Đằng sau chiến dịch ném bom táo bạo của Israel vào Qatar

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu. (Ảnh: Reuters)

Mỹ vừa đưa ra một đề xuất ngừng bắn mới có thể giúp chấm dứt cuộc chiến kéo dài gần 2 năm qua ở Dải Gaza. Và Thủ tướng Mohammed bin Abdulrahman al-Thani đang gây áp lực buộc ông Al-Hayya phải chấp nhận.

CNN dẫn nguồn tin nắm được tình hình cho biết, cuộc họp kết thúc trước 9h30 tối, nhưng công việc thực sự mới chỉ bắt đầu. Sau khi ông Al-Hayya rời đi, các nhà đàm phán Qatar đã gọi điện cho đối tác Israel để cập nhật về nỗ lực mới được khởi động lại.

Những đề xuất trước đó đến từ Qatar và Ai Cập, nhưng kế hoạch lần này đến trực tiếp từ chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Tuần trước, các nhà đàm phán Qatar gặp Đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff tại Paris, và Tổng thống Donald Trump muốn thấy tiến triển.

Ngày 7/9, ông Trump đưa ra điều mà ông gọi là "lời cảnh báo cuối cùng" với Hamas và yêu cầu lực lượng này chấp nhận thỏa thuận. Ông cũng vội vàng tuyên bố Israel đã chấp nhận đề xuất, dù giới chức Israel chỉ nói đang "nghiêm túc xem xét".

Qatar là bên chuyển đề xuất thành một thỏa thuận.

Cuộc gọi của nhóm đàm phán Qatar và Israel kéo dài đến 5 giờ sáng. Hamas hứa sẽ trả lời các nhà đàm phán Qatar sau 12 giờ đồng hồ.

Nhưng Israel có kế hoạch khác.

Trước khi hết giờ, tên lửa của Israel đã bắn trúng tòa nhà dân cư ở Doha, nơi tình báo Israel tin rằng các lãnh đạo cấp cao của Hamas đã tham gia cuộc họp.

CNN cho biết đã trao đổi với hơn chục quan chức và nguồn tin ở Israel, Qatar và Mỹ để xâu chuỗi các diễn biến xung quanh chiến dịch không kích có thể định hình lại khu vực. Chỉ với một cuộc tấn công, uy tín của Mỹ ở Trung Đông bị hoài nghi. Qatar và các nước láng giềng phẫn nộ, Mỹ bất ngờ, còn Israel không hề nao núng.

Thủ tướng Qatar Mohammed bin Abdulrahman al-Thani. (Ảnh: AP)

Nhiều tháng chuẩn bị

Trong hơn 2 tháng, Israel lên kế hoạch cho một chiến dịch quân sự táo bạo: Tấn công các lãnh đạo cấp cao của Hamas tại Doha. Thành phố này trở thành trung tâm của nhiều cuộc đàm phán giải cứu con tin và chấm dứt chiến tranh, cũng là nơi các quan chức cấp cao Israel thường xuyên ghé thăm.

Ngay sau sự kiện ngày 7/10/2023, Israel tuyên bố sẽ tấn công lãnh đạo Hamas ở Dải Gaza và nước ngoài. Biên giới quốc tế không phải là yếu tố có thể bảo vệ lực lượng này. Nhưng những cuộc tấn công như vậy của Israel thường chỉ diễn ra ở các quốc gia có quan hệ thù địch với Israel, chẳng hạn như vụ ám sát lãnh đạo Ismail Haniyeh ở Iran và Saleh al-Arouri ở Li-băng.

Tấn công Qatar là tấn công một quốc gia có chủ quyền, chưa kể việc Qatar đóng vai trò trung gian quan trọng trong các cuộc đàm phán ngừng bắn suốt thời gian qua và là nơi Mỹ có hiện diện quân sự.

Qatar cũng là nơi ở của các lãnh đạo cấp cao Hamas, trong đó có Trưởng đoàn đàm phán Khalil Al-Hayya. Ông đã sống ở Doha trong nhiều năm.

Mối quan hệ của Qatar với Mỹ ngày càng gần gũi. Lầu Năm Góc đã sử dụng căn cứ không quân Al-Udeid làm cơ sở lớn nhất của họ ở khu vực suốt hơn 2 thập kỷ.

Israel có mối quan hệ phức tạp riêng với Qatar. Hai quốc gia Trung Đông không có quan hệ chính thức, nhưng trong nhiều năm, các quan chức vẫn thường xuyên qua lại. Qatar thiết lập quan hệ ngoại giao cấp thấp với Israel vào năm 1996 nhưng đã đóng cửa văn phòng thương mại Israel tại Doha từ năm 2000.

Mối quan hệ song phương phát triển đáng kể vào năm 2018, khi Thủ tướng Benjamin Netanyahu chấp thuận việc chuyển hàng trăm triệu đô la từ Qatar sang Dải Gaza, để trả lương cho công chức, hỗ trợ các gia đình khó khăn và cung cấp tiện ích.

Tuy nhiên, quan hệ xấu đi đáng kể kể từ khi xung đột nổ ra ở Dải Gaza. Các quan chức Israel ngày càng thể hiện tức giận với Qatar, cáo buộc chính phủ nước này dung túng cho Hamas và không gây đủ áp lực để ép Hamas đồng ý ngừng bắn.

Israel tin rằng tấn công Qatar là việc đáng để họ chấp nhận rủi ro. Vấn đề chỉ còn là thời điểm.

Trung tướng Eyal Zamir - Tham mưu trưởng Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF), và Giám đốc Mossad David Barnea - người thường xuyên có mặt tại Doha trong 2 năm qua, đã đặt câu hỏi về thời điểm của chiến dịch. Nhưng gần đây, cả hai đã bị gạt sang một bên trong một số quyết định an ninh quan trọng của Israel, khi Thủ tướng Netanyahu ưu tiên ý kiến của các đối tác liên minh cực hữu.

Ông Zamir phản đối kế hoạch của chính phủ nhằm tiếp quản và chiếm đóng thành phố Gaza, cảnh báo điều này sẽ khiến binh lính và 48 con tin còn lại vào tình thế nguy hiểm. Những lo ngại của ông đã bị gạt sang một bên. Vào tháng 2, ông Barnea mất chức trưởng nhóm đám phán của Israel. Người thay thế là ông Ron Dermer – bạn thân của Thủ tướng Netanyahu.

Đám khói bụi bay lên từ vị trí Israel ném bom Qatar. (Ảnh: AP)

Không báo sớm cho Mỹ

Theo một quan chức Israel, chiến dịch tấn công được phê duyệt sơ bộ hôm 8/9. Cơ quan an ninh nội bộ Israel Shin Bet - chịu trách nhiệm chính trong việc giám sát Hamas, nhận được thông tin tình báo rằng các quan chức cấp cao của Hamas đang họp tại Doha để thảo luận về đề xuất của Mỹ. Mục tiêu chính của cuộc tấn công là ông Al-Hayya.

Israel trì hoãn chiến dịch 1 ngày để xác minh danh tính của người dự họp. Phê duyệt cuối cùng được đưa ra chỉ vài giờ trước cuộc tấn công.

Chiều 9/9, hơn chục máy bay chiến đấu của Israel xuất kích để thực hiện cuộc tấn công. Lực lượng Phòng vệ Israel không công khai loại máy bay hay vũ khí nào được sử dụng trong chiến dịch này, nhưng các máy bay chiến đấu F-35, F-15 và F-16 của Israel đã được sử dụng rộng rãi trong cuộc xung đột kéo dài 12 ngày với Iran, ở khoảng cách tương tự như Qatar. Các tiêm kích do Mỹ chế tạo chứng minh được sức mạnh trong môi trường tràn ngập radar của đối phương.

Qatar sở hữu một trong những hệ thống radar cảnh báo sớm tiên tiến nhất trong khu vực, cùng với hệ thống tên lửa phòng không Patriot.

Israel tính toán cách thông báo cho Mỹ mà không ảnh hưởng đến chiến dịch. Báo cáo quá sớm có thể khiến chính quyền Tổng thống Trump đủ thời gian để thông báo cho Qatar, và Qatar có thể thông báo cho Hamas về cuộc tấn công sắp xảy ra. Vì vậy, Israel cố tình đợi đến phút cuối cùng mới thông báo cho chính quyền Tổng thống Trump.

Thay vì một cuộc gọi trực tiếp giữa hai nhà lãnh đạo, Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng liên quân Mỹ - tướng Dan Caine, đã báo cáo với ông Trump về chiến dịch. Ông Trump thông báo cho Đặc phái viên Steve Witkoff, rồi quan chức này thông báo cho Qatar. Khi Qatar nhận được thông tin, cuộc không kích đã diễn ra 10 phút trước đó.

Trong cuộc phỏng vấn độc quyền với CNN, Thủ tướng Qatar Al-Thani cho biết: "Nếu chúng ta nhìn lại cách hành động của Netanyahu kể từ ngày 7/10 sẽ thấy đó là một hệ thống nhằm phá hoại mọi cơ hội ổn định, mọi cơ hội hòa bình và mọi cơ hội giải cứu con tin của chính ông ấy".

Đối với Israel, vấn đề lớn hơn chính là Mỹ. Ông Trump cho biết ông "rất không hài lòng về mọi khía cạnh" của cuộc không kích.

Vài giờ sau cuộc tấn công, Thủ tướng Netanyahu nói chuyện với ông Trump trong 2 cuộc điện đàm riêng. "Các cuộc trò chuyện rất tốt đẹp", một quan chức Israel cho biết.

Thư ký báo chí Nhà Trắng Karoline Leavitt không lên án việc tấn công các lãnh đạo Hamas ở nước ngoài, mặc dù bà chỉ trích chiến dịch này.

"Việc đơn phương ném bom vào lãnh thổ Qatar, một quốc gia có chủ quyền và là đồng minh thân cận của Mỹ… không thúc đẩy các mục tiêu của Israel hay Mỹ”, bà Leavitt phát biểu.

Israel còn gặp một vấn đề lớn khác.

Hamas tuyên bố Israel đã không ám sát được ông Al-Hayya và đoàn đàm phán. Thay vào đó, 4 thành viên cấp thấp của Hamas và 1 nhân viên an ninh người Qatar thiệt mạng trong vụ tấn công.

Bình Giang