Đăng ký hàng chục nguyện vọng, thí sinh lãng phí thời gian, chi phí và cơ hội

Đăng ký nhiều, hiểu rõ ít

Theo quy định của Bộ Giáo dục và Đào tạo, mỗi nguyện vọng xét tuyển qua Cổng Dịch vụ công quốc gia có mức lệ phí 15.000 đồng. Dù vậy, nhiều học sinh vẫn đăng ký hàng chục nguyện vọng, trải dài ở nhiều khối ngành khác nhau. Mục đích không hẳn vì đam mê, mà để "giữ chỗ" hoặc gia tăng cơ hội trúng tuyển.

Phụ huynh cần là người đồng hành, không phải người quyết định thay con trong lựa chọn ngành nghề (Ảnh minh họa).

Việc chạy theo số lượng nguyện vọng không chỉ làm tăng chi phí xét tuyển mà còn gây tốn thời gian và ảnh hưởng tâm lý cho chính thí sinh. Về phía các trường, việc xử lý dữ liệu lớn và liên tục điều chỉnh phương án tuyển sinh khiến quá trình tuyển chọn trở nên thiếu ổn định.

Ở quy mô lớn hơn, tình trạng sinh viên bỏ dở chương trình học hoặc tốt nghiệp nhưng không làm việc đúng chuyên môn đang tạo ra sự lãng phí lớn về nguồn nhân lực. Nhiều em mất phương hướng sau khi rời giảng đường, kéo theo những hệ lụy lâu dài.

Nguyễn Phương Linh (Hà Nội) chia sẻ đã đăng ký 12 nguyện vọng, từ ngành Y đến Du lịch, vì "nghe nói những ngành đó đang hot", dù bản thân chưa tìm hiểu kỹ.

Tương tự, Trần Khải Minh (Hà Đông) cho biết đã chọn tới 15 ngành học chỉ vì cho rằng đăng ký nhiều sẽ tăng cơ hội trúng tuyển, nhưng khi đỗ rồi lại không thấy hứng thú.

Không ít học sinh cũng bị ảnh hưởng bởi định hướng từ gia đình. Lê Thùy Trang (Phú Thọ) cho biết, bố mẹ khuyên theo ngành Dược vì nghĩ dễ xin việc. "Em không thích môn Hóa, nhưng vẫn đăng ký theo lời bố mẹ. Sau một tuần nhập học, em cảm thấy rất khó tiếp tục", Trang nói.

Theo một chuyên gia giáo dục, những trường hợp này phản ánh hệ quả rõ ràng của việc lựa chọn ngành học thiếu cân nhắc, nhiều sinh viên xin chuyển ngành ngay từ học kỳ đầu, thậm chí bỏ học sau năm nhất.

Phụ huynh cần đồng hành thay vì áp đặt, tôn trọng sở thích và năng lực của con. Việc lựa chọn ngành học không nên chỉ dựa vào mức thu nhập, mà cần hướng đến sự phù hợp lâu dài.

Về phía học sinh, nên giới hạn số lượng nguyện vọng ở mức hợp lý khoảng 5 đến 7 lựa chọn sát với định hướng cá nhân. Điều này giúp nâng cao khả năng trúng tuyển thực chất, đồng thời giảm áp lực tâm lý.

"Đăng ký nhiều nguyện vọng không đảm bảo cơ hội trúng tuyển cao nếu thiếu mục tiêu rõ ràng. Ngược lại, nó dễ dẫn đến lãng phí thời gian, chi phí và đánh mất cơ hội phù hợp. Chỉ khi hiểu rõ bản thân và ngành học, việc đăng ký mới thật sự có ý nghĩa", vị chuyên gia nhấn mạnh.

Cần hướng nghiệp từ sớm và toàn diện

Theo thống kê cho thấy, mỗi năm có hàng nghìn sinh viên rời trường chỉ sau một năm học. Ngoài thiệt hại về tài chính, điều này còn ảnh hưởng đến quá trình phát triển nghề nghiệp của các em sau này.

Giữa hàng loạt nguyện vọng, điều thí sinh cần nhất là một định hướng rõ ràng, không phải áp lực từ kỳ vọng (Ảnh: Fanpage Trường ĐH Xây dựng Hà Nội).

PGS.TS Trần Thành Nam, Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Giáo dục (Đại học Quốc gia Hà Nội), nhận định, việc áp dụng sắp xếp nguyện vọng theo thứ tự ưu tiên tuyệt đối trong năm nay đã khiến nhiều thí sinh, đặc biệt là các em chưa có kinh nghiệm, gặp khó khăn trong chiến lược lựa chọn. Không ít em trúng tuyển vào ngành không yêu thích, nhưng không thể điều chỉnh do hệ thống không cho phép thay đổi sau khi nộp.

Ông cho rằng đây là hệ quả của việc thiếu kỹ năng chọn ngành, đồng thời phản ánh hoạt động hướng nghiệp hiện nay chưa đạt hiệu quả như mong đợi. Nhiều học sinh chưa khám phá được năng lực và đam mê của bản thân, dễ bị chi phối bởi phụ huynh, bạn bè hoặc xu hướng xã hội, dẫn đến quyết định thiếu nhất quán.

Theo PGS.TS Nam, tỷ lệ sinh viên bỏ học ngay từ năm đầu dao động khoảng 10%, phần lớn là do lựa chọn ngành học theo cảm tính hoặc chỉ vì "nghe tên thấy hay". Nhiều em chỉ nhìn thấy "mặt tích cực" của ngành nghề mà chưa nhận thức đầy đủ về áp lực thực tế trong công việc.

Gần 148.000 thí sinh trúng tuyển đại học nhưng không nhập học

Gần 850.000 thí sinh chờ điểm chuẩn đại học 2025 sau chốt lọc ảo

Ông cũng dẫn số liệu cho thấy mỗi năm có khoảng 1,1-1,2 triệu học sinh dự thi tốt nghiệp THPT, nhưng chỉ khoảng 600.000 em vào đại học. Gần 40% còn lại không học nghề, không đi làm, không tham gia bất kỳ chương trình đào tạo nào. "Riêng quý I/2025, có tới 1,34 triệu thanh niên từ 15-24 tuổi rơi vào nhóm NEET không học, không làm, không được đào tạo. Đây là con số đáng báo động", ông cảnh báo.

Để giảm thiểu tình trạng chọn sai ngành, PGS.TS Trần Thành Nam nhấn mạnh cần đưa hoạt động hướng nghiệp vào nhà trường một cách bài bản và toàn diện, bắt đầu từ bậc THCS, thay vì chỉ đợi đến lớp 12.

Theo ông, có ba trụ cột cần được tập trung đó là, thứ nhất, giáo dục hướng nghiệp giúp học sinh khám phá năng lực, sở thích cá nhân, đồng thời chỉ ra những sai lầm thường gặp khi chọn ngành.

Thứ hai, trải nghiệm thực tế, học sinh cần được tham gia các hoạt động trải nghiệm tại doanh nghiệp, trường đại học; tìm hiểu công việc qua mô tả nghề (job description), từ đó xác định rõ kỹ năng cần trang bị bên cạnh kiến thức chuyên môn.

Thứ ba, tư vấn cá nhân hóa, ở giai đoạn nước rút, cần có chuyên gia đồng hành để giúp học sinh sắp xếp nguyện vọng hợp lý, giảm nguy cơ trúng tuyển ngành không mong muốn rồi bỏ học giữa chừng.

Ngoài ra, sinh viên cần được chuẩn bị tâm thế học tập mở, sẵn sàng học tiếp, chuyển hướng hoặc bồi dưỡng kỹ năng mới khi thị trường lao động thay đổi. Nếu nghỉ học 1-2 năm, việc quay lại giảng đường hoặc tái hòa nhập thị trường sẽ rất khó khăn.

"Công tác hướng nghiệp cần được coi là phần thiết yếu trong giáo dục phổ thông, không chỉ là hoạt động phụ. Khi được triển khai bài bản, hướng nghiệp sẽ giúp học sinh tiết kiệm thời gian, chi phí, và quan trọng nhất là không đánh cược tương lai bằng những lựa chọn thiếu cơ sở", PGS.TS Trần Thành Nam đúc kết.

Phượng Nguyễn