Đằng sau công thức tính thuế gây 'bão' toàn cầu của Tổng thống Trump

Không lâu sau ông Donald Trump nhậm chức Tổng thống thứ 47 của Mỹ, đội ngũ cố vấn kinh tế của ông đã bắt tay vào công việc khó khăn: xác định mức thuế quan đối với hàng chục quốc gia để thực hiện cam kết mà ông Trump đưa ra trong chiến dịch tranh cử.

Tổng thống Trump đưa ra quyết định cuối cùng về cách tính thuế chỉ chưa đầy 3 giờ trước khi ông công bố chúng tại Vườn Hồng chiều 2/4/2025. Ảnh: Washington Post

Công thức đơn giản

Sau nhiều tuần làm việc, các trợ lý từ nhiều cơ quan chính phủ đã đưa ra một loạt lựa chọn. Tuy nhiên, Trump đã tự mình chọn một công thức dựa trên 2 biến số đơn giản: thâm hụt thương mại với mỗi quốc gia và tổng giá trị xuất khẩu của quốc gia đó sang Mỹ.

Mặc dù không rõ ai là người đề xuất lựa chọn này, nhưng nó có những điểm tương đồng rõ rệt với phương pháp đã được ông Peter Navarro, người hiện là cố vấn kinh tế của Tổng thống, công bố trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông Trump.

Sau khi công thức này được ông Trump công bố tại Vườn Hồng vào ngày 2/4, phương pháp tính toán thô sơ này đã vấp phải sự chỉ trích của nhà kinh tế, trong khi cuộc chiến thương mại mới trên toàn cầu gây chao đảo thị trường

Sau các cuộc thảo luận kéo dài trong ngày 1/4, ông Trump vẫn chưa đưa ra quyết định kế hoạch cuối cùng. Tổng thống Mỹ chỉ quyết định về công thức áp thuế vào khoàng 13h ngày 2/4, chưa đầy 3 giờ trước khi ông phát biểu tại Vườn Hồng.

Các cố vấn ở trong và ngoài Nhà Trắng cho biết, ông Trump không hề nao núng khi thế giới đang chao đảo vì chiến tranh thương mại leo thang. Họ cho biết ông Trump cũng không hề nao núng vì hàng loạt bài báo tiêu cực hay chỉ trích từ các nhà lãnh đạo nước ngoài. Ông quyết tâm chỉ lắng nghe một tiếng nói duy nhất – đó là tiếng nói của chính mình – để bảo vệ những gì ông coi là di sản chính trị của mình.

Ông Trump lâu nay luôn coi thuế là biện pháp cần thiết để phục hồi nền kinh tế Mỹ. Ông từng gọi thuế quan là “từ đẹp nhất trong từ điển”.

Đội ngũ trung thành

Trong nhiệm kỳ đầu tiên của Trump, các trợ lý cấp cao như Giám đốc Hội đồng Kinh tế Quốc gia Gary Cohn và Bộ trưởng Tài chính Steven Mnuchin đã thành công trong việc kiềm chế chương trình thuế quan của Tổng thống.

Các trợ lý thường cố gắng lái ông Trump theo các hướng khác trong các cuộc thảo luận căng thẳng tại Phòng Bầu dục. Nhà Trắng vào thời điểm đó có nhiều mâu thuẫn nội bộ, khi nhóm cố vấn của ông Trump không chỉ xung đột về vấn đề tính cách mà còn về sự khác biệt sâu sắc về quan điểm.

“Trong nhiệm kỳ đầu tiên, mỗi người đều kiêm quyết bảo vệ quan điểm của mình”, một quan chức cấp cao của Nhà Trắng cho biết.

Tuy nhiên, lần này, nội bộ Nhà Trắng ít xảy ra tranh cãi hơn rất nhiều. Nhóm cố vấn của Tổng thống hầu như không thể hiện quan điểm bất đồng đối với một cuộc cải cách toàn diện về chính sách thương mại.

Trong quá trình xây dựng các lựa chọn cho công thức thuế quan đối với từng quốc gia, có sự tham gia của các quan chức từ Hội đồng Kinh tế Quốc gia của Nhà Trắng, Bộ Thương mại, Hội đồng Cố vấn Kinh tế và Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ.

Ngay từ đầu, đội ngũ cố vấn thương mại đã dành vài tuần để gọi điện cho các công ty Mỹ hoạt động ở nước ngoài nhằm tìm hiểu những thách thức cụ thể mà họ phải đối mặt tại các quốc gia đó, đồng thời nghiên cứu chính sách của mỗi nước bao gồm cả thực tiễn về tiền tệ ảnh hưởng đến hoạt động thương mại của họ với Mỹ như thế nào.

Nhiều phương pháp tiếp cận phức tạp hơn đã được đưa ra, nhưng cuối cùng ông Trump lại chọn cách đơn giản.

Có mặt trong phòng họp khi ông Trump quyết định về kế hoạch thuế quan là nhóm các cố vấn cấp cao của Nhà Trắng về vấn đề kinh tế: Cố vấn thương mại cấp cao Peter Navarro, Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent, Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick, Đại diện thương mại Mỹ Jamieson Greer, Phó Chánh văn phòng phụ trách chính sách Stephen Miller, Giám đốc Hội đồng Kinh tế Quốc gia Kevin Hassett, và Phó Tổng thống JD Vance. Chánh văn phòng Susie Wiles cũng tham gia các cuộc họp trước đó nhưng bà không có mặt trong cuộc họp cuối cùng vào ngày 2/4.

Tất cả đều ủng hộ chính sách thuế của ông Trump. Ông Trump dường như tin rằng một đội ngũ trung thành trong Nhà Trắng sẽ giúp ông đưa ra quyết sách hiệu quả hơn so với những gì đã xảy ra trong nhiệm kỳ đầu tiên.

Nhưng khi những ý tưởng về thương mại của Tổng thống không còn bị kiềm chế và bắt đầu gây ra sự tàn phá cho nền kinh tế toàn cầu, một số đồng minh của ông cũng tỏ ra bối rối và lo ngại sâu sắc. Hai ngày sau khi công bố quyết định quan trọng về thuế đối ứng, các thị trường tài chính tiếp tục chao đảo.

Những con số “tệ gấp đôi dự đoán”

Nhóm cố vấn của ông Trump đã làm việc trong suốt một tháng trước khi Tổng thống Mỹ công bố chính sách thuế và ngày 2/4 mà ông gọi là “Ngày Giải Phóng”, nhưng thực tế các cuộc thảo luận sơ bộ về tính khả thi của các lựa chọn khác nhau đã bắt đầu từ giai đoạn chuyển giao.

“Đã có rất nhiều lựa chọn được đưa ra. Tôi nghĩ ông Trump chỉ cần thời gian để xem xét từng phương án và chọn ra cái ông muốn. Điều tuyệt vời là đội ngũ cố vấn đã làm cho các phương án có thể thay thế linh hoạt với nhau, vì vậy vấn đề chỉ là Tổng thống sẽ chọn cái nào ông muốn thực hiện”, một quan chức cấp cao của Nhà Trắng cho biết.

Cho đến tận tuần trước, các nghị sĩ cấp cao của đảng Cộng hòa tại Hạ viện cũng không biết ông Trump sẽ đưa ra chính sách thuế mới như thế nào.

Giới lãnh đạo doanh nghiệp cũng sốc với mức thuế quan mà ông Trump đưa ra trong “Ngày giải phóng”. Họ cũng kinh ngạc với phương pháp mà Nhà Trắng sử dụng để tính toán mức thuế.

Trước khi có công bố, một số công ty đã dự đoán kịch bản tồi tệ nhất, nhưng những con số được ông Trump đưa ra “tệ gấp đôi” so với dự đoán của họ.

Hoàng Phạm/VOV.VN Theo Washington Post