chính sách kiểm soát xuất khẩu ngày càng chặt chẽ của Trung Quốc. Dù cần thời gian và đầu tư để hiện thực hóa, động thái này có thể tăng sức ép đàm phán của Washington trong các vòng đối thoại song phương và đa phương về chuỗi cung ứng đất hiếm.
Thủ tướng Anwar Ibrahim và Tổng thống Mỹ Donald Trump tại lễ ký thảo thuận thương mại song phương. Ảnh: TTXVN
Theo SCMP ngày 27/10, Tổng thống Donald Trump đã ký biên bản ghi nhớ với Malaysia và Thái Lan về hợp tác khoáng sản chiến lược, trong nỗ lực mới nhất nhằm giảm phụ thuộc vào nguồn cung đất hiếm từ Trung Quốc – quốc gia hiện chiếm ưu thế tuyệt đối trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Hai thỏa thuận được công bố bên lề Hội nghị cấp cao ASEAN tại Kuala Lumpur hôm 26/10, theo sau khuôn khổ hợp tác trị giá 8,5 tỷ USD giữa Mỹ và Australia hồi đầu tháng. Theo tuyên bố từ Nhà Trắng, các thỏa thuận mới nhằm đạt mục tiêu bảo đảm và đa dạng hóa nguồn cung khoáng sản quan trọng cho các ngành sản xuất then chốt của Mỹ, từ ô tô điện, quốc phòng đến công nghệ cao.
Tuy nhiên, các chuyên gia nhận định rằng cần phải có thời gian để có được tác động thực tế do các nước Đông Nam Á hạn chế về năng lực khai thác và tinh chế. Giáo sư Charles Chang từ Đại học Phúc Đán (Thượng Hải) cho rằng ngành công nghiệp của Malaysia và Thái Lan vẫn cần đầu tư đáng kể để có thể đưa nguyên liệu thô đến tay người mua Mỹ với quy mô lớn.
Tỷ lệ kiểm soát của Trung Quốc đối với lĩnh vực đất hiếm hiện vẫn áp đảo. Theo Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), Trung Quốc khai thác khoảng 70% trữ lượng đất hiếm toàn cầu và chiếm 90% sản lượng chế biến. Việc Bắc Kinh mở rộng kiểm soát xuất khẩu đối với các vật liệu và công nghệ liên quan từ tháng 10 đã khiến các nhà hoạch định chính sách Mỹ đẩy nhanh nỗ lực tìm kiếm chuỗi cung ứng dự phòng.
Chuyên gia Jon Hykawy của công ty Stormcrow Capital (Canada) cho rằng nếu Mỹ ký được hợp đồng dài hạn mua đất hiếm từ Malaysia và Thái Lan, đồng thời phát triển khâu chế biến trong nước, thì các thỏa thuận này sẽ mang lại hiệu quả chiến lược rõ rệt. Ông nhấn mạnh các nhà sản xuất ô tô điện của Mỹ hiện phụ thuộc lớn vào các loại đất hiếm cụ thể.
Giáo sư Chen Zhiwu từ Đại học Hong Kong nhận định đây là một chiến lược phòng ngừa hợp lý bởi các quốc gia khác cũng không muốn rơi vào thế bị động trước những thay đổi chính sách có thể đến từ phía Trung Quốc
Trong thông cáo báo chí, Nhà Trắng cho biết Tổng thống Trump và Thủ tướng Thái Lan Anutin Charnvirakul đã cam kết thúc đẩy quan hệ đối tác giữa các doanh nghiệp hai nước, hướng đến củng cố năng lực chống chịu của chuỗi cung ứng toàn cầu. Trong khi đó, thỏa thuận với Malaysia sẽ tập trung vào đẩy mạnh đầu tư vào các hoạt động khai thác, chế biến và tinh luyện khoáng sản chiến lược. Giới chuyên gia cho rằng Malaysia có tiềm năng tăng trưởng nhanh hơn nhiều quốc gia khác nhờ cơ sở tinh chế hiện có.
Dù vậy, theo Giáo sư Chang, lợi thế đàm phán vẫn đang nghiêng về Trung Quốc trong ngắn hạn, do quốc gia này sở hữu chuỗi cung ứng ổn định và rẻ nhất. Tuy nhiên, về lâu dài, việc Washington xây dựng các kênh cung ứng thay thế có thể giúp tăng đòn bẩy trong các cuộc thương lượng với Bắc Kinh, đặc biệt trong bối cảnh hai bên đang lên kế hoạch cho cuộc gặp cấp cao trong thời gian tới.
